دبیرکل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از آغاز اجرای طرح «چکاوک2» برای تجمیع آمار چک‌های درون بانکی با آمار چک‌های بین‌بانکی و «چکاوک3» با هدف واگذاری چک به مقصد حساب‌های دولتی نزد بانک مرکزی از شعبه های بانکی سراسر کشور خبر داد.
به گزارش ایرنا، «سیدمحمود احمدی» روز یکشنبه به مناسبت دومین سالگرد راه‌اندازی سامانه چکاوک به تارنمای بانک مرکزی گفت: عملیات سامانه چکاوک فقط به چک‌های بین بانکی مربوط می شود اما به دلیل اهمیت آمار و اطلاعات چک‌های درون بانکی در نظر است تجمیع آمار چک‌های درون بانکی با آمار چک‌های بین‌بانکی، توسط بانک مرکزی صورت پذیرد که از تجمیع و یکپارچه‌سازی این اطلاعات، به چکاوک2 تعبیر می شود.
احمدی ادامه داد: قرار است در وهله نخست، اطلاعات به صورت فایل از بانک‌ها گرفته شود که این امر از آغاز خردادماه به صورت روزانه امکانپذیر شد و در وهله دوم، دریافت اطلاعات به صورت برخط انجام می شود.
وی گفت: در اجرای تکالیف مربوط به ماده 94 قانون برنامه پنجم توسعه و انتقال همه حساب‌های دولتی به بانک مرکزی که در قوانین احکام دائمی و برنامه ششم توسعه تکرار شده است و به منظور وصول درآمد سازمان‌های مشمول این ماده قانون با استفاده از ظرفیت سامانه چکاوک، امکان واگذاری چک به مقصد حساب‌های دولتی نزد بانک مرکزی از شعبه های بانکی سراسر کشور ایجاد شد که دلیل آن ساختار متمرکز بانک مرکزی و امکان اندک ارائه خدمت در شهرستان‌ها بود و از آن به عنوان طرح چکاوک 3 یاد می شود.
به گفته وی، اکنون این امر، در همه شعبه های بانک پاسارگاد امکانپذیر شده و مقرر است به دیگر بانک‌ها نیز تسری یابد.
احمدی مواردی مانند کندی فرایند، افزایش تردد غیرضروری، مفقودی یا سرقت چک‌ها، تحمیل هزینه‌های گزاف به شبکه بانکی و احتمال تبانی و حتی فساد را از مشکلات سیستم قدیمی استفاده از چک دانست و ادامه داد: به دلیل اینکه کار به صورت دستی انجام می شد، با فقدان یکپارچگی و گسست در آمار نظام‌های پرداختِ کشور روبرو بودیم. فقدان اطلاعات جامع از عملیات چک و بی نیازی از ثبت و ضبط منسجم اطلاعات موجب شده بود تسویه بین‌بانکیِ چک‌های رمزدار با یک روز تاخیر انجام شود که نتیجه آن خلق پول بی‌ضابطه و کاهش قدرت بانک مرکزی در کنترل اضافه‌برداشت بانک‌ها بود.
وی هدف از اجرای سراسری طرح راه اندازی سامانه چکاوک از خردادماه سال 1394 را حذف گردش فیزیکی چک‌ها بین شعبه ها و واحد‌های بانکی و به تبع آن کاهش مدت زمان تسویه بین بانکی، اعمال نظارت متمرکز توسط بانک مرکزی و بانک‌های تجاری بر جریان گردش وجوه و اعمال کنترل‌های قانونی و مقرراتی اعلام کرد.
به گفته وی، شفاف‌سازی و امکان نظارت متمرکز بر شیوه و حجم تبادل چک‌های اشخاص، امکان رهگیری لحظه‌ای وضعیت چک‌ها، انجام فرایند فقط در یک روز کاری، تسویه عملیات چک رمزدار در همان روز و جلوگیری از خلق پول بی‌ضابطه، امکان تغییر مدت زمان عملیات پایاپای و تسویه چک‌ها و... از دیگر نتایج اجرای این طرح است.
