حوادث تلخ در سایه غفلت ناظران!
به گزارش خبرنگار تابناک از استان تهران، عملکرد ضعیف مهندسین ناظر ساختمان‌ها در شهرستان بهارستان به یکی از معضلات جدی در حوزه ساخت‌وساز تبدیل شده و حوادث ناگوار همچون آوار ساختمان‌های همجوار و فرسوده و ناشی از آن نگرانی‌های گسترده‌ای را به دنبال داشته است. در ادامه، به دلایل و پیامد‌های این ضعف پرداخته و راهکار‌هایی ارائه می‌شود:
بی‌توجهی سیستماتیک
عدم نظارت کافی بر عملکرد مهندسین ناظر و فشار کاری باعث کاهش کیفیت نظارت‌ها شده و عواقب خطرناکی مانند ساخت‌وساز‌های غیراستاندارد را به همراه داشته است.
فساد و تبانی
در مواردی، تبانی بین مهندسین ناظر و پیمانکاران، نظارت را به امری صوری تبدیل کرده و زمینه‌ساز حوادث بزرگ شده است.
کمبود دانش فنی
برخی از مهندسین ناظر فاقد دانش و تخصص کافی هستند که این موضوع به ضعف در کنترل کیفیت ساخت‌وساز منجر می‌شود.
ضعف قوانین نظارتی
نبود قوانین شفاف و بازدارنده، راه را برای تخلفات باز گذاشته و عملکرد نظارتی را تضعیف کرده است.
حوادث ناگوار و بحران‌ها
وقوع حوادث ناشی از ضعف نظارت، خسارات جانی و مالی بسیاری به دنبال داشته و اعتماد عمومی را خدشه‌دار کرده است.
مشارکت اجتماعی مغفول مانده
عدم آگاهی عمومی از نقش مردم در نظارت و گزارش تخلفات، یکی از چالش‌های این حوزه است.
مثال؛ حادثه آوار شدن ساختمان ۵ طبقه در نسیم‌شهر
حادثه تلخ آوار شدن ساختمان ۵ طبقه در نسیم‌شهر، بار دیگر اهمیت نظارت اصولی بر پروژه‌های ساختمانی و مسئولیت‌پذیری تمامی ارکان درگیر را برجسته کرد. در این حادثه، شهرداری با تأمین خانه اجاره‌ای و خرید لوازم زندگی برای ساکنان آسیب‌دیده، تلاش کرد بخشی از خسارات را جبران کند. با این حال، این پرسش مطرح می‌شود که چرا تنها شهرداری مقصر شناخته شد، در حالی که مهندس ناظر، نظام مهندسی و سایر عوامل مرتبط نیز باید پاسخگوی وظایف خود باشند؟
مثال؛ حادثه آوار ساختمان ۲ طبقه در همدانک
در کنار حادثه تلخ آوار ساختمان ۵ طبقه در نسیم‌شهر، می‌توان به حادثه مشابه دیگری اشاره کرد که در آن یک ساختمان دو طبقه در همدانک به دلیل گودبرداری غیر اصولی ساختمان مجاور و نبود نظارت کافی از سوی مهندس ناظر فرو ریخت. در این حادثه، گودبرداری بدون رعایت اصول ایمنی انجام شده بود و سازه دو طبقه، که نزدیک محل گودبرداری قرار داشت، توان تحمل فشار وارده را نداشت و به‌طور کامل تخریب شد.
این حادثه نیز مانند حادثه نسیم‌شهر، زنگ خطری جدی برای وضعیت نظارت بر پروژه‌های ساختمانی و رعایت استاندارد‌های ایمنی در گودبرداری و ساخت‌وساز است. در هر دو مورد، اهمیت نظارت دقیق و اجرای مقررات مهندسی به‌وضوح مشخص می‌شود.
