بین الملل تابناک: «الدار ممدوف» در مقاله ای در اندیشکده امریکایی استیمسون به بررسی زمینه های همکاری اتحادیه اروپا و ایران در دولت مسعود پزشکیان پرداخته است که در ادامه می آید.
یکی دیگر از قربانیان ترور اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس در حالی که وی برای مراسم تحلیف رئیس جمهور جدید ایران در تهران بود، می تواند چشم انداز تجدید دیپلماسی ایران با ایالات متحده و اتحادیه اروپا باشد.
آیت‌الله علی خامنه‌ای، در پیامی وعده انتقام داد و این ترور را تجاوز به حریم ایران خواند. تشدید تنش‌ها بین ایران و «محور مقاومت» آن و اسرائیل و متحدانش، اروپایی‌ها را وادار می‌کند که طرف اسرائیل را بگیرند و احتمالاً دیپلماسی با دولت جدید تهران را پیش از آن که حتی فرصتی برای شروع داشته باشد، به عقب‌نشینی برسانند.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران در سخنرانی تحلیف، متعهد شد که روابط ایران با جهان را عادی کند و این امر منعکس کننده تمایل تهران به کاهش تحریم‌ها است که اقتصاد را تحت فشار قرار داده می‌کند. نظرات او بر اساس دیدگاهی است که او بلافاصله پس از انتخابش بیان کرد. در حالی که شکاف با اروپا بر سر برنامه هسته ای در حال گسترش ایران، حمایت از روسیه در اوکراین، اختلافات بر سر جنگ اسرائیل و غزه و مسائل داخلی بیشتر شده است، پزشکیان زمینه هایی را که امکان همکاری وجود دارد، از جمله تجارت، امنیت انرژی، مسیرهای ترانزیتی، محیط زیست و مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر را مشخص کرد.
شواهد بیشتر از حضور محمد جواد ظریف در کمپین انتخاباتی پزشکیان و انتخاب عباس عراقچی به عنوان وزیر خارجه پیشنهادی قابل احصا است.
هر دو از معماران کلیدی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) 2015 بودند. سخنان آیت الله خامنه‌ای در سخنان خود در مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری پزشکیان، به‌همین شکل آشتی‌جویانه به نظر می‌رسید.
با این حال، ترور اسماعیل هنیه در 31 ژوئیه در تهران، با تقویت مجدد محافظه کاران ایرانی و بی اعتبار کردن ایده گفتگو با غرب، این برنامه را به خطر می اندازد.
به نظر می رسید که واکنش اولیه اروپا نیز دیدگاه محافظه کاران را تأیید می کرد.
آنالنا بائربوک، وزیر امور خارجه آلمان، در اصرار خود به همه طرف‌ها برای خویشتن‌داری، ایران را مورد خطاب قرار داد. بریتانیا و فرانسه نیز در نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل در 31 ژوئیه، ایران را که از حامیان حماس است، مسئول تشدید خطرناک تنش در منطقه دانستند.
حتی قبل از ترور هنیه، تلاش ها برای تجدید دیپلماسی سخت و دشوار بود. از طرف اتحادیه اروپا، «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به پزشکیان تبریک گفت و آمادگی خود را برای گفت و گو در راستای سیاست تعامل انتقادی اتحادیه اروپا اعلام کرد. انریکه مورا معاون بورل و مذاکره کننده هسته ای اتحادیه اروپا در مراسم تحلیف پزشکیان شرکت کرد و با عراقچی دیدار کرد و در شبکه اجتماعی X نوشت که خوب است که فصل جدیدی برای ایران را بازیابی کنم. مشتاقانه منتظر همکاری مجدد با او (عراقچی) هستم.
