چرا «همراه‌سرا» نتوانسته به چادرخوابی در کنار بیمارستان‌ها پایان دهد؟

مردمی که چشم انتظار بهبود بیماران بستری در مراکز درمانی، در پیاده‌رو‌های مجاور بیمارستان‌ها سرگردانند و شب‌ها را گاه در خودرو، گاهی در چادر و بعضی اوقات روی نیمکت یا گوشه معابر به صبح می‌رسانند.

به گزارش «تابناک»؛ آنچه خواندید، روایت آشنایی برای آن دسته از ساکنان شهر‌های پرجمعیت کشورمان از جمله تهران است که در رفت و آمد‌های روزانه از کنار مراکز درمانی دولتی عبور می‌کنند و با دیدن این تصاویر از خود می‌پرسند، آیا نمی‌شود برای این وضعیت تدبیری اندیشید؟ مگر نه اینکه در بسیاری از بیمارستان‌ها اظهار نظر رهبر انقلاب به چشم می‌خورد که تاکید دارد بیماران نباید جز رنج بیماری درد و دغدغه دیگری داشته باشند؟!

نکته جالب توجه آنجاست که سال‌ها پیش برای رفع این معضل، تدابیری ویژه اتخاذ و دست کم در مناطقی از تهران اجرا شده که «همراه‌سرا» نام دارد و هدف از آن، اسکان رایگان همراهان بیمار‌هایی است که از شهر‌های دور و نزدیک روانه پایتخت می‌شوند و بعد از بستری بیمارشان، جایی برای اقامت ندارند و از عهده مخارج اقامت در هتل ها، مهمانسرا‌ها و... برنمی‌آیند.

ایده‌ای انسان دوستانه و قابل توجه که با گذشت مدتی از اجرایش، مشخص شد قادر به رفع کامل مشکل نیست و حتی مسائل و مشکلاتی در آن بروز کرد و نیازمند بازنگری به نظر می‌رسد. مساله‌ای که موضوع محوری برنامه اخیر «پرسشگر» (در رسانه ملی) با حضور برخی صاحب نظران این حوزه قرار گرفته که گزیده‌هایی از آن پیش رویتان قرار دارد و توضیح می‌دهد که چرا همراه سرا‌ها قادر به رفع خیابان خوابی همراهان بیماران نبوده و نیستند.

دکتر شمس الله نوری پور، رییس مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی کودکان مفید تهران: تقریبا ۶۰ درصد بیماران این مرکز از قشر محروم و نیازمند کمک هستند و نیمی از بیماران از سایر استان‌ها به بیمارستان کودکان مفید تهران مراجعه می‌کنند که مشکلات تشخیصی یا درمانی دارند. تعداد بسیاری از ارجاعات شهرستان‌ها به تهران، منطقی بنظر می‌رسد چراکه برخی بیماری‌های کودکان، چالش‌های تشخیصی به همراه دارد و نیاز است که رشته‌های فوق تخصصی متعدد با همکاری همدیگر به تشخیص یا درمان بیماری بپردازند.

تعدادی از بیماران هم هستند که می‌توانند در استان‌های خودشان درمان شوند، اما بنا به دلایلی، خانواده بیماران تشخیص می‌دهند، در تهران درمان شوند و البته برخی ارجاعات به بیمارستان‌های تهران هم غیرمنطقی هستند؛ برای نمونه در استان مجاور تهران که جراح کودکان هم دارند، عمل جراحی ساده انجام نمی‌شود و بیمار را به تهران ارجاع می‌دهند؛ قطعا اگر سیستم ارجاع به شکل منطقی راه اندازی شود از ارجاعات غیرضروری نیز جلوگیری می‌شود.

بار مراجعات بیمارستان به دلیل گسترش بخش‌ها و خدمات درمانی، افزایش یافته و همراهان بیماران مشکلاتی برای اسکان دارند. علیرغم محدودیت در فضای فیزیکی بیمارستان، تخت‌های بیمارستانی گسترش یافته و در حال حاضر ۳۱۰ تخت مصوب، اما ۴۱۰ تخت بیمارستانی فعال در این مرکز وجود دارد.

