نگاهی به مالیات بر ارزش افزوده

امروزه اگر نگاهی به برخی کالاها و محصولات بیاندازیم، در قسمت قیمت درج شده بخشی با عنوان مالیات بر ارزش افزوده دیده می شود. با ورود مالیات بر ارزش افزوده به حوزه زندگی افراد پرسش هایی در مورد ماهیت، اهداف و تاثیرات آن به وجود می ‌آید، سوالاتی مانند اینکه مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ آیا به تمام کالاها مالیات بر ارزش افزوده تعلق می گیرد، اصولا چرا باید شهروندان مالیات بر ارزش افزوده بپردازند؟ مالیات بر ارزش افزوده چه تاثیری در زندگی شهروندان دارد؟

مالیات بر ارزش افزوده «مالیات غیر مستقیمی» است که مصرف کننده (خریدار) آن را به همراه بهای خرید کالاها (منقول یا غیر منقول) و خدمات (هرچیزی که کالا و پول نباشد) می‌پردازد و دریافت کننده (فروشنده) موظف است مقدار مالیات دریافتی را به خزانه دولت واریز کند.

همه کالاها و خدمات مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیستند و بسته به خصوصیات اقتصادی و اجتماعی کشورهای مختلف برخی استثناها وجود دارد. مثلا در ایران برخی کالاها مانند اقلام اساسی از مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند مانند داروها، کالاهای اساسی نظیر آرد، گندم، نان، برنج، لبنیات، حبوبات و یا اقلام فرهنگی مانند روزنامه ها، کتاب و...

نرخ مالیات بر ارزش افزوده با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشورها متفاوت است. مثلا در سوئیس ۸ درصد و در ایسلند ۲۵ درصد است، در بقیه کشورها نیز بین ۴ تا ۲۵ درصد مالیات بر ارزش افزوده گرفته می شود. علاوه بر آن، در حالی که برخی کشورها تنها یک نرخ برای مالیات بر ارزش افزوده دارند، برخی دیگر دارای نرخ ‌های متعددند. مثلا کلمبیا در حال حاضر هفت نرخ جداگانه دارد. همچنین اختلاف قابل توجهی نیز در بازدهی مالیات بر ارزش افزوده در کشورها وجود دارد: تعدادی از کشورها کمتر از یک درصد تولید ناخالص داخلی خود را از درآمد مالیات بر ارزش افزوده به دست می ‌آورند، حال آن که این رقم در برخی دیگر بیش از ۱۰ درصد است.

مالیات بر ارزش افزوده دارای آثار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. مالیات‌ها به طور عام و این نوع مالیات به طور خاص، برای دولت‌ها ابزار کنترل و هدایت اقتصاد و جامعه محسوب می‌شوند. به عنوان مثال آلمانی‌ها برای زنده نگاه داشتن شهر تجزیه شده برلین در دوران جنگ سرد قانونی به اجرا گذاشتند که اجازه می‌داد تا کسبه برلین غربی در تجارت با آلمان غربی «مالیات بر ارزش افزوده» را حذف کنند. با این ترفند مالیاتی هدفمند، صدها شرکت و کارخانه در برلین غربی شعبه دایر کرده بودند.

مالیات بر ارزش افزوده به شیوه های گوناگون می تواند به توسعه و پیشرفت یک کشور کمک کند. این نوع مالیات در بسیاری از کشورها یک منبع درآمدی جدید و با ثبات است که به منظور پوشش مخارج عمومی در نظر گرفته می شود، چون این مالیات از مصرف اخذ می شود و مصرف نیز به مثابه بخشی از تولید ناخالص داخلی، کمتر دچار نوسان می ‌شود، بنابراین اعمال این مالیات نوعی درآمد پایدار برای دولت ایجاد می کند.

تامین هزینه‌های عمومی کشورها مانند تامین امنیت، بهداشت و درمان، آموزش و ... نیازمند منابع مالیاتی است و امروزه مالیات، مهم‌ترین منبع درآمد دولت‌ها برای تامین این هزینه‌ها در جهان به شمار می‌رود. این منبع در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته، بیشترین درآمد دولت‌ها را تشکیل می‌دهد.

با پرداخت مالیات بر ارزش افزوده از طرفی مردم در تامین این هزینه ها شریک می شوند و از طرف دیگر تدوام و توسعه این خدمات دچار کاستی و اختلال نمی‌ شود. حتی در برخی اقتصادهای تک محصولی مالیات بر ارزش افزوده با تامین هزینه های جاری می تواند دست دولت را برای هزینه کردن درآمدهای صادارت موادخام یا انرژی را برای امور زیربنایی و عمرانی کشور باز بگذارد.

مالیات بر ارزش افزوده با قابلیت ها وظرفیت های خاص خود می تواند منشاء تاثیرات فراون اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی باشد. با توجه به اهمیت این موضوع در کشور ما چند سالی است این نوع مالیات مورد توجه قرار گرفته و نقش مهمی در تامین بودجه عمومی دارد. فرهنگ سازی و جلب مشارکت های اجتماعی در سطح جامعه در خصوص این مالیات از اهداف سازمان امور مالیاتی کشور است.

منبع: ایبِنا