بین الملل تابناک: «جورجیو کافایرو» استادیار دانشگاه جورج تاون در مقاله ای در استیمسون آمریکا به بررسی جنگ غزه و تاثیر آن بر نقش عمان به عنوان پل در خاورمیانه پرداخته است. ترجمه متن مقاله در ادامه می آید.
تعداد کمی از عمانی ها رفاه و آرامشی را که از دهه 1970 در کشورشان حاکم بوده است، مسلم می دانند. خاطرات جنگ ظفار که قبل از این دوران آغاز شد همچنان زنده است و بر اهمیت صلح در خانه و همسایگی آن تاکید دارد. این خاطرات به سنت چند دهه ای مسقط به عنوان حامی صلح در منطقه خاورمیانه کمک کرده است.
عمان به عنوان پل ارتباطی بین ایران و کشورهای عربی و غربی و همچنین تسهیل کننده مذاکرات بین جنبش حوثی یمن و مخالفان آن بوده است. در خلال انشقاق 2017-21 شورای همکاری خلیج فارس، مسقط به عربستان سعودی و امارات متحده عربی کمک کرد تا اختلافات خود با قطر را حل کنند.
در حالی که قطر و مصر حامی گفتگوهای کلیدی بین اسرائیل و حماس بوده اند، عمان نیز به دنبال سوق دادن اسرائیلی ها و فلسطینی ها به سمت صلح بوده است. با این حال تلاش‌های مسقط برای تبدیل شدن به یک بازیگر دیپلماتیک مؤثر در خاورمیانه به دلیل جنگ 11 ماهه اسرائیل در غزه، که منجر به افزایش احساسات ضد آمریکایی در جامعه عمان شده چالش برانگیزتر شده است.
در طی این جنگ، عمان به سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای آتش بس دائمی در غزه پیوست. مسقط همچنین بر اهمیت خویشتن داری برای جلوگیری از جنگ همه جانبه در خاورمیانه تاکید کرده است. عمانی‌ها پویایی درگیری‌های منطقه‌ای را تهدیدی برای امنیت خود و چشم‌انداز توسعه و تنوع اقتصادی می‌دانند. عمان به ویژه نگران ناامنی در خلیج فارس، خلیج عمان، دریای عرب و اقیانوس هند است.
عمانی ها به طور کلی اسرائیل را به عنوان کشوری متجاوز محکوم کردند و معتقدند فقط ایالات متحده آمریکا اهرم کافی برای مهار آن دارد. اینکه دولت بایدن از این اهرم استفاده نکرده باعث خشم و ناامیدی در عمان شده است. بر اساس مطالعات مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی، 69 درصد از عمانی‌ها نظرات منفی فزاینده‌ای نسبت به سیاست ایالات متحده دارند و 94 درصد آنها واکنش ایالات متحده به جنگ غزه را «بد» یا «بسیار بد» می‌خوانند.
جنگ و تحکیم قدرت از سوی جناح راست افراطی در اسرائیل، عمان را بر آن داشته که در این مرحله تصمیمی جدی در مورد روابط با اسرائیل بگیرد. سلطان قابوس پادشاه پیشین عمان، میزبان سه نخست وزیر اسرائیل بوده است. اما سلطان هیثم بن طارق که در سال 2020 جانشین قابوس شد، از روش وی پیروی نکرده است. واقعیت این است که مسقط از راه حل دو کشوری برای موضوع فلسطین حمایت می کند و آتش بس را تنها راه توقف موقت درگیری می داند. در این مرحله عمان هیچ سودی در تعامل با دولت اسرائیل نمی‌بیند، مگر اینکه بخواهد با حسن نیت به راه‌حلی عادلانه و واقع‌بینانه برای مسئله فلسطین دست یابد.
اگرچه عمان از نظر جغرافیایی با اسرائیل و فلسطین فاصله دارد، اما عمانی‌ها بیم آن دارند که با ادامه جنگ غزه، به ویژه اگر تنش‌ها بین ایالات متحده آمریکا و ایران ادامه یابد، منافع زیادی را از دست بدهند. عمانی ها معتقدند اسرائیل به طور هدفمند فرصت های آمریکا و ایران را برای ادامه تعامل از طریق عمان تخریب می کند. اگر ائتلاف افراطی نتانیاهو به حکومت خود ادامه دهد، اسرائیل نسبت به هر گونه گفتگوی تسهیل شده توسط عمان در آینده بسیار حساس خواهد بود.