مثال؛ حادثه آوار ساختمان و کشته شدن یک شهروند در شهرگلستان
علاوه بر حادثه‌های نسیم‌شهر و فرو ریختن ساختمان دو طبقه در همدانک، حادثه‌ای دیگر در شهر گلستان رخ داده بود که باز هم اهمیت رعایت اصول فنی و نظارت دقیق را به‌وضوح نشان می‌دهد. در این حادثه، یک ساختمان دارای مجوز ساخت به دلایل گودبرداری و ساخت‌وساز ملک همجوار فروریخت و متأسفانه یک نفر جان خود را از دست داد. بررسی‌ها نشان داد که علی‌رغم داشتن مجوز ساخت، مشکلاتی در اجرای صحیح استاندارد‌های مهندسی و نظارت بر مراحل ساخت وجود داشته است!
این حادثه نیز مانند موارد دیگر، توجه به ضرورت مسئولیت‌پذیری ارکان مختلف از جمله مهندس ناظر، نظام مهندسی و شهرداری را برجسته می‌کند. جان‌باختن یک نفر در این حادثه، یادآور عواقب انسانی و اجتماعی سهل‌انگاری در حوزه ساخت‌وساز است و لزوم بازنگری جدی در قوانین و رویه‌های موجود را بیش‌ازپیش ضروری می‌سازد.
این مثال‌ها نشان می‌دهند که ترک فعل‌های مهندس ناظر، عدم نظارت کافی سازمان نظام مهندسی و کوتاهی سایر ارکان، چگونه می‌تواند به فجایع انسانی و مالی منجر شود.
نقش و مسئولیت ارکان مختلف در حادثه
۱- مهندس ناظر؛ مهندس ناظر موظف است در تمام مراحل ساخت‌وساز، از بررسی آزمایش خاک و نحوه گودبرداری تا اجرای فونداسیون و ایمنی سازه‌های مجاور، نظارت دقیق داشته باشد. در این حادثه، اگر کوتاهی در نظارت بر آزمایش خاک یا گودبرداری اصولی رخ داده، مسئولیت مستقیم آن بر عهده مهندس ناظر است.
۲- سازمان نظام مهندسی؛ نظام مهندسی به‌عنوان نهاد ناظر بر عملکرد مهندسان، باید نظارت کافی بر انجام وظایف مهندس ناظر داشته باشد. کوتاهی این سازمان در ارزیابی عملکرد مهندسان، عدم ارائه آموزش‌های کافی و ضعف در برخورد با ترک فعل‌ها، از عوامل مهمی است که به چنین حوادثی منجر می‌شود.
۳- شهرداری، دهیاری و بنیاد مسکن؛ این سه نهاد به‌عنوان نهاد صادرکننده مجوز، مسئولیت بررسی اولیه مدارک فنی و گزارش‌های مهندسان ناظر را بر عهده دارند. هرچند نقش شهرداری و دهیاری در این حادثه انکارناپذیر است، اما مسئولیت شهرداری و دهیاری عمدتاً در چارچوب پایش کلی پروژه و انطباق آن با مقررات عمومی تعریف می‌شود و نه نظارت مستقیم بر جزئیات فنی ساخت‌وساز.
۴- کارفرما؛ گاهی اوقات، فشار کارفرما برای کاهش هزینه‌ها یا تسریع در اجرای پروژه، موجب نادیده گرفتن اصول فنی و مهندسی می‌شود. اگر مهندس ناظر در برابر این فشار‌ها مقاومت نکرده و کوتاهی کرده باشد، مسئولیت مضاعفی متوجه اوست.
فشار افکار عمومی؛ مردم معمولاً شهرداری را به دلیل نقش مستقیم آن در صدور مجوز، مسئول می‌دانند و از نقش مهندس ناظر و نظام مهندسی آگاهی کافی ندارند.
ورود شهرداری به جبران خسارت: اقدام شهرداری در تأمین خانه و لوازم زندگی برای ساکنان، گرچه ستودنی است، اما این تصور را ایجاد می‌کند که تنها مقصر ماجرا بوده است.
عدم شفافیت قانونی: قوانین موجود، وظایف و مسئولیت‌های مهندس ناظر و نظام مهندسی را به اندازه کافی شفاف و قابل پیگیری نکرده‌اند!
