مقام معظم رهبری، سال 1393 را سال «اقتصاد و فرهنگ باعزم ملی و مدیریت جهادی» نامیدند. ایشان در سال های گذشته نیز بارها بر کار و مدیریت جهادی تاکید فراوان داشته و آن را از شاخصه های مسئولیت در نظام اسلامی دانسته اند. در واقع «مدیریت جهادی» در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب نه یک شعار که هویت اصلی مدیریت نظام است.
فلسفۀ وجودی جمهوری اسلامی ایران، حضور کارگزاران و مدیران انقلابی در رأس مدیریت کشور برای برقراری عدالت و خدمت‌رسانی به مردم، به‌ویژه مستضعفین و پابرهنگان بود تا تحت رهبری امام خمینی (ره) با مدیریت انقلابیِ کارگزاران متدین و کار و تلاش مضاعف آنان برای محرومیت‌زدایی، کشور در مسیر پیشرفت همه‌جانبه قرار گیرد و در سایۀ نظام اسلامی، مردم و مستضعفین دیگر شاهد بی‌عدالتی، ستم، فساد، ویژه‌خواری و تبعیض نباشند.
تحقق آرمان‌های انقلاب و جلب رضایت‌مندی و حفظ اعتماد مردم بدون شک نیازمند مدیر انقلابی و باورمند به این آرمان‌هاست؛ مدیری که گفتار و وعده‌هایش با کار و تلاش انقلابی توأم باشد و در راستای فقرزدایی و خدمت به محرومین، از هیچ کوششی دریغ نکرده و فقط به شعار و وعده‌های بسنده نکند، زیرا شعار و وعده‌ای که محقق نشود و حتی توسط وعده‌دهنده انکار شود و مردم آن را در زندگی خود لمس و احساس نکنند، چیزی جز دروغ‌گویی به ولی‌نعمتان و خدشه‌دار کردن اعتمادشان نسبت‌به نظام جمهوری اسلامی نخواهد بود؛ چراکه همین مردم و مستضعفین از دیدگاه امام (ره)، صاحبان حقیقی این نظام و انقلاب هستند.
تفاوت اصلی مدیریت جهادی با سایر نظام های مدیریتی در پیش فرض ها و مبانی فکری و عقیدتی آن است. مدیریت جهادی با مصرف گرایی، اشرافی گری، سستی، تنبلی، بی حالی و انحراف از مسیر آرمان گرایی ایمانی، تغایر داشته و بلکه با آن مبارزه می کند.
اساس مدیریت جهادی بر تاکید بر معنویت و ارزش های اخلاقی، اسلامی و انسانی بنا شده؛ درحالی که در نظام های مدیریتی دیگر، اخلاق به عنوان وسیله، مطرح بوده و تا زمانی کاربرد دارد که در راستای اهداف آن نظام مدیریتی بوده باشد.
مدیریت جهادی بر خلاف شیوه های مدیریتی دیگر، فرهنگی خاص و سبکی از زندگی است که دین محوری، ولایت مداری، ایثار، مردم گرایی، خودباوری، تکلیف مداری و... از جمله ثمرات عینی آن در جامعه می باشد.
بر همین اساس و با تکیه بر آیه شریفه ی «وَ تَوَکَّل عَلَی اللّهِ وَ کَفَی بِاللّهِ وَکیلاً» که یکی از شاخص های مورد نظر مقام معظم رهبری برای مدیریت جهادی است، شهرداری مشهد را مسئولیتی برای انجام وظیفه در تراز انقلاب اسلامی دیدم.
از دیگر شاخص های مد نظر مقام معظم رهبری در حوزه مدیریت جهادی، «کارآمدی» است. در فرهنگ اصطلاحات مدیریت، کارآمدی به مفهوم میزان موفّقیت در تحقق هدف ها می باشد. زمانی می توان یک نظام اجتماعی را کارآمد دانست که با در نظر گرفتن امکانات و موانع موجود به اهداف تعیین شده، رسیده و بتواند مشکلات جامعه را حل کند. با توجه به این نگرش و با عنایت به جایگاه شهر مقدس مشهد به عنوان یک شهر مذهبی که کانون توجه جهان تشیع می باشد، ضرورت داشت تا با برنامه ریزی دقیق، طرحهای مختلف را جهت ارتقای شهر مشهد انجام دهیم. هر چند که در این مسیر موانع زیادی وجود داشت اما توانستیم با عملیاتی کردن بسیاری از طرحهای عمرانی، اجتماعی و فرهنگی به این مهم دست یابیم.
یکی از ویژگی های مدیریت جهادی، «استفاده از ظرفیت ها و بهره گیری از امکانات موجود» برای نیل به اهداف متعالی جامعه است. مقام معظم رهبری در این خصوص معتقدند که:«امکانات و ظرفیّت ها هم زیاد داریم؛ ملّت ما به سمت اقتدار ملّی هم راه افتاده است و راه زیادی پیموده است» بر همین مبنا، مجموعه مدیریت شهری همواره به فکر نظم بخشی در شهر است. ما به دنبال این هستیم که حضور حداکثری مردم، ذینفعان و مسئولان را در این نظم بخشی داشته باشیم و مهم ترین اتفاقی که طی سالهای اخیر در استان خراسان رضوی افتاده، ایجاد امید در بین ذینفعان مختلف برای مشارکت در طرح های متفاوت و به کارگیری تمام ظرفیت ها و امکانات است. با توجه به تغییراتی که در استان اتفاق افتاده فضای مناسبی برای پیشبرد امور در فضای اقتصادی وجود دارد و همدلی مناسبی بین مسئولان ایجاد شده است. مدیریت شهری هم در همین زمینه چند موضوع را مد نظر قرار داده و در هر کدام به توفیقات قابل ملاحظه ای دست پیدا کرده است.
