بررسی‌ها برای تعیین نرخ دیه در سال بعد در پایان بهمن و ابتدای اسفند هر سال آغاز می‌شود؛ درست همین روزهای پیش رو که در آن نرخ دیه مشخص می‌شود و ملاک عمل بیمه گذاران قرار می‌گیرد.
به گزارش «تابناک»، در واپسین روزهای سال و در حالی که به موعد سالانه تعیین نرخ توسط دستگاه قضا نزدیک می‌شویم، به نظر می‌رسد، تعیین نرخ دیه برای سال آتی با مشکلی بزرگ رو به روست. مشکلی که قطعا کارشناسان دستگاه قضا تاکنون با آن مواجه شده و چه بسا راهکاری برای برون رفت از آن هم سراغ داشته اما آن را اعلام نکرده باشند.
ماجرا به کمبودی برمی‌گردد که تعیین نرخ دیه تحت تأثیر آن است. کمبود دام های مرجع در تعیین نرخ دیه که گزارش های تهیه شده حکایت از بالا رفتن شدید نرخشان در سطح کشور دارد و اگر کاهش در نرخشان در روزهای آتی به وجود نیاید، نرخ دیه سال آتی احتمالا افزایش بی نظیر و بسیار شدیدی را تجربه خواهد کرد.
برای درک ماجرا، بهتر است ابتدا بدانیم مبنای تعیین نرخ دیه در اسلام چگونه است؛ یعنی آیا اسلام مبلغ ریالی دیه را مستقیم اعلام کرده یا باید مراجع تقلید آن را اعلام کنند یا دولت؟ در پاسخ باید گفت، بر اساس شرع و قانون مجازات اسلامی، دیه نفس انسان مسلمان، یکی از امور شش گانه زیر است که قاتل در انتخاب هر یک از آنها مخیر بوده و تلفیق آنها جایز نیست؛
۱۰۰ شتر سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشند.
۲۰۰ گاو سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشند.
۱۰۰۰ گوسفند سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشند.
۲۰۰ دست لباس سالم از حله‌های یمن
۱۰۰۰ دینار مسکوک و غیرمغشوش که هر درینار یک مثقال شرعی طلا به وزن ۱۸ نخود است.
۱۰۰۰۰ درهم مسکوک سالم و غیر مغشوش که هر درهم به وزن ۶/۱۲ نخود نقره می‌باشند.
تبصره- قیمت هر یک از امور شش‌گانه در صورت تراضی طرفین و یا تعذر همه آنها پرداخت می‌شود.
بر اساس ماده فوق قاتل می‌تواند هر یک از موارد فوق را انتخاب کند، ولی مورد چهارم (حله یمن) به لحاظ اینکه امروزه وجود ندارد و تحصیل آن دشوار است، از این شش قسم خارج شده است. درهم و دینار هم به نظر برخی فقها و از جمله فتوای مقام معظم رهبری در حقیقت همان قیمت احشام ثلاثه است. بر این اساس سه عامل مؤثر در تعیین نرخ دیه، نرخ شتر، گاو و گوسفند است که در این بین، نرخ شتر از نرخ دو دام دیگر ارزان تر است و به همین دلیل، مبنای تعیین نرخ دیه قرار می‌گیرد.
به روال معمول در دستگاه قضا، نرخ شتر در پایان سال از استانهای مختلف استعلام شده، میانگین گیری و نرخ دیه استخراج و به رئیس دستگاه قضا اعلام می‌شود تا با تصمیم نهایی وی تعیین شده و اعلام شود؛ رویکردی که یکی از خبرگزاری ها برای تقریب نرخ دیه سال آینده به کار گرفته و به این نتایج رسیده است؛
دیه بر اساس نرخ شتر؛ ۳۵۰ میلیون تومان برای ماه غیرحرام
نرخ شتر را از برخی فروشندگان شتر و محصولات شتر در برخی استانهای کشور استعلام کردیم. می‌گفتند قیمت بستگی به باردار بودن یا نبودن شتر دارد. مثلا اگر شتر باردار باشد، حدود ۷ تا ۸ میلیون و اگر هم باردار نباشد باید ۶ میلیون تومان هزینه کنید. یکی دیگر از فروشندگان شتر در جنوب کشور می گفت: اگر شتر بچه بخواهید که قیمت از ۲ میلیون تومان است و برای شترهای بالغ بر اساس وزن از ۳.۵ میلیون به بالاتر. توضیحاتی مفصل که دست آخر نشان می‌داد تقریبا قیمت ها در شمال و جنوب و مرکز کشور فرق چندانی ندارد. بر اساس استعلام و نرخ هایی که به دست آوردیم با احتساب نرخ ۳.۵ میلیون تومان اگر محاسبه کنیم مبلغ دیه (۱۰۰ شتر) ۳۵۰ میلیون تومان برای ماه های غیرحرام و حدود ۴۶۶ میلیون تومان برای ماه های حرام محاسبه خواهد شد.
