در روز‌های اوج گیری بیماری کووید ۱۹ در کشور، بحران کرونا به قدری وسعت یافت که به دیگر حوزه‌ها نیز سرایت کرد و پرده از اشکالاتی بنیادی برداشت که باید هرچه سریعتر رفع شوند.
به گزارش «تابناک»؛ طی هفته‌های گذشته و در روز‌های سیاه کرونایی در کشورمان که به از دست رفتن جان شمار زیادی از هموطنان مان منجر شد، اخبار نگران کننده‌ای منتشر شد که از جمله آنها، واردات سرم‌های مشکل دار از ترکیه و گیر افتادن مقادیری داروی کرونا در انبار‌های گمرک کشورمان بود. وارداتی که حالا ابعاد جدیدی یافته و به شکایت رسمی و حتی افشای برخی نامه‌های ترخیص این اقلام مشکل دار منجر شده است!
نکته قابل تامل در آن برهه، کمبود شدید برخی اقلام دارویی و سرم در کشور بود که حتی واکنش رئیس جمهور را هم در پی داشت و منجر به بازدید سرزده رئیسی از یکی از داروخانه‌های شلوغ تهران و شنیدن گلایه‌های مردم شد. اقدامی که در پی آن شمار داروخانه‌های توزیع دارو‌های کرونایی در سراسر کشور افزایش یافت و فهرست آنها به اطلاع عموم رسید و واردات سرم با قدرت در دستور کار قرار گرفت.
این کمبود‌ها اکنون تا حدودی مرتفع شده و البته همزمان با آن، پیک شیوع بیماری در بسیاری از استان‌های کشورمان شکسته شده که منجر به کاهش تقاضا و مدیریت بهتر اوضاع شده است. تغییری که ظاهرا فرصت مناسبی برای واکاوی برخی مسائل از جمله واردات دارو و سرم از مبادی مشکل دار و از آن مهم تر، طرح شکایت از خاطیان، فراهم آورده است.
شکایت سازمان غذا و دارو از گمرک
این را می‌شود از شکایتی دریافت که سازمان غذا و داروی کشورمان به سازمان بازرسی تسلیم کرده و بر اساس آن، گمرک کشورمان در مظان اتهاماتی قرار گرفته که از جمله آنها، اعمال فشار معاون فنی گمرک به وزارت بهداشت برای صدور مجوز ترخیص کالا‌های غیرمجاز با استناد به کمبود دارو در کشور است که به تاکید وزارت بهداشت، «تشخیص آن خارج از صلاحیت آن گمرک محترم می‌باشد.»
بر اساس این شکایت که رسانه‌ای هم شده، ضمن نام بردن از یکی از شرکت‌های متخلف و اشاره به نام داروی وارده توسط ایشان، تاکید شده که مبدا این داروی مورد استفاده در درمان بیماران کرونایی، شرکتی هندی است که در سال‌های گذشته برخی دارو‌های تولیدی اش که به ایران وارد شده، به دلایلی مانند «وجود رسوب، ذرات خارجی و حشره در ویال‌های تزریقی و تغییر رنگ و شکل دارو» با شکایاتی مواجه و ریکال (فراخوان) شده است.
نکته قابل تامل آنجاست که به تاکید مرجع تصمیم گیر در این خصوص در کشورمان، یعنی سازمان غذا و دارو، دلایل نامبرده، موجب شده بود که واردات کلیه محصولات دارویی آن شرکت ممنوع اعلام شود. تصمیمی که به رغم آن، دارو‌های کرونای آن شرکت به ایران رسیده است. درست مانند واردات سرم از شرکتی ترکیه‌ای که آن هم مشمول منع واردات است، اما محصولاتش به ایران رسیده و غذا و دارو در شکایتش از گمرک به آن هم اشاره کرده است.
ماجرا زمانی عجیب‌تر می‌شود که بدانیم بر اساس شکایت صورت گرفته، این محصولات وارداتیِ غیرمجاز و فاقد ثبت سفارش، بدون رعایت شرایط نگهداری دارو (از نظر نور و دما) در گمرک مانده اند؛ وضعیتی که سازمان غذا و دارو آن را خطرناک توصیف کرده و در خصوص ترخیص این اقلام، هشدار داده است؛ رویکردی که موجب واکنش سریع و فوری گمرک شد که با صدور جوابیه‌ای تاکید کرد، دارو‌ها و سرم‌های مذکور اساسا وارد قلمرو گمرکی کشورمان نشده و در اختیار مراجع تحویل گیرنده یعنی شرکت انبار‌های عمومی یا سازمان بنادر و دریانوردی است.
جوابیه اول گمرک به سازمان غذا و دارو
در بخشی از این جوابیه تاکید شده بود که «بررسی ورود کالا‌های دارای ثبت سفارش و مجوز سازمان غذا و دارو، قبل از اظهار به گمرک برای این سازمان میسر نبوده و پس از اظهار کالا و در حین تشریفات گمرکی، مجوزهای قانونی ترخیص کالا اخذ می‌گردد.» توضیحی که نشان می‌دهد واردات دارو به کشور تا مرحله رسیدن به انبارها، اساسا در اختیار گمرک نیست و نمی‌توان بابت چنین چیزی از ایشان شکایت کرد، چون مسئولیت گمرک از مرحله بعدی یعنی ترخیص این کالا‌ها شروع می‌شود.
