پیش‌بینی‌ها از افزایش مصرف گاز در روزهای آینده خبر می‌دهد این در حالیست که تابستان امسال هم بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی بیش از هر زمان دیگری با چالش مقطعی بحران قطعی برق و انرژی روبرو بودند.
به گزارش صدا و سیما، در هفته‌های گذشته شرکت ملی فرآورده های نفتی، دستور به ذخیره‌سازی فوری سوخت های جایگزین داد.این یعنی بحران!این یعنی یک زنگ هشدار برای قطع گازو در ادامه قطع برق.انگار باز هم قرار است تراژدی تلخ قطع برق و گاز در سال گذشته تکرار شود که اگر تکرار شود این بار صنایع آسیب دیده کاملا زمین گیر خواهند شد.
سوز سرما و صدای زوزه باد زمین‌های اطراف کارخانه ی سیمان تربت جام، بیش از هر چیزی مرا به فکر فرو می برد. انگار زَمهریر سختی در راه است. سیمانی ها خوب می‌دانند زمستان از پاییز آغاز شده است و هول زمستان دارند.توقف صنایع بزرگ با قطع گاز و برق.مدیرعامل کارخانه سیمان تربت جام می گوید: به سبب برودت هوا، از اواخر آبان ماه، گاز سیمانی ها قطع شده است و می گویند این توقف سه ماهه ادامه خواهد داشت که اگر این گونه پیش برویم، صنعت سیمان نابود می شود.
ارباب افضلی می افزاید: با همه نهاد‌های مربوطه مکاتبه کردیم؛ کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید را در خود کارخانه برگزار کردیم، اما متاسفانه هیچ اقدامی در دولت برای صنعت صورت نگرفته است و هیچ کس صدای مان را نمی شنود.
او می گوید: با این وضع چیزی جز ورشکستگی نصیب صنعت ما نمی شود. دولت هر روز، با وضع قوانین متعدد، فشار بیشتری به صنعت وارد می کند.
فولاد خراسان پس از فولاد مبارکه و فولاد اصفهان، سومین کارخانه مهم در صنعت فولاد ایران است. اما دیگر انگیزه ای وجود ندارد. اینجا هم، همه دلهره فرارسیدن زمستان و بحران قطعی برق و گاز در آینده را دارند. معاون بهره برداری کارخانه فولاد خراسان می گوید: در سه ماه ابتدای سال۱۴۰۰ رکورد تولید را شکستیم و بیش از برنامه تولید کردیم، اما متاسفانه از اول تابستان با مشکلات قطعی برق سنگین روبرو شدیم و تقریبا می توان گفت: سه ماهه دوم سراسر با عدم تولید به دلیل بحران قطعی برق و در ادامه قطعی گاز روبرو بودیم.
فضیلتی می‌افزاید: این بار اگر گاز و برق قطع شود عملاً زنجیره تولید را از دست خواهیم داد و متوقف خواهیم شد و این وضع قطعاً برای ما غیرقابل جبران است.
ورشکستگی صنایع با افزایش قیمت انرژی و قطعی مکرر برق و گاز
در تیتر اول برخی رسانه‌ها، خبرهایشان را به افزایش 300 درصدی قیمت گازبها در واحدهای صنعتی و همچنین بحران انرژی اختصاص داده اند. این یعنی صنعت کشور فلج خواهد شد و با گرانی گاز و گرانی های مکرر برق و قطعی برق و گاز چرخ صنعت دیگر توان چرخیدن نخواهد داشت. البته اگر گازی و برقی برسد.این بار با صنایع پایین دستی تماس می گیرم؛ مدیرعامل کارخانه توس چینی می گوید: قطعی های مکرر برق و گاز و بالا رفتن قیمت گاز و برق یعنی بالا رفتن قیمت تمام شده؛ وقتی با یک شرکت قرارداد می بندیم دیگر نمی توانیم تا آخر سال قیمت ها را تغییر بدهیم. نمی شود که تمامی فشارها به بخش صنعت و تولید وارد شود. خیلی ساده می توان فهمید که کم کم بوی ورشکستگی این صنایع هم به مشام می رسد.