یکی از اصول اولیه و ویژگی های اساسی مدیریت جهادی، مشارکت و حضور مردمی و یا به تعبیر رهبر معظم انقلاب، عزم ملی می باشد. معظم له فرمودند: «آنچه برای بنای زندگی و سازندگی آینده مورد انتظار است، بدون مشارکت مردم تحقّق پذیر نیست. بدون حضور مردم کار پیش نخواهد رفت و مقصود تحقّق پیدا نخواهد کرد. مردم در گروه های گوناگون مردمی با اراده و عزم راسخ ملّی می توانند نقش آفرینی کنند. مسئولین هم برای اینکه بتوانند کار را به درستی پیش ببرند، احتیاج به پشتیبانی مردم دارند. آن ها هم بایستی با توکّل به خدای متعال و با استمداد از توفیقات و تأییدات الهی و کمک مردمی، مجاهدانه وارد میدان عمل بشوند.» با الگو قراردادن رهنمود مقام معظم رهبری، دفاع از حقوق مردم در مقابل دولت مبنای عمل مدیریت شهری قرار گرفت به این معنا که منابعی که باید در اختیار شهر قرار بگیرد و مجوزهایی که نیاز بود از وزارت اقتصاد و بانک مرکزی گرفته شود، انجام شده است. از سوی دیگر مکانیزم برقراری ارتباط با جامعه و دخیل کردن آن ها در فرایند انجام کارها، شکل دیگر استفاده از امکانات برای رسیدن به اهداف است که در این رابطه نیز به توفیقات مهمی دست یافته ایم.
دستیابی به درآمدهای کافی و پایدار شهری زمانی از اهمیت دوچندان برخوردار می شود که طبق نظر کارشناسان، ساختار درآمدی شهری می تواند نحوه توسعه آتی شهر را از منظر پایداری رقم بزند. این توسعه هم زمانی جنبه مهمتری به خود می گیرد که بدانیم مشهدی که طبق آخرین سرشماری دارای جمعیتی بیش از سه میلیون نفر است سالانه از بیش از 30 میلیون زائر و مسافر پذیرایی می کند. نگاه کلان به حوزه حمل و نقل، خدمات شهری، شهرسازی، فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی، برنامه ریزی برای هم سویی و ارتباط ارکان تصمیم گیری درحوزه مدیریت شهری، مدیران شهری در این دوره را بر آن داشت که با وجود شرایط بد اقتصادی دست به کاری جهادی بزنند و برای آینده مشهد برنامه ریزی درست و دقیقی را در نظر بگیرند. این مدیریت جهادی خود را در عملیاتی ساختن طرح ها و پروژه های عمرانی مختلف نشان داده است. اما پرسش اساسی این است که چگونه این طرحها با وجود مشکلات فراوان به ثمر نشست؟
به نظر می رسد نخستین عامل تعریف یک بازی برد- برد در حوزه ذ ینفعان شهری است. یعنی همه کسانی که در بخش های مختلف شهر سهیم هستند باید احساس می کردند تا با اجرای این پروژه ها صاحب امتیاز جدیدی می شوند. این موضوع در پروژه های مختلف شهری ظهور و بروز داشته است.
دومین عامل ایجاد فرصت برای سرمایه گذاری دیگر دستگاه های اجرایی در شهر است. یعنی باید فرصت به گونه ای آماده می شد که آنها که تا همین چند سال قبل برای شهرداری یک تهدید بودند بیایند و در سرمایه گذاری ها شریک شوند و به این یقین برسند که اجرای پروژه های مشترک باعث ایجاد موفقیت برای تمامی شرکا می شود.
سومین عامل عدم شخصی سازی برنامه ها و موضوعات در مدیریت شهری است. یعنی همه برخوردها و تعامات در مدیریت شهری باید غیر شخصی باشند تا چالش های مدیریتی با هدف افزایش بهره وری مدیریت گردند. چهارمین عامل به خود شهردار اختصاص دارد. یعنی شهردار باید کمترین مداخله را در پروژه های اصلی داشته باشد و بیشتر بتواند به عنوان یک پشتیبان و هدایت کننده وارد میدان شود.
پنجمین عامل نیز به نظارت و کنترل باز می گردد. یعنی مدیران بالادستی باید به صورت تصادفی حوزه های مختلف را کنترل کنند که این موضوع در خصوص شهردار باید به مراتب بیشتر از بقیه باشد.
ششمین عامل به تأمین منابع باز می گردد، به طوری که باید مدیریت صحیح در حوزه مالی بتواند منابع جدید تعریف کند تا بتوان از آنها در جهت رفع نیازهای موجود استفاده کرد.
هفتمین عامل هم به ایجاد فرصت و انگیزه با محوریت پروژه ها بر می گردد. یعنی مدیریت باید به نحوی باشد که با تعریف پروژه های گوناگون زمینه ای ایجاد شود که افراد مختلف بتوانند خودشان را نشان دهند تا زمینه تعالی و پیشرفت مجموعه بیش از گذشته فراهم شود.
به نظر می رسد همه عوامل در کنار هم باعث شده تا مشهد در طی چهار سال اخیر توسعه را در ابعاد مختلف تجربه کند.امروز به لطف حضرت ثامن الحجج (ع) و مشارکت همه ذینفعان به ویژه مردم عزیز مشهد و تلاش مدیران شهری و ایجاد انگیزه در همکاران دلسوز شهرداری، توانسته ایم چهره ای زیبا از مشهد الرضا(ع) را به تصویر درآوریم.
دکتر محمدرضا کلایی
شهردار مشهد مقدس
انتهای رپرتاژ آگهی/