البته این جوابیه پایان بخش ماجرا نبود و در پی بازتاب شکایت صورت گرفته از گمرک، مدیران این مجموعه این بار جوابیه مفصل تری منتشر کردند که در آن نه تنها بار دیگر بر تفاوت دو واژه «ورود» و «ترخیص» تاکید شده و مسئولیت گمرک در ترخیص مورد اشاره قرار گرفته و کسب مجوزهای قانونی لازم (از جمله مجوز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کالا‌های سلامت محور) پیش شرط ترخیص کالا خوانده شده بود، که مستنداتی پیوست شده بود که به شدت سوال آفرین به نظر میرسد.
در بخشی از این جوابیه، به نامه‌ای اشاره شده که دادستان عمومی و انقلاب تهران خطاب به گمرک نوشته و در آن تاکید کرده: «بقید فوریت، مستنداً نسبت به اعلام نظر درخصوص «ترخیص» یا «عدم ترخیص» محموله ۲۰۰ هزار بسته‌ای داروی Remdesivir Injection (۱۰۰ mg)، متعلق به شرکت ... [نام شرکت محفوظ]، با عنایت به اظهارات مدیرعامل شرکت موصوف مبنی بر ترخیص و توزیع چند محموله قبلی از این دارو در کشور با مجوز ترخیص وزارت بهداشت اقدام نماید.»
بدین ترتیب، گمرک مدعی شد که نه تنها فشاری بر وزارت بهداشت برای ترخیص دارو نیاورده، که یادآور شد وفق نامه دادستانی، موظف به ارائه گزارش به این نهاد شده است چراکه دارو‌های وارد شده یکی از محموله‌های وارداتی توسط آن شرکت هستند که پیشتر محموله‌های دیگری هم وارد و ترخیص کرده اند! ادعایی که با ارائه مستنداتی توسط گمرک، مهر تایید می‌خورد و البته در جوابیه نیز مواردی از آنها تشریح شده است.
نامه سازمان غذا و دارو به گمرک مبنی بر ممنوعیت واردات سرک از مبدا شرکت ترکیه ای به تاریخ 25 مرداد 1400
آن گونه که گمرک در بند سوم جوابیه اش متذکر شده، افزون بر دارو‌های وارداتی از مبدا شرکت هندی –که سازمان غذا و دارو تاکید دارد مشمول منع واردات است، مجوز‌هایی توسط سازمان غذا و داروی کشورمان صادر شده که به کمک آنها، محموله‌هایی از سرم‌های تولیدی شرکت ترکیه‌ای (که آن هم در شکایت سازمان غذا و دارو منع واردات داشته!)، قانونا ترخیص شده است؛ ترخیص‌هایی که نمونه‌هایی از آنها بعد از نامه نگاری سازمان غذا و دارو در خصوص منع واردات این سرم‌ها و با نامه نگاری همین سازمان بوده است!
رویدادی شگفت آور که گمرک با انتشار نامه‌های مربوط به آن، جای هیچ شک و شبهه‌ای در رقم خوردنش باقی نگذاشته است تا مشخص شود که اوج گیری بحران کرونا منجر به بروز نمود اشکالات جدی دیگری هم در کشورمان شده است؛ اشکالاتی که بعید نیست با عزم جدی دولت جدید در مقابله با بحران کرونا، به قید فوریت در دستور رسیدگی قرار گیرد و حتی به شکل گیری پرونده قضایی برای بررسی کامل این ماجرا گره بخورد تا مشخص شود که چگونه اقلام دارویی و سرم از مبادی مشکل دار و ممنوعه به کشور وارد و با مجوز سازمان غذا و دارو، ترخیص شده است.
وارداتی عجیب که سازمان غذا و دارو آن را خطرناک خوانده و در خصوص عواقب ترخیصش هشدار داده و حتی در این خصوص از گمرک شکایت کرده، اما نامه نگاری‌های همین سازمان، حکایت از صدور مجوز قانونی برای رقم خوردنش داشته است. ایرادی که افزون بر آن، ضرورت دارد جلوی ورود اقلام ممنوعه دارویی و درمانی به کشور (ولو ورود به انبار‌های فرودگاهی یا انبار‌های بنادر) پیش از ثبت سفارش و دریافت مجوزهای قانونی گرفته شده و در عین حال تدابیری ویژه اندیشیده شود که نیاز‌های دارویی کشور در دوران کرونا دچار در نهایت سرعت و دقت تامین گردد.
نامه سازمان غذا و دارو برای ترخیص سرم های ترکیه ای بعد از نامه ممنوعیت واردات این محصول!
مجوز ترخیص داروی وارد شده از مبدا ممنوعه که سازمان غذا و دارو صادر کرده است
مجوز واردات سرم از شرکت ترکیه ای که سازمان غذا و دارو صادر کرده است
جواب مشخصه. احتمالا واردات این اقلام توسط آقازاده های عزیر انجام میشده و اگر ترخیص نمیشده ضرر میکردن! 