مدیرعامل یک شرکت تولیدکننده کاشی می گوید: بدون خبر قبلی از ابتدای اسفند تا اول فروردین پارسال قیمت‌گاز دو برابر شد و مکرر با قطعی برق و گاز مواجهیم و دوباره از اول فروردین و اردیبهشت امسال این دو برابر به سه برابر تبدیل شد و این تغییرات باعث شد هزینه مصرف ما که ۱۲۰میلیون تومان بود به ۴۰۰ میلیون تومان افزایش پیدا کند. همه هزینه ها در همه حوزه ها اعم از انرژی، مالیات، بیمه و ... به صورت سرسام آور در حال افزایش است.
از سایر استانهای دیگر هم صدای این نگرانی به گوش می رسد .کارخانه دار یزدی می گوید: گاز در زمستان کم است و می گویند به دست ما نمی رسد؛ مکرر با افزایش قیمت های برق و گاز و همچنین قطعی مکرر مواجهیم. این یعنی یک معضل مالی برای شرکت و اگر این طور پیش رود، واقعاً کارخانجات ورشکسته خواهند شد.
کارخانه دار شیرازی نیز در این خصوص می گوید: قطع گاز و برق موجب می شود فرآیند تولید متوقف شود و نتوانیم به تعهداتمان به مشتریان وفادار باشیم و در پی این اتفاق، نیروها هم تعدیل می شوند، چرا که درآمد کفاف حقوق آنان را نمی دهد.
کاهش محسوس در سرمایه گذاری در حوزه انرژی و برق
با وجود آنکه کشور ما سومین ذخایر نفت و دومین ذخایر گاز جهان را دارد، به سبب تحریم‌ها، زیرساخت‌های فرسوده، ناتوانی در صادرات، عدم تمایل سرمایه گذاری بخش خصوصی و ناکارآمدی داخلی، از میان شرکت های مطرح جهان حذف شده است.نبود مدیریت یکپارچه در صنعت، عدم بهادادن به بخش خصوصی و سوء استفاده دولتی ها از بخش خصوصی، معضل فضای کسب و کار در ایران است.
مجتبی صمیمی کارشناس اقتصادی نیز در پاسخ به این سوال که چرا به این وضعیت دچار شده ایم سکوت قابل تاملی می کند و می گوید: یکی از اصلی ترین مشکلاتی که ما در حوزه ی صنعت با آن رو به رو هستیم، نبود مدیریت یکپارچه، نبود نگاه سیستماتیک و مدیریت سلیقه ای و جزیره ای درکشور است.
این کارشناس اقتصادی ادامه می دهد: هر سال برنامه می ریزیم که صنعت مان رشد کند. این رشد و ترقی قطعا افزایش مصرف در حوزه انرژی را در بر خواهد داشت. اما در حال حاضرحجم سرمایه گذاری در حوزه ی گاز و برق به حداقل خودش رسیده است. ما نه تنها متناسب با افزایش و متناسب با چشم انداز در حوزه سرمایه گذاری در صنعت گاز و برق رشد نداشته ایم، بلکه کاهشی عمل شده است.
صمیمی می گوید: برخورد درستی با سرمایه، سرمایه دار و سرمایه گذار نمی شود. با این رفتاری که با صنعت و حوزه سرمایه گذاری در حال حاضر انجام می شود، نه تنها نمی توانیم جذب سرمایه جهت توسعه در کشور داشته باشیم، بلکه باعث خروج سرمایه از کشور می شویم.
در نیروگاه های مشهد هم حرف از جایگزینی سوخت دوم یا همان سوخت مشابه (مازوت) است. جایگزینی که نه فقط محیط زیست را آلوده بلکه به قیمت خاموشی ها تمام خواهد شد.قطعاً اگر سوخت به نیروگاهها نرسد، نیروگاهها متوقف خواهند شد.