در سال‌های گذشته با کمک شهرداری منطقه ۳ تهران، محلی در نزدیکی بیمارستان برای اسکان همراهان بیماران بیمارستان مفید قرار داده شده که در دو طبقه برای زنان و مردان در نظر گرفته شده و ظرفیت اسکان ۴۰ تا ۵۰ همراه بیمار را دارد. در بیماری‌های کودکان و نوزادان همیشه یک همراه که اکثرا مادران هستند، باید باشند که امکان دارد پدر یا دیگر اعضای خانواده نیز همراه باشند که برای اسکان آن‌ها از همراه سرای بیمارستان استفاده می‌شود.

اسکان در این همراه سرا کاملا رایگان است و برای تهیه غذای همراهان بیماران در دوره‌هایی از کمک خیرین سلامت استفاده می‌شد. البته در حال حاضر این کار متوقف شده، اما به دنبال جذب منابع خیرین هستیم تا تغذیه همراهان بیماران در همراه سرا رایگان شود.

ارجاع بیماران به تهران نیاز به فرهنگسازی هم دارد. همراهان بیمار هم باید آسایش و آرامش داشته باشند و سلامت فقط منحصر به خدمات بهداشتی و درمانی نیست و باید کرامت همراهان بیماران، پاس داشته شود. نهاد‌هایی مانند بنیاد مستضعفان می‌توانند با توجه به مراجعه اقشار محروم و نیازمند و همچنین استانداری‌ها در زمینه توسعه همراه سرا‌ها کمک بزرگی کنند.

دکتر احمد احمدی صدر، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران: اولین روز مسئولیتم مشاهده کردم که در یکی از بیمارستان‌های تهران، ۲۰ چادر پشت بیمارستان دایر شده و همراهان بیماران در فصل زمستان در این چادر‌ها مستقر شده اند که در شان مردم نیست، وجهه خوبی ندارد و جلوه‌های نازیبایی بود و برای آن‌ها خطرناک است، چون برای گرمایش، از وسایل غیراستاندارد مانند پیک نیک استفاده می‌شد.

تا کنون در کنار چندین بیمارستان اصلی و شلوغ پایتخت، ۷ همراه سرا دایر شده و ۲ همراه سرا به زودی افتتاح می‌شود. هدف ما افزایش تعداد همراه سرا‌ها با مشارکت خیرین سلامت است. در حال حاضر با ۵۰۰ تخت در همراه سراها، ۱۵ هزار نفر شب در ماه به همراهان بیماران ارائه خدمات می‌شود.

بر اساس قانون شهرداری موظف به ایجاد همراه سرا نیست و امیدواریم در آینده نزدیک با تصویب قانونی، یکی از دستگاه‌ها متولی این امر شود. مردم می‌خواهند دستگاه ها، وظایف ذاتی خودشان را انجام دهند. در قانون اساسی حاکمیت مکلف به ارائه خدمات سلامت است و همراهان بیماران نیز یکی از حوزه‌های جانبی خدمات سلامت است.

مراجعه برخی هموطنان برای درمان به مراکز درمانی پایتخت، به دلیل امکانات بالای درمانی در پایتخت و نبود این امکانات در مناطق کمتربرخوردار است. همچنین آگاهی رسانی بیمارستان‌ها از خدمات خودشان مهم است تا بار مراجعات در کلانشهر‌های دیگر، توزیع شود.

نهاد‌ها و وزارتخانه‌ها در ارائه خدمات مطلوب به همراهان بیماران مسئولیت اجتماعی دارند؛ سهم مسئولیت اجتماعی این ارگان‌ها می‌تواند به سوی خدمات رسانی به همراهان بیماران هدایت شود؛ به عنوان نمونه یک یا دو اتاق از هتل‌ها و مهمانسرا‌های سازمانی در تهران می‌تواند در اختیار همراهان بیماران قرار گیرد.

خوشبختانه مجمع خیرین سلامت و گروه‌های خیرین در این زمینه دلسوزانه کمک می‌کنند، اما باید بپرسیم که مسئولیت همراهان بیماران در کشور، بر عهده کیست؟ وزارت بهداشت و نهاد دیگری در این زمینه، ملزم نشده است. امروز مسئولیت این حوزه را به یک نهاد، تفویض نکرده ایم، در حالی که در برخی کشورها، بیمارستان موظف است مجموعه هتلینگی برای خدمات به همراهان بیماران داشته باشد که در آن قشر برخوردار، هزینه می‌پردازند و قشر کمتر برخوردار نیز رایگان خدمت می‌گیرند.