فدریکا موگرینی، سلف بورل، در مراسم تحلیف حسن روحانی در سال 2017 حضور داشت. اما حتی اعزام مورا این بار باعث انتقاداتی در برخی مناطق اتحادیه اروپا شد. سخنگوی روابط خارجی محافظه‌کاران و اصلاح‌طلبان اروپایی (ECR)، یک گروه راست افراطی در پارلمان اروپا، با ارسال نامه‌ای سرگشاده به بورل از او خواست در تصمیم ارسال مورا تجدید نظر کند و به طور کلی موضع سخت‌تری در قبال ایران اتخاذ کند. هانا نویمان از حزب سبزها، رئیس جدید هیأت پارلمانی برای روابط با ایران، نیز مورا را مورد انتقاد قرار داد. او همچنین مدعی شد که حضور او در تهران «مشروعیت بخشیدن به رئیس جمهور جدید ایران» است. از دید او گویی انتخاب فردی که طرفدار گفتگو با اروپا است چیز بدی است.
چنین موضع‌گیری‌ها به طور فزاینده‌ای بر دیدگاه اصلی ایران در خصوص اروپا تأثیر می گذارد. در یک سخنرانی در گفتگوی منامه در سال 2022، رئیس کمیسیون اروپا، اورسولا فون در لاین، که به تازگی برای دومین بار در راس این نهاد انتخاب شده است، به نظر می رسد خط سنتی اتحادیه اروپا در تعامل متعادل با ایران را رد می کند. پس از حمله حماس به اسرائیل در 7 اکتبر 2023، فون در لاین مواضعش شدیدتر شد و تهران را به تلاش برای دامن زدن به خشونت و هرج و مرج در خاورمیانه متهم کرد.
جانشین بورل به عنوان نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نخست وزیر سابق استونی، «کاجا کالاس»، به دلیل دیدگاه خاصی درباره ایران شناخته شده نیست. با این حال، بسیار محتمل است که رویکرد او به شدت با حمایت تهران از روسیه در اوکراین و دیدگاه تأثیرگذار در بروکسل که سیاست بین‌الملل را رقابتی بین دموکراسی‌ها و اقتدارگرایان می‌بیند، تحت تاثیر قرار گیرد. این موضوع مهمی است زیرا کالاس همچنین جانشین بورل به عنوان رئیس کمیسیون مشترک، مسئول اجرای برجام خواهد شد.
در حالی که ستون دیپلماسی بروکسل با ایران ممکن است در حال تضعیف باشد، وضعیت در سطح تک تک کشورهای اروپایی، به ویژه تروئیکیای اروپایی - انگلیس، فرانسه و آلمان - که سیاست اروپا در قبال ایران را هدایت می کنند، نگران کننده است.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در تماس تلفنی با پزشکیان به او تبریک گفت، اما همچنین نسبت به ادامه حمایت ایران از روسیه هشدار داد و از ایران خواست که از جنگ گسترده‌تر بین اسرائیل و لبنان جلوگیری کند. با این حال، انتخاب یک دولت جدید به رهبری حزب کارگر در بریتانیا می‌تواند نشانه رویکرد انعطاف‌پذیرتر نسبت به تهران باشد.
از میان کشورهای تروئیکای اروپایی، روابط ایران با آلمان شدیدترین رکود را تجربه کرده است. دولت برلین، به ویژه حزب سبز که کنترل وزارت خارجه را در دست دارد، به شدت تحت تأثیر روایت‌های فعالان جنبش «زن، زندگی، آزادی» بود. حمایت ایران از روسیه در اوکراین و حماس در غزه به خصومت بیشتر آلمان در قبال ایران دامن زده است.
اخیرا نیز مقامات آلمانی مرکز اسلامی در هامبورگ را به اتهام اینکه مرکز فعالیت‌های طرفدار ایران بود، بستند. این مرکز در سال 1962 توسط شاه وقت ایران تأسیس شد و بعد از انقلاب 1357 ایران، در برهه ای توسط محمد خاتمی اداره می شد. حزب اپوزیسیون اصلی، اتحادیه مسیحی-دمکرات راست میانه، که احتمالاً در انتخابات سال آینده به قدرت بازمی‌گردد، نیز یک مقاله در مورد ایران منتشر کرد که همه آنها تغییر نظام را تایید کردند.
