چرا با کاهش قیمت دلار در هفته گذشته، کالاها ارزان نشد؟

همواره این پرسش در ذهن مردم مطرح بوده است که چرا با افزایش قیمت دلار، قیمت کالاها افزایش می یابد اما با کاهش قیمت دلار، قیمت کالاها کاهش نمی یابد؟ این پرسش علاوه بر مردم عادی، ذهن برخی سیاستگذاران را نیز به خود مشغول کرده است. وحید شقاقی شهری تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفتگو با خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: قیمت کالا تنها تابعی از قیمت دلار نیست و علاوه بر قیمت دلار عواملی چون چسبندگی قیمت ها به سمت پایین، انتظارات تورمی، کشش قیمت ها و اقتصاد رفتاری جامعه در آن دخیلند.

به گزارش تابناک اقتصادی، این روزها که قیمت دلار در مسیر کاهشی قرار دارد این گزاره در ذهن مردم شکل گرفته است که با کاهش قیمت دلار باید قیمت کالاها کاهش یابد و این گزاره به این دلیل در ذهن آن ها ایجاد شده است که در زمانی که قیمت دلار افزایش می یابد بلافاصله قیمت کالاها به همان نسبت و حتی بیشتر از آن افزایش می یابد. این موضوع گویا تنها فکر مردم را به خود مشغول نکرده است و سیاستگذارانی که خود نیز از اوضاع آگاه هستند این پرسش و گزاره را هر از چند گاهی مطرح می کنند. چند روز قبل عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور و رئیس ستاد اطلاع رسانی و تبلیغات اقتصادی کشور در جمع خبرنگاران در بخشی از سخنان خود دقیقا به همین موضوع اشاره کرد و گفت: در حال حاضر یکی از عوامل و عناصر مهم در افزایش قیمت ‌ها، به ظاهر مرتبط با قیمت ارز بوده است، لذا همانگونه که هنگام افزایش قیمت ارز کالا گران می ‌شد، اکنون که ارز روند کاهشی دارد به همان نسبت کالاها باید کاهش یابند.

وی افزود: با توجه به روند کاهشی قیمت ارز در ده روز گذشته امیدواریم دستگاه ‌های مرتبط با موضوعات و کالاهای مختلف به این موضوع توجه و آن را کنترل کنند. همچنین شهاب نادری عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در مورخه 22 خرداد ماه 1398 طی مصاحبه ای با انتقاد از عدم کاهش قیمت کالاهای مختلف به تناسب روند کاهشی قیمت دلار، گفت: با افزایش نرخ ارز، قیمت بسیاری از کالاها  بالا رفت، اما با وجود کاهش نرخ دلار و وابستگی که بین قیمت دلار و برخی کالاها ایجاد شده بود، کاهش در قیمت کالاها رخ نداد. وی افزود: برخی کالاهای وارداتی همچون خودرو و لوازم خانگی، باید با کاهش قیمت دلار از قیمت‌ شان کاسته شود و  با قیمت‌ های جدید به فروش برسند، اما عملاً این اتفاق رخ نمی دهد که باید نظارتی بر این بازارها صورت گیرد.

برای پاسخ به این پرسش که چرا با کاهش قیمت دلار، قیمت کالاها کاهش نمی یابد؟ خبرنگار تابناک اقتصادی گفتگویی را با وحید شقاقی شهری کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی انجام داد.

شقاقی شهری در رابطه با صحبت های وزیر کشور گفت: این تحلیل یک تحلیل اشتباه است و یک تحلیل مبتنی بر ادبیات علم اقتصاد نیست. در علم اقتصاد مبانی نظری برای این موضوع کاملاً دیده شده است و مبانی نظری چون چسبندگی قیمت ها به سمت پایین، انتظارات تورمی، کشش قیمت ها و اقتصاد رفتاری جامعه به ما توضیح می دهد که وقتی قیمت دلار در جامعه کاهش پیدا می کند لزوماً این کاهش منجر به کاهش قیمت کالاها نخواهد شد.

وی افزود: معادله ای که در این زمینه در ذهن آقای وزیر کشور وجود دارد یک معادله دو متغیره مبتنی بر قیمت کالا تابعی از قیمت دلار است و این در حالی است که در ادبیات علم اقتصاد قیمت کالا یک معادله چند متغیره است. یعنی قیمت کالا تابعی از قیمت دلار، چسبندگی قیمت ها، کشش قیمتی کالاها، انتظارات تورمی، اقتصاد رفتاری جامعه، سلایق مردم و بدبینی و خوش بینی نسبت به آینده است. همه این متغیره هایی که عرض کردم بر روی قیمت کالا تاثیر دارند. به عنوان مثال، اگر شما نسبت به آینده بدبین باشید طبیعتاً وقتی قیمت دلار کاهش یابد، قیمت کالای تولیدی خود را کاهش نخواهید داد و یا به عبارت بهتر در مقابل کاهش قیمت کالای تولیدی مقاومت خواهید کرد. این مقاومت در مقابل کاهش قیمت کالای تولیدی هم به این خاطر خواهد بود که شما انتظار دارید دوباره قیمت کالاها در آینده افزایش پیدا کند.

این کارشناس مسائل اقتصاد در تبین موضوع چسبندگی قیمت ها به سمت پایین گفت: هنگامی که تولید کننده مواد اولیه و قطعات برای تولید را با دلار ۱۵ هزار تومان خریده است و با همین مواد اولیه کالای خود را تولید کرده است طبیعتاً با کاهش قیمت دلار به ۱۳ هزار تومان در برابر کاهش قیمت کالای خود مقاومت می ‌کند چرا که مواد اولیه و قطعات را گران خریده است. یا در مثال دیگری برای بیان چسبندگی قیمت ها به سمت پایین می توان گفت شما خودرویی را به قیمت 100 میلیون تومان خریداری کرده اید که با افزایش قیمت آن به 120 میلیون تومان حاضر به فروش آن هستید اما اگر قیمت همین خودرو به 90 میلیون تومان کاهش یابد شما در مقابل فروش آن مقاومت به خرج خواهید داد.

وی ادامه داد: همچنین کشش قیمتی کالاها نیز متفاوت است. به عنوان مثال برخی کالاهای بسیار ضروری به کاهش قیمت دلار اصلا واکنشی نشان نمی دهند. قیمت این کالاهای بسیار ضروری به میزان تقاضا و ضرورت مصرف واکنش نشان می دهد. به عنوان مثال اگر کسی به یک داروی حیاتی نیاز داشته باشد که هر روز باید آن را تامین و مصرف کند، این موجب خواهد شد که فرد مورد نظر برای تامین این کالای حیاتی و ضروری اصلا به قیمت دلار جهت تامین آن توجه ای نداشته باشد. 

این کارشناس مسائل اقتصادی در پایان صحبت های خود به تبعات این گونه اظهار نظرات از سوی مقامات اشاره کرد و گفت: این اظهارات و تحلیل ها اگر با دلایل علمی همراه نباشد قطعا در جامعه مورد پذیرش واقع نخواهد شد و ممکن است در مواقعی به تنش در جامعه ختم شود. به عنوان مثال مردم با این تصور که به گفته وزیر کشور به دلیل کاهش قیمت دلار باید قیمت کالاها هم پایین آمده باشد برای خرید اقدام می کنند اما عملا در واقعیت این اتفاق نیفتاده است و این موجب تنش بین فروشنده و خریدار خواهد شد و بار روانی برای جامعه دارد. این یکی از تبعات این اظهار نظرات غیرعلمی و غیرکارشناسانه در جامعه خواهد بود.