نقاط ضعف و کمبود‌های حادثه‌نگاری
۱- شفاف‌سازی وظایف همه نهادها
در این حادثه، نقش و مسئولیت تمامی ارکان به‌طور دقیق و شفاف تعریف نشده است. قوانین باید به‌گونه‌ای بازنگری شوند که مسئولیت هر نهاد به‌صورت مشخص و عملیاتی تعیین شود.
۲- عدم پیگیری قضایی ترک فعل‌ها
ورود دستگاه قضایی و دادستانی برای بررسی ترک فعل مهندسان ناظر و نظام مهندسی در چنین حوادثی ضروری است. این موضوع باید به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه و بازدارنده در دستور کار قرار گیرد.
۳- نبود گزارش‌های مستند از عملکرد مهندس ناظر
یکی از نقاط ضعف، نبود گزارش‌های دقیق و دوره‌ای از عملکرد مهندس ناظر است. این گزارش‌ها می‌توانند مسئولیت‌پذیری افراد را افزایش داده و تخلفات را آشکار کنند.
۴- ضعف در آموزش و آگاهی عمومی
مردم و حتی بسیاری از کارفرمایان از اصول ایمنی ساخت‌وساز و ضرورت رعایت استاندارد‌ها آگاهی کافی ندارند. برنامه‌های آموزشی برای افزایش این آگاهی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
۵- فقدان سیستم نظارت بر آزمایش خاک و گودبرداری
آزمایش خاک و نحوه گودبرداری باید تحت نظارت دقیق و مستقل انجام شود. ایجاد سازوکار‌هایی برای نظارت سیستماتیک در این حوزه ضروری است.
راهکار‌ها برای پیشگیری از حوادث مشابه
ایجاد سامانه شفاف گزارش‌دهی: سامانه‌ای طراحی شود که گزارش‌های دوره‌ای مهندس ناظر، آزمایش خاک و گودبرداری در آن ثبت و قابل‌پیگیری باشد.
تقویت نظارت نظام مهندسی: نظام مهندسی باید با ارائه آموزش‌های مستمر و برخورد جدی با مهندسان متخلف، نقش خود را تقویت کند.
ورود دستگاه قضایی: دستگاه قضایی باید با ترک فعل مهندس ناظر و سازمان نظام مهندسی برخورد کند تا از تکرار چنین حوادثی جلوگیری شود.
اصلاح قوانین: قوانین باید به‌گونه‌ای بازنگری شوند که مسئولیت همه نهادها، از جمله مهندس ناظر، شهرداری و نظام مهندسی، شفاف و قابل‌اجرا باشد.
آگاهی‌بخشی به مردم و کارفرمایان: برنامه‌های آموزشی برای افزایش آگاهی عمومی در خصوص ضرورت رعایت اصول فنی و نظارت مهندسی ارائه شود.
جمع‌بندی وقایع و حوادث
به گزارش تابناک، وقایع نسیم‌شهر، فرو ریختن ساختمان دو طبقه همدانک و حادثه آوار ملک شهر گلستان همگی نشان‌دهنده نقاط ضعف ساختاری و اجرایی در حوزه نظارت بر پروژه‌های ساختمانی هستند. تنها از طریق نظارت مستمر، اجرای دقیق قوانین، و برخورد با ترک فعل‌ها می‌توان از تکرار چنین فجایعی جلوگیری کرد و ایمنی و اعتماد عمومی را تضمین کرد.
حادثه نسیم‌شهر نشان‌دهنده ضعف نظارت و مسئولیت‌پذیری در حوزه ساخت‌وساز است. شفاف‌سازی مسئولیت‌ها، برخورد جدی با ترک فعل‌ها و تقویت نظارت نظام مهندسی، می‌تواند از وقوع حوادث مشابه جلوگیری کند. تنها با تقسیم عادلانه مسئولیت‌ها و همکاری همه ارکان درگیر می‌توان ایمنی و اعتماد عمومی را تضمین کرد.
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.