پیشتر نیز تروئیکای اروپایی قطعنامه ای را برای محکوم کردن پیشرفت های هسته ای ایران در نشست ژوئن 2024 آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) ارائه کرد. این دیدگاه انتقادی فزاینده از دیپلماسی هسته ای با ایران با توجه به مهلت قریب الوقوع - اکتبر 2025 - برای انقضای قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل که برجام را تأیید می کند، نگران کننده است.
بر اساس این قطعنامه، هر طرفی می‌تواند تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بدون وتوی یکی از پنج عضو دائمی برجام، بازگرداند. از آنجایی که ایالات متحده دیگر بخشی از برجام نیست و بعید است روسیه و چین تحریم ها را علیه یک متحد خود مجدداً اعمال کنند، انگلیس یا فرانسه نامزدهای بالقوه فعال کردن «اسنپ بک» به شمار می روند.
اگر این اتفاق بیفتد، ایران تهدید کرده است که از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج می‌شود.
معقول ترین مسیر پیش روی اتحادیه اروپا این است که از ظهور یک دولت جدید در ایران برای تعامل مجدد دیپلماتیک در مورد موضوع هسته ای استفاده کند. حتی اگر گزینه احیای برجام دور از ذهن به نظر برسد، می‌توان درک جدیدی مبتنی بر همان پیش‌فرض‌ها - محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها - را دنبال کرد. در صورت موفقیت آمیز بودن، تقویت مجدد یا توافق جدید می تواند فضایی را برای تغییرات در سایر سیاست های ایران ایجاد کند.
اصلاح طلبان در ایران احتمالاً به دنبال ایجاد توازن در روابط - نه برای قطع روابط با مسکو، بلکه برای تنوع بخشیدن به آن - با اروپا هستند.
پاسخ مثبت اروپا، به ویژه در جبهه اقتصادی، انگیزه تهران را برای اولویت دادن به روابط با مسکو کاهش می دهد. یکی از گام‌های ملموس این است که اتحادیه اروپا به ایران در برآوردن الزامات گروه ویژه اقدام مالی (FATF) کمک کند. در کمپین انتخاباتی، پزشکیان ابراز علاقه کرد که ایران را از لیست سیاه FATF خارج کند، که برای بهبود فضای تجاری ایران بسیار مهم است. با گذشت زمان، ایران حتی می‌تواند در امتداد خطوط محافظت از قدرت‌های میانی مانند ترکیه، برزیل، هند یا آفریقای جنوبی تکامل یابد.
منطقه وسیع تر نیز ممکن است از چنین تعاملی حمایت کند. تلاش عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای تنش زدایی و تعامل مجدد با ایران باعث شده است که طرح فون در لاین در سال 2022 برای ایجاد یک اتحاد منطقه ای علیه ایران قدیمی به نظر برسد.
حتی بحرین که سابقاً سرسخت ترین دشمن ایران در خلیج فارس بود، در حال عادی سازی روابط با تهران است. البته این موضوعات بیشتر به تشدید بیشتر درگیری در خاورمیانه و همچنین به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده بستگی دارد.
پیروزی «کامالا هریس»، دموکرات، چهار سال به ایران و ایالات متحده فرصت می‌دهد تا روابط خود را بهبود بخشند.
حتی دونالد ترامپ، علیرغم لفاظی های خصمانه اش، ممکن است در مقطعی در صورت بازگشت به کاخ سفید به توافق با ایران علاقه مند باشد.
از آنجایی که ایالات متحده فاقد روابط رسمی دیپلماتیک با ایران است، در حالی که بیشتر اروپایی ها هنوز در تهران سفیر دارند، اروپا باید از قدرت باقی مانده خود برای حمایت از دیپلماسی جدید با ایران استفاده کند، همانطور که زمانی پیشگام مذاکراتی بود که منجر به برجام شد.
ایران مقتدر هیچ نیازی به آمریکا و ازنابش در منطقه ندارد. سعی کنید این را توی کله .... بگنجانید. مرگ بر آمریکا