صمیمی افزود: این زیبنده نیست که ما در جایگاه دوم ذخایر گازی دنیا باشیم ولی در زمستان با قطعی گاز روبرو باشیم و در تابستان با قطعی برق صنایع ما دچار مشکل شوند. وی در ادامه به مشکلات بخش خصوصی در صنعت نیروگاهی پرداخت و افزود:
به چه دلیل وزارت نیرو با برخورد های سلیقه ای با بخش خصوصی در حوزه صنعت برق باعث به خطرانداختن سرمایه‌گذاری در این بخش می گردد.؟ چرا باید مطالبات بخش خصوصی به مدت زیاد توسط وزارت نیرو پرداخت نگردد و به نوعی به جای اینکه بخش خصوصی از دولت برای توسعه صنعت کمک بگیرد، وزارت نیرو کسری بودجه خود را از بخش خصوصی تامین کند و با عدم پرداخت مطالبات نیروگاهها، علیرغم مصوبه هیئت وزیران و تایید ارگان های مختلف و پیگیری‌های متعدد قضایی، همچنان به برخورد سلیقه ای خود با بخش خصوصی در حوزه نیروگاهها ادامه می‌دهد؟
چرا باید تاوان ناهماهنگی‌های درون دولت، سازمان برنامه، بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی و ... را سرمایه گذاران بخش خصوصی در حوزه نیروگاه ها بدهند؟چرا سازمان برنامه، بانک‌مرکزی، هیئت دولت، صندوق توسعه ملی و سایر ارکان فکری به حال تسهیلات ارزی داده شده به بخش خصوصی و نحوه بازپرداخت آن نمی کنند.چرا وزارت نیروبدهی خود بابت خرید برق از بخش خصوصی را سالهاست که نمی دهد.چرا باید همه هزینه‌های سوء مدیریتی دولتها را بخش خصوصی بدهد؟! در عمل و حیطه تصمیم‌گیری به نحوی امور پیش می‌رود که در کشور بخش خصوصی توان کار نداشته باشد.
انحصار صادرات برق، دست بخش خصوصی را بسته است
صمدی عضو سندیکای انرژی می گوید: در حال حاضر ۹۰ درصد برق تولیدی کشور وابسته به گاز طبیعی است و در دنیا این وابستگی به ۷۰ درصد می رسد. رئیس سندیکای برق در حاشیه نمایشگاه می گوید: اگر اجازه ی صادرات برق به بخش خصوصی داده شود، دیگر با خاموشی ها و کمبود گاز روبرو نخواهیم شد و می تواند تنها روزنه ی امید باشد.
سرمایه گذاران در حوزه نیروگاهها پشیمانند و این به دلیل رفتار نامناسب دولت در این حوزه با بخش خصوصی است؟ و اما ابراهیم خوشگفتار نایب رییس هیات مدیره سندیکای تولید کنندگان برق نیز به مشکلی دیگر اشاره می کند و می گوید: بخش خصوصی بر اساس قانون برنامه پنجم از صندوق توسعه ملی وام گرفته است و در بخش تولید برق سرمایه گذاری کرده است. در آن زمان قیمت ارز۳۴۰۰ تومان بوده و الان صندوق توسعه ملی معتقد است که باید برگشت این وام با دلار نرخ روز و حدود ۳۴ هزار تومان انجام شود و در حال حاضر دولت، برق را با قیمت دلار ۴۲۰۰ تومان خریداری می کند که این باعث شده است تمام افرادی که در این حوزه سرمایه‌گذاری کردند، پشیمان شوند. چون قادر به پرداخت اقساط وام دریافتی نیستند.