دیه بر اساس نرخ گاو؛ یک میلیارد تومان برای ماه غیرحرام
اما قاتل یا همان متهم می‌تواند غیر از شتر، گوسفند یا گاو را هم به عنوان مبنای تعیین نرخ دیه انتخاب کند که البته کمتر دیده شده است اما با احتساب انتخاب گاو هم می توان نرخ دیه را محاسبه کرد. قیمت گوساله و گاو در کشور به طور میانگین کیلویی ۱۱ تا ۱۳ هزار تومان است که اگر قصد خرید گوساله داشته باشید حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون تومان هزینه آن می شود اما گاو وزنی حدود ۲.۵ تا ۴ برابر گوساله دارد و اگر بخواهید گاوی را خریداری کنید، باید هزینه ای بالای ۴ تا ۵ میلیون تومان پرداخت کنید. البته این قیمت ها متغیر است اما اگر بخواهیم میانگین بگیریم، دیه بر اساس ۲۰۰ گاو مبلغی حدود ۸۰۰ تا یک میلیارد تومان می شود. که اگر یک‌سوم به این مبلغ اضافه کنیم برای ماه حرام باید یک میلیارد و ۳۳۳ میلیون تومان پرداخت کنیم.
دیه بر اساس نرخ گوسفند؛ ۶۵۰ میلیون تومان برای ماه غیرحرامیک گوسفند ۵۰ کیلویی متوسط حدود ۶۲۵ هزار تومان می شود. حالا این مبلغ را بر اساس انتخاب گوسفند برای نرخ دیه محاسبه کنیم به ازای ۱۰۰۰ گوسفند باید ۶۲۵ میلیون تومان پرداخت کرد، که اگر یک سوم به این مبلغ اضافه شود برای ماه حرام مبلغی حدود ۸۶۶ میلیون تومان می شود.
تصویر بالا محاسبه نرخ دیه بر اساس میانگین قیمت شتر و گاو و گوسفند در دی ماه ۱۳۹۴ است. این قیمت از فروشندگان و عرضه کنندگان و دامداران در چند استان گرفته شده است.
آنچه از مجموع این نرخ ها و قیاس آن با نرخ دیه در سال جاری به دست می‌آید، افزایش بسیار شدیدی در نرخ دیه سال آینده است که اکنون معادل 165 میلیون تومان (در ماه عادی و 220 میلیون تومان در ماه های حرام) است. آن هم نه افزایشی معمولی، که رشدی سرسام آور که نیم نگاهی به جدول نرخ دیه در پانزده سال اخیر ثابت می‌کند، هرگز به این مقدار رقم نخورده است.
اینجاست که می‌توان به یقین از افزایش نرخ دیه در سال آینده سخن گفت و انتظار داشت، به تناسب آن، نرخ بیمه نامه وسایط نقلیه افزایش بیابد ولی اگر به اعداد بالا برسد، قطعا می‌تواند به تورم دامن زده و اثرات سوئی به همراه داشته باشد؛ عارضه ای که احتمالا مسئولان از بروز آن جلوگیری خواهند کرد، ولی نمی‌دانیم چگونه؟!
شاید بهتر است منتظر بمانیم و توضیحات مسئولان و کارشناسان دستگاه قضا در این باره را بشنویم تا نگرانی هایمان رفع شود.