دبیرکل بانک مرکزی اعلام کرد با عملیاتی شدن سامانه صیاد (صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک) ظرفیت بهینه‌سازی و ارتقای کارکرد سامانه چکاوک افزایش می یابد و در ویژگی هایی مانند اتصال برخط به اطلاعات و سوابق مشتریان، ابلاغ سریع چک‌های برگشتی به سامانه متمرکز چک برگشتی و ارتقای امنیت با استفاده از گواهی دیجیتال پیشرفت می کند.
این مسوول افزود: بانک مرکزی بر اساس مصوبات شورای پول و اعتبار و ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی طرح صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک را که به اختصار صیاد نامیده می شود در دست اجرا دارد.
به گفته وی، اهداف اجرای این طرح ارتقای ضرایب امنیتی و اعتباربخشی به برگه چک، استانداردسازی جانمایی موارد نوشتاری، طرح ظاهری، محتوا و ابعاد چک و به تبع آن کاهش عملیات تصدی‌گری و مدت زمان ورود اطلاعات، بررسی صلاحیت دارنده دسته چک، شفافیت اطلاعاتی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های ناشی از تبانی شعبه ها به منظور اختصاص دسته چک به متقاضیان فاقد صلاحیت است.
در این طرح به منظور ایجاد شفافیت حداکثری در کارکرد حساب جاری اشخاص، با اختصاص شماره شناسه استعلام مرتبط به سریال هر برگ از دسته چک متقاضی و ثبت و به‌روزرسانی برخط اطلاعات مربوط به چک برگشتی، گیرندگان چک می‌توانند با استعلام این شناسه از سامانه استعلامات بانک مرکزی، درباره صحت نام صاحب حساب و سابقه چک برگشتی وی اطلاعاتی دریافت و نسبت به پذیرش آن تصمیم‌گیری کنند.
احمدی اعلام کرد: چاپخانه دولتی تا پایان سال 1395، اخذ تاییدیه نهایی و چاپ چک برای پنج بانک انجام شد. از آغاز امسال نیز 6 بانک تاییدیه نهایی خود را ارایه کرده اند و سفارش این بانک ها در مراحل مختلف تولید یا در حال تحویل است.
به گفته وی، در نظر است تا پایان تابستان بانک ها به شخصی سازی فقط روی چک های صیادی ملزم شوند. از اوایل سال 1397 نیز چک‌های غیرصیادی در عملیات بین بانکی در چکاوک پذیرش نشود.
وی خوداظهاری بانک ها و فقدان اطلاعات کامل مربوط به دوره های گذشته را دلیل نقص در اطلاع رسانی درباره عملکرد چک‌های مبادله‌ای اعلام کرد و گفت: با راه‌اندازی چکاوک و ایجاد تغییرات فراوان در ساختار جمع‌آوری و نگهداری اطلاعات و تفکیک و دسته‌بندی آنها از منظرهای مختلف و تغییر برخی مفروضات و حذف مهلت 10 روزه در احتساب چک برگشتی، با داده‌های علمی و متفاوت، روبروییم.
به گفته وی، از این پس اطلاعات کامل با جزییات و تحلیل آنها به صورت دوره ای و فصلی برای بهره برداری همگان در تارنمای بانک مرکزی منتشر می شود.
گفتنی است، پنجم خردادماه 1394 با حضور معاون اول رییس جمهوری سامانه چکاوک به عنوان بزرگ ترین طرح شبکه بانکی راه‌اندازی شد.
در سامانه هوش تجاری چکاوک، امکان نگهداری اطلاعات و گزارش گیری به تفکیک نمودار تعداد و مبالغ تراکنش‌ها، چک‌های واگذاری و عهده بانک‌ها، وضعیت چک‌ها و رویت مشخصات آنها، علت برگشت و... وجود دارد.