در کجای دنیا این رفتار را با سرمایه گذاران بخش خصوصی ما شاهد هستیم؟!چرا دومین تولید کننده دنیا، مجبوراست گاز وارد کند!! و قطعی برق مکرر داشته باشد؟؟خوشگفتار می گوید: در برنامه ششم هیچگونه سرمایه گذاری در بخش نیروگاهی کشور انجام نشده است و هرچه تا به الان محقق شده مربوط به برنامه های سوم، چهارم و پنجم بوده است و ادامه می دهد: برنامه ششم به تکالیفی که به وضع راندمان نیروگاهها و کاهش مصرف انرژی در کشور اشاره دارد. این کاهش مصرف انرژی بسیار موضوع مهمی است و مصرف گاز به همین منوال پیش برود، مجبوریم سال آینده گاز وارد کنیم.
اما چرا گاز نیست؟ چرا تمایلی به سرمایه گذاری در صنعت انرژی و نیروگاهی وجود ندارد؟این را شاید دولتی‌ها نگویند، ولی بخش خصوصی بی پروا از آن پرده برمی‌دارد ....صالحی رئیس فدراسیون صادرات انرژی می گوید: در بحث سرمایه‌گذاری در این حوزه موفق نبودیم. مخصوصاً در سال‌های اخیر باعث شد میزان گاز پیش‌بینی شده کم شود و گازی نداشته باشیم و با شرایطی که دولت برای بخش خصوصی ایجاد کرده است، عملاٌ سرمایه گذاری انجام نمی شود.
او عدم سرمایه گذاری در صنعت گاز و برق، ناکارآمدی داخلی، ناتوانی در صادرات و زیرساخت های فرسوده را عامل کمبود گاز در کشور می داند.پس از صحبت با بخش خصوصی این نکته روشن می شود که: اگر چه سرانه مصارف خانگی در کشور ما شش برابر میانگین جهان است، اما علت مشکلات به وجود آمده را باید در جایی دیگر جستجو کرد.ظرفیت تولید و توانمندی مهندسی در حوزه ی گاز و برق وجود دارد، اما هیچگاه بخش خصوصی محلی برای جولان نداشته است و با رفتارهای هدفمند، سعی در انحصار این حوزه در دولت بوده است.
نقوی مدیر بورس انرژی کشور می گوید: در صدد هستیم برای صنعت گاز، بازار گاز طبیعی راه اندازی کنیم. مطالعاتش صورت گرفته است و اگر راه اندازی شود، در مرحله بعد بازار آتی و بازار سَلف را راه اندازی خواهیم کرد.وی می گوید: با توجه به اینکه نهاد متولی انرژی، وزارت نفت است و شرکت ملی گاز عرضه کننده انحصاری آن، باید این بازار با کمک آنها راه اندازی شود.
مصرف بی رویه گاز در بخش خانگی و تجاری، سالانه به ارزش حدود ۲۰ میلیارد دلار به کشور زیان می رساند. گازی که می تواند در صنایعی همچون نیروگاه ها، پتروشیمی، فولاد و سیمان ارزش افزوده ایجاد کند.اقتصاد بخش خصوصی در حوزه صنعت هر روز دچار آسیب پذیری بیشتری می شود.
حدود ۷۰ درصد گاز تولیدی کشور به عنوان سومین تولیدکننده گاز جهان در فصل سرد سال، صرف موتورخانه ها، بخاری ها و پخت و پز می‌شود. بر اساس گفته مدیر مرکز کنترل دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، مصرف گاز در بخش خانگی طی روزهای اخیر در حدود ۵۲۰ میلیون متر مکعبی بوده است. اگر بخواهیم به نسبت تولید این عدد را مقایسه کنیم حدود 67 درصد تولید ما در بخش خانگی و تجاری مصرف شده است.
روزانه ۶۰۰ میلیون متر مکعب گاز در بخش خانگی و تجاری صرف گرم کردن محیط و پختن غذا می شود. این گاز به قیمت قطع سوخت و خوراک بسیاری از بخش های مولد اقتصاد کشور تامین می شود.که در این بین اقتصاد بخش خصوصی و صنعتی بیش از بخش های دیگر آسیب می بیند و هر روز دچار خسارت بیشتری می شود.