برخی همراهان بیماران از اقامت در همراه سرا‌ها که فاصله زیادی هم با بیمارستان‌ها ندارند، خودداری و عنوان می‌کنند که دوست دارند در کنار بیماران شان در بیمارستان‌ها باشند که این اقدام نیاز به فرهنگسازی دارد.

دکتر حسین قناعتی، رییس دانشگاه علوم پزشکی تهران: ۶۰ تا ۷۰ درصد مراجعات برخی از بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران از شهرستانهاست. یکی از علت‌های این مراجعات، ارائه بهترین خدمات با قیمت پایین به بیماران است. به عنوان نمونه جراحی قلب کودکان برای بیماران حدود یک تا دو میلیون تومان هزینه دارد و با فشار اقتصادی سنگینی که روی مردم است، امکان استفاده از خدمات بخش خصوصی وجود ندارد.

یکی از دلایل اقبال گردشگران سلامت به درمان در تهران، کیفیت بالا و قیمت مناسب خدمات است. مثلا یک پیوند مغز استخوان در بیمارستان‌های دولتی تهران، حدود ۱۰ هزار دلار برای بیماران خارجی هزینه دارد که این عمل در خارج از کشور همانند ترکیه و هند، کمتر از ۵۰ هزار دلار نیست.

به ازای هر بیمار ۲.۶ نفر همراه به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند. گاهی اطراف بیمارستان‌های بزرگ مانند بیمارستان امام خمینی (ره) چادر‌های متعددی برقرار می‌شود، چون هزینه اقامت در هتل و مهمانسرا، بالاست و از سوی دیگر از نظر عاطفی، دوست دارند نزدیک بیماران شان باشند.

دکتر مدرسی که پروفسور بیمارستان امام خمینی (ره) است به وصیت یکی از بستگانش عمل کرده و یک همراه سرا در مجاورت این بیمارستان ساخته است، اما هنوز این نیاز در این بیمارستان و در بیمارستان‌های رسول اکرم، شریعتی و مرکز طبی کودکان که در یک محدوده هستند، وجود دارد.

بر اساس قانون اساسی، حاکمیت موظف به تامین تمام نیاز‌های سلامت مردم است بنابراین یکی از مسائلی که در حوزه سلامت مهم است، کمک به همراهان بیماران است، اما ما منتظر نمانده ایم که خلا قانونی، مانع کار شود و از بودجه‌های دانشگاه، درآمد‌های اختصاصی و کمک‌های خیرین سلامت برای توسعه و ساماندهی همراه سرا‌های بیماران استفاده کردیم.

دکتر سید محمدهادی ایازی، معاون اسبق اجتماعی وزارت بهداشت: یکی از علل ارجاعات بیماران به تهران، کمبود امکانات در شهر‌های کوچکتر است. به دلیل وجود بیمارستان‌های بزرگ و پزشکان و متخصصان در کلانشهرها، برخی بیماران مجبور به مراجعه به تهران می‌شوند.

زمانی که در شهرداری تهران فعالیت داشتم به این نتیجه رسیدیم که با هماهنگی شهرداری، وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی در مجاورت بیمارستان‌های بزرگ و مهم باید همراه سرا راه اندازی شود. در زمان مسئولیت در وزارت بهداشت نیز راه اندازی همراه سرا در مجاورت بیمارستان‌های شهر‌های دیگر غیر از تهران در دستور کارمان قرار گرفت.

تمام تشکل‌هایی که در حوزه اسکان همراهان بیماران فعالیت داشتند (که حدود ۷۲ تشکل بودند) را در تهران جمع کردیم، هیات امنایی انتخاب کردیم تا ضمن سازماندهی این تشکل ها، مشارکت سایر خیرین را برای ساخت همراه سرا جلب کنند و اپلیکشنی راه اندازی شد تا همراهان بیماران در آن اطلاعات و درخواست اسکان خود را ثبت کنند.

بیمارستان در حال حاضر تعهدی برای ارائه خدمات به همراهان بیماران ندارند، اما برخی بیمارستان‌ها با تصمیم خودشان این کار را کرده‌اند و به نظر می‌رسد که نیاز است قانونگذار الزامی برای یکی از دستگاه‌ها ایجاد کند و یا تسهیلاتی برای راه اندازی همراه سرا‌های بیماران در نظر گرفته شود.