«ایران در سال 1395 به کمیسیون اقتصادی اتحادیه اوراسیا پیشنهاد ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان ایران و این اتحادیه را مطرح نمود؛ پیشنهادی که از جانب اعضای آن نیز مورد استقبال قرار گرفت و طی دو سال مذاکرات متعدد و ارزیابی کمی و کیفی اقلام و میزان تعرفه ترجیحی آنها، بالاخره این موافقتنامه در تاریخ 27 اردیبهشت 1397 در شهر آستانه قزاقستان به امضا رسید.
در پی مذاکرات متعدد طی دو سال گذشته، طرفین توانسته اند برای اعمال تعرفه های ترجیحی روی بسیاری از کالاهایی که از ایران به پنج کشور عضو این اتحادیه - روسیه، ارمنستان، قزاقستان، بلاروس و قرقیزستان - صادر میشود و همچنین کالاهایی که از این کشورها به ایران وارد می شود، به توافق برسند.
براساس این موافقتنامه، ایران از اتحادیه اقتصادی اوراسیا امتیازات گمرکی خاصی دریافت کرده و کشورهای این اتحادیه هم این امکان را خواهد داشت تا حجم صادرات خود به ایران را تا 75 درصد افزایش دهند.ایران نیز می تواند با امتیازاتی که دریافت می کند، صادرات کالاهای خود به مقصد پنج کشور اوراسیایی را تا چند برابر افزایش دهد.
این امتیازات 502 قلم کالاهای مختلف در حوزه های مواد غذایی، مواد مصرفی شیمیایی، محصولات ساختمانی، صدور خدمات فنی و مهندسی، محصولات صنعتی و محصولات کشاورزی از سوی اتحادیه اورآسیا و 360 قلم کالا در همان موارد مشابه را از سوی ایران شامل می گردد که در مجموع کل اقلام مشمول در موافقتنامه به 862 مورد می رسد.
بر اساس توافق، بین صفر تا صد درصد کاهش تعرفه ای و گمرکی بر این کالاها میان دو طرف برقرار می گردد.
این بدین معناست که شرکت های دولتی، خصوصی و تجار ایرانی می توانند این کالاها را با شرایط بسیار آسان تر و عوارض گمرکی بسیار کمتر به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا که اغلب همسایه ما هستند، صادر نمایند و در مقابل، شرکت های دولتی، خصوصی و تجار کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا نیز میتوانند با تسهیلات بیشتری، به تجارت با ایران بپردازند.
یکی از اهداف مهم موافقت نامه های تجاری، ایجاد تسهیلات و حذف قوانین دست و پا گیر برای تجار و سرمایه گذاران است. امضاء موافقت نامه تعرفه ترجیحی و ایجاد منطقه آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اوراسیا هم منجر به توسعه روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اوراسیا گردیده و هم می تواند به هاب منطقه ای ایران کمک کرده و کریدور شمال-جنوب را تقویت نماید.
وجود فرصت اقتصادی در روابط ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا از آن نظر است که ایران همواره از بازار کشورهای مستقل همسود دور افتاده است و تراز تجاری مناسبی میان کشورمان و این کشورها برقرا نیست براساس گزارش سازمان توسعه تجارت، میزان تراز تجاری بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اورآسیا در سال 2017 فقط 2 درصد از کل مبادلات بازرگانی ایران را شامل می شد.
ایران همچنین کشوری سرشار از منابع غنی نفتی و گازی است و به جهت قرار گرفتن در بهترین موقعیت ترانزیتی- بین دو دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب - و قرار گرفتن در موقعیت ترانزیتی شرق به غرب، میتواند مسیری مناسب برای ترانزیت کالاهای کشورهای عضو اتحادیه باشد.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیش از 180 میلیون نفر جمعیت و بیش از 20 میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد و تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو فراتر از چهار تریلیون دلار در سال بر آورد می شود. مهمتر اینکه جوامع این کشورها اشتراکات فرهنگی-اجتماعی فراوانی با ایران دارند، لذا دسترسی ایران به بازارهای این منطقه با این وسعت، جمعیت و ظرفیت می تواند علاوه بر تحکیم همکاری اقتصادی و در نتیجه رشد فزاینده اقتصاد، تجارت و توسعه کشورمان، فرصت های شغلی ایجاد نماید.
در شرایطی که تحریم های موجود علیه ایران و روسیه، محدودیت هایی برای فعالیت های اقتصادی این دو کشور به وجود آورده، این توافق برای هر دو طرف از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می تواند عاملی برای توسعه روابط اقتصادی ایران و روسیه باشد.
شایان ذکر است که ویتنام و چین نیز توافقاتی با این اتحادیه به امضا رسانده و چند سازمان تجاری بین المللی و حدود چهل کشور از جمله ترکیه، تونس، هند، نیوزلند، مغولستان، سنگاپور، مصر و رژیم صهیونیستی تاکنون خواهان ایجاد منطقه آزاد با اتحادیه اقتصادی اورآسیا شده اند.»
* سفیر ایران در روسیه