خسارت 20 میلیارد دلاری با قطع گاز صنایع
مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز می گوید: صنعت نیروگاه و سیمان روی سوخت دوم قرار دارد و صنعت فولاد تا جایی که امکان داشته است، محدودیت های لازم اعمال شده است و در نهایت محدودیت هایی در بخش پتروشیمی ها هم ایجاد شده است. اما ماجرا به همین جا ختم نمی شود. بر اساس برآوردهای انجام شده، قطع گاز صنایع با هدف تامین گاز بخش خانگی و تجاری سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار به دومین دارنده ذخایر گازی در جهان خسارت وارد می کند.
کاهش صادرات محصولات پتروشیمی
صنعت پتروشیمی یکی از ارز آورترین صنایع کشور از جمله صنایعی است که پاسوز مصرف افسارگسیخته گاز در بخش خانگی و تجاریدر فصل سرد سال شده است. آن گونه که احمد مهدوی ابهری رییس انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی می گوید تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی به همین دلیل با 50 درصد ظرفیت کار می کنند و این یعنی درآمد کشور از محل صادرات محصولات پتروشیمی کاهش پیدا کرده است.عدم اختصاص گاز به پتروشیمی‌ها در حالی کم شده است که بازار پتروشیمی یکی از پررونق ترین ماه های خود را طی می‌کند.
حمید حسینی رییس هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت ،گاز ، پتروشیمی می گوید: قیمت های محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی به شدت افزایش پیدا کرده است. قیمت متانول، اوره و انواع پلیمرها افزایش پیدا کرده است. در شرایطی که می توانستیم بیشترین سود صنعت پتروشیمی را داشته باشیم، به دلیل نبود گاز نمی توانیم جوابگوی تقاضای بازار باشیم.مصرف بی رویه گاز و قطعی های مکرر برق و گاز عامل آسیب به اقتصاد کشور است.
مصرف بالای گاز در بخش خانگی و تجاری دست ایران را برای توسعه صادرات گاز به کشورهای منطقه بسته است. این مسئله جایگاه کشور را به عنوان سومین تولیدکننده گاز در جهان به پانزدهمین صادر کننده تنزل داده است.
مشاور مدیرعامل شرکت ملی گاز در این خصوص می گوید : سهم کشور روسیه از تجارت جهانی گاز، نوزده و یک دهم درصد تجارت دنیااست، در حالی که ما سهم یک درصدی را از این موضوع داریم.
در صنعت نیروگاهی نیز تامین ۵۰ درصد سوخت نیروگاه ها با گازوییل و مازوت می باشد که علاوه بر افزایش آلودگی هوا، هزینه ۶ میلیارد دلاری روی دست دولت گذاشته است.
تامین ۲۵ درصدی سوخت صنایع سیمان با نفت کوره باعث خسارت ۷۰۰ میلیون دلاری به این صنعت شده است و توقف ۳۳ درصدی خطوط تولید صنایع فولاد شش میلیارد دلاری، درآمد این صنعت را کاهش داده است.
از قضا همان روز در مجلس، صحبت از انرژی است و کمبودهایش.از قطع برق می گویند و مشکلات حوزه گاز و عدم سرمایه گذاری در حوزه نیروگاهی. شریعتی سخنگوی کمیسیون انرژی می گوید: قوانین ما کامل است و نیاز به قانون جدیدی نداریم. چرا که قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی تکلیف همه ی دستگاه ها را روشن کرده است.وی در پاسخ به این سوال که پس مشکل را در کجا پیگیری کنیم؟ می گوید مشکل در حوزه اجرا است و بر عهده دولت می باشد... باید دولت مشکلات سرمایه گذاری در صنعت و در حوزه انرژی را حل کند.انتهای مسیر اینجاست، جایی که می تواند نقش موثری در باز شدن این گره کور داشته باشد.
پس از پیگیری و نامه نگاری های مکرر، نه وزارت نفتی ها پاسخ می دهند و نه شرکت گازی ها و وزارت نیرو.انگار پیش بینی ها از زمستانی سرد برای صنعت حکایت دارد.
