زندگی نباتی چیست؟

به گزارش «تابناک» به نقل از «باشگاه خبرنگاران جوان»، زندگی نباتی معمولا به حالتی اطلاق می شود که فرد در آن به اغما رفته و هوشیاری خود را از دست داده باشد. عوامل مختلفی سبب بروز چنین حالتی می شود که امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد به بررسی این حالت و علت اصلی مرگ در حالت نباتی بپردازد.

زندگی نباتی و علایم آن

حالت نباتی پایدار (Persistent vegetative state) به وضعیتی  اطلاق می شود که فرد به علت ضایعه مغزی شدید به اغما رفته باشد، به نحوی که بیمار در این حالت بیدار شده اما هوشیاری و آگاهی خود را مجدد به دست نمی‌آورد و بعضا از این حالت، با عنوان آلفا یا کما نیز یاد می شود و درصورت مراقبت صحیح از این بیماران، احتمال زنده ماندن برای چندین سال وجود دارد.

حالت نباتی پایدار معمولاً به علت آسیب‌های شدید مغزی همانند هیپوکسی، ضربه مغزی و ضایعات ساختمانی مغز ایجاد می‌گردد. بیماران دارای چرخه‌های خواب و بیداری، کنترل نسبتاً طبیعی درجه حرارت، تنفس، دفع، تنظیم جریان خون و بلع هستند، ولی فاقد واکنش‌های شناختی بوده و پاسخ‌های رفتاری آن‌ها به صورت رفلکس‌های حرکتی ابتدایی یا الگو‌های احساسی غریزی است؛ بنابراین در وضعیت نباتی پایدار، آگاهی و شناخت نسبت به خود و محیط اطراف وجود ندارد و بیماران فاقد تکلم هستند.

نوار مغزی (الکتروانسفالوگرافی) از بیماران، حاکی از امواج آلفا با فرکانس ۸ الی ۱۲ بار در ثانیه به جای امواج آهسته‌ است.

علت اصلی مرگ در زندگی نباتی

زندگی نباتی حالتی است که بر اثر آسیب شدید نیمکره‌های مغزی (اعم از ماده سفید و خاکستری) ایجاد می‌شود. در این حالت، ساقه مغز و دیانسفال آسیب ندیده‌اند و به عملکرد فعال خود ادامه می‌دهند. افرادی که در زندگی نباتی به سر می‌برند، با توجه به آسیب نیم‌کره‌های مغزی، آگاهی خود را نسبت به محیط و خود از دست می‌دهند.

این افراد توانایی تفکر ندارند و نمی‌توانند با دیگران تعامل کنند، توانایی درک گفتار دیگران و تکلم ندارند، توانایی ارائه رفتار و پاسخ هدفمند به محرک‌های بیرونی را ندارند البته ممکن است در پاسخ به محرک‌های بیرونی پاسخ‌های خودبخودی ایجاد شود برای مثال: چشم‌هایش را در پاسخ به تحریک دردناک باز کند اما این حرکات هدفمند نیستند یا ممکن است در برابر صدای بلند یا نور پلک بزنند.

افراد دارای زندگی نباتی توانایی حرکت دادن دست و پا به صورت ارادی و آگاهانه از دست رفته و ممکن است به صورت خود به خود گاهی دست یا پا را حرکت دهد که در این افراد تنها رفلکس حرکتی هدفمندی که ایجاد می‌شود، رفلکس اولیه grasp (گرفتن دست افراد در اثر تماس) است.

عملکرد شناختی و قدرت تجزیه و تحلیل در این افراد از بین رفته است. بی‌اختیاری ادرار و مدفوع، آسیب شدید در عملکرد جنسی و بلع ارادی از دیگر ویژگی‌های این افراد است.

در زندگی نباتی حتی توانایی درک درد به علت آسیب مراکز مغزی مربوطه از بین رفته اما از آنجا که ساقه مغز در این افراد سالم است، عملکرد‌های نباتی (vegetative) مثل عملکرد قلب، تنفس و توانایی کنترل فشار خون حفظ شده است.

در زندگی این بیماران، حتی ممکن است رفلکس‌های پیچیده مثل حرکات چشم، خمیازه، کشیدن، جویدن، سرفه، عطسه و حتی گریه و خنده حفظ شود. میزان مرگ و میر در این افراد به علت شرایط خاص خود بالا است و در عرض پنج سال بیش از ۸۵ درصد است. تشـخیص این وضـعیت بـالیـنی اسـت، هر چند از تصویربرداری و سایر طرق تشخیص به عنوان ابزار کمکی استفاده می‌شود.

سیر این بیماری و میزان شانس بهبود به سه عامل بستگی دارد؛ اول سن بیمار و به طور کلی هر چه سن فرد کمتر باشد، شانس بهبودی بیشتر است. در افراد جوان نسبت به افراد مسن، بهبود عملکرد حرکتی بهتری دیده شده است اما از نظر شناختی و رفتار و گفتار تفاوتی بین این دو گروه دیده نشد.

نوع آسیب ایجادکننده بیماری از دیگر موارد در شانس بهبودی است که در یک تقسیم‌بندی کل آسیب‌های ایجادکننده بیماری به دو گروه تروماتیک (سوانح رانندگی و ...) و غیر تروماتیک (آسیب هیپوکسیک ـ ایسکمیک در اثر سکته مغزی یا ایست قلبی و.) تقسیم می‌شود. میزان بهبود در انواع تروماتیک بیشتر از انواع غیر تروماتیک است.

مدت زمان سپری شده از وقوع حادثه به طور کل هر چه مدت زمان سپری شده کمتر باشد، شانس بهبود بیشتر است. البته باید توجه داشت که وقتی ما صحبت از بهبود در این افراد می‌کنیم، منظور بهبودی کامل نیست زیرا در یک مطالعه که بر روی این افراد صورت گرفته است اشاره شده است که افراد بهبود یافته به شدت ناتوان باقی می‌مانند و برای انجام کار‌های خود به دیگران وابسته‌اند. بهبود در این افراد ابتدا در آگاهی نسبت به محیط است.

میزان مرگ و میر در این افراد به علت شرایط خاص خود بالا است و در عرض پنج سال بیش از ۸۵ درصد است. زنده ماندن طولانی مدت نادر است و نیاز به مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی برای جلوگیری از زخم بستر، عفونت‌های ریوی ـ ادراری، لخته شدن خون در ورید‌های پا، جلوگیری از انقباض عضلات دست و پا دارد.

مرگ این افراد عمدتا به علت عفونت‌های ریوی و ادراری است در نهایت باید توجه داشت که، چون این وضعیت نادر است، تعیین شانس بهبودی در آن‌ها بسیار مشکل است.