پس از آغاز ریاست جمهوری «جو بایدن» در ژانویه 2021، مسقط نقش پل ارتباطی بین ایران و ایالات متحده آمریکا را که در زمان روسای جمهور قبلی دموکرات ایفا کرده بود، از سر گرفت. عمان به مذاکره در مورد مبادله زندانیان در سپتامبر 2023 کمک کرد که طی آن پنج آمریکایی در ازاء دسترسی ایران به 6 میلیون دلار پول مسدود شده، آزاد شد.
در ژانویه 2024، «برت مک گورک»، نماینده آمریکا در خاورمیانه مذاکراتی غیرمستقیم با مقامات ایرانی در عمان داشت و از ایران خواست حوثی‌ها را تحت فشار قرار دهد تا حمله به کشتی‌ها در دریای سرخ را متوقف کنند.
چهار ماه بعد، دیپلمات‌های عمانی تلاش کردند زمینه دیدار هیئت‌های آمریکایی و ایرانی به رهبری مک گورک و علی باقری کنی را تسهیل کنند. «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت: ما از تلاش‌های مقامات عمانی استقبال می‌کنیم و از طریق عمان با طرف مقابل تبادل پیام کردیم.
عمان سابقه همکاری با سایر کشورهای عربی برای کاهش تنش در منطقه را دارد. در حالی که قطر نیز برای کاهش تنش بین ایران و غرب تلاش کرده است، مسقط تلاش قطر را تکمیل کننده کار خود می داند. به عنوان مثال توافق سپتامبر 2023 با ایران به دلیل تلاش‌های عمان و قطر به همراه سوئیس که نماینده منافع آمریکا در تهران است، به دست آمد.
عمان همچنین با عراق برای دستیابی به توافق بین ایران و عربستان که در سال 2023 در پکن امضا شد و با کویت برای کمک به احیای وحدت شورای همکاری خلیج فارس در سال 2021 همکاری کرد.
باید گفت فقدان صلح در آب‌های منطقه، چشم‌انداز رشد اقتصادی عمان را تهدید می‌کند. این امر به ویژه در مورد شهر بندری دقم در دریای عرب، که برای عمان از لحاظ تجاری و اقتصادی اهمیت دارد، بسیار مهم است. مقامات عمانی معتقدند که آتش بس غزه و دیپلماسی با حوثی ها واقع بینانه ترین راه برای بازگرداندن امنیت دریایی است. مقامات عمانی می گویند از زمانی که حوثی ها و سعودی ها در آوریل 2022 به توافق آتش بس دست یافتند، کل شورای همکاری خلیج فارس از صلح نسبی در مرزهای یمن و عربستان سود برده است.
در واقع ناامنی در منطقه باعث افزایش احساسات علیه ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و به طور کلی غرب است. ایدئولوژی‌ها، روایت‌ها و شعارهای ضد آمریکایی که از ایران و لبنان سرچشمه می‌گیرند در حال محبوبیت عمومی هستند و به نظر می‌رسد بخش‌های مهمی از جامعه عمان همبستگی فزاینده‌ای با تهران و «محور مقاومت» علیه اسرائیل دارند. در حالی که سیاست رسمی عمان حملات دریایی حوثی ها را تایید نمی کند، برخی از عمانی ها از عملیات در خلیج عدن و دریای سرخ حمایت می کنند.
به طور مشخص «شیخ احمد بن حمد الخلیلی»، مفتی اعظم عمان به شدت از حماس و حوثی ها حمایت می کند و با بسیاری از جنبه های سیاست ایالات متحده در جهان اسلام مخالف است. در حالی که اظهارات صریح وی منعکس کننده مواضع رسمی نیست، ولی باید توجه داشت مفتی اعظم در میان مردم عمان نفوذ دارد.
نمی توان انکار کرد که دولت برای ابراز مخالفت با ایالات متحده و بریتانیا بر سر فلسطین، یمن و سایر موضوعات، فشار از پایین به بالا را احساس می کند. هرچند که همچنان گفتگو با هر بازیگری را که مایل به مشارکت با حسن نیت است، ترویج می کند.
مقامات عمانی حمله حماس به اسرائیل را در اکتبر گذشته به عنوان «مقاومت در برابر اشغالگری» توصیف می کنند و با ایران در مورد لزوم بازدارندگی علیه اسرائیل به علت ترور «اسماعیل هنیه» توافق کرده اند.
رهبری عمان عملگرا است و احتمالاً از نظر امنیت خود، غرب محور خواهد بود. بعید است که چین، ایران یا روسیه جایگزین ایالات متحده آمریکا یا بریتانیا به عنوان منابع اصلی تسلیحات و تضمین های امنیتی عمان شوند. اما هر چه جنگ غزه بیشتر ادامه یابد، مسقط ممکن است نقش سنتی خود را برای تسهیل گفتگو میان دشمنان چالش برانگیزتر پیدا کند.
