معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم‌جوی، عامل عمده غرق‌شدن شناگران در دریای‌خزر را، جریان شکافنده عنوان کرد و گفت: امواجی که با چشم در ساحل دیده می‌شوند ناشی از باد است. وقتی این امواج به ساحل می‌آیند شکسته شده و جریان تولید می‌کنند. عمده تلفات ناشی از شنا مربوط به این جریان‌های ناشی از امواج است که به جریان شکافنده معروف است.
به گزارش ایسنا، گرمی هوا و آغاز تعطیلات تابستانی، مسافران بسیاری را راهی سواحل استان‌های شمال کشور کرده است. در این رابطه اطلاع‌رسانی در خصوص شناکردن در مناطقی که طرح سالم‌سازی در آن انجام شده است به منظور کاهش حوادث غرق شدن شناگران، بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
دکتر حمید علیزاده لاهیجانی در خصوص جریان شکافنده گفت: زمانی که موج به ساحل می‌رسد بعد از مدتی در فاصله نزدیک به ساحل شکسته می‌شود و این عمل بر اساس موقعیت و شکل بستر و زاویه برخورد موج، برای ورود به ناحیه ساحلی، جریان‌های موازی و عمود بر ساحل را تشکیل می‌دهد.
وی افزود: زمانی که موج می‌شکند و به دو مولفه عمود بر ساحل و موازی با ساحل تجزیه می‌شود. مولفه عمود بر ساحل هنگام بازگشت مانند کانال خروشان با سرعت بالا عمل می‌کند و اگر قهرمان شنای المپیک هم بخواهد برخلاف این جریان که حدود دو متر بر ثانیه سرعت دارد، حرکت کند غرق خواهد شد.
بلد بودن شنا کافی نیست
علیزاده در خصوص نحوه برخورد شناگران با جریان شکافنده گفت:افرادی که وارد دریا می‌شوند اگر می‌خواهند وارد آب‌های عمیق با عمق بیشتر از یک و نیم متر شوند نه تنها باید شنا را به خوبی بدانند بلکه باید به توان فیزیکی خودشان هم ایمان داشته باشند. چون فن شنا یک بحث است و شنا کردن طولانی در دریا هم بحث دیگری دارد. بنابراین پیشنهاد می‌شود که در مناطقی که آب عمیق یا حتی بیشتر از شانه است، وارد نشوند.
به گفته وی، جریان شکافنده شبیه بادبزن است که دسته بادبزن به سوی ساحل و دهنه آن به طرف دریا است. قسمت دسته بادبزن بیشترین قدرت جریان را دارد. اگر کسی در آن قرار گرفت نباید سعی کند برخلاف جریان به طرف ساحل بیاید. این جریان صرف نظر از اینکه شناگر چقدر توان جسمی دارد و چقدر شنا بلد است عملا برگشتن به طرف ساحل را غیر ممکن می‌سازد.
علیزاده با بیان اینکه عمودی برگشتن یا به عبارتی برخلاف جریان برگشتن بسیار سخت و عملا غیر ممکن است، گفت: شناگر باید کاری کند که اگر در جریان قرار گرفت، در صورتی که توان بدنی بالایی دارد، به شکل مورب برگردد، در غیر این صورت سعی کند خودش را شناور و در عمق آب با خونسردی شنا کند و سپس به صورت نیم دایره به طرف ساحل برگردد.
اطلاعاتی درباره جریان‌های شکافنده
این عضو هیات علمی پژوهشگاه در خصوص علایم یا نشانه‌های جریان‌های شکافنده گفت: در بسیاری از نقاط در سواحل استان‌های گیلان و مازندران، ساحل ماسه‌ای است. در ساحل ماسه‌ای علایمی شبیه اشکال هلالی وجود دارد. نوک هلال جایی است که جریان شکافنده تشکیل می‌شود. همچنین می‌توان اشکال بادبزنی جریان را با کف و رنگ متفاوت در آب‌های پیرامون تشخیص داد.
وی با تاکید بر این که در مناطقی که جریان شکافنده تشکیل می‌شود بایستی تابلو نصب کرد، خاطرنشان کرد: ما در بررسی‌ها اینگونه مناطق را به پر خطر و کم خطر تقسیم کرده‌ایم، با عنایت بر این که در نقاط دارای ریسک، افرادی که شنا بلد هستند نیز به واسطه ترس ممکن است دچار صدمه شوند.
علیزاده از موج مرده به عنوان عامل دیگر غرق شدن شناگران در دریای خزر نام برد و گفت: فرض کنید در آب‌های جمهوری آذربایجان، توفان اتفاق می‌افتد و در حالی که در انزلی دریا آفتابی و بدون موج و باد است؛ ناگهان تک موج مرتفعی ایجاد می‌شود و افرادی را که در کنار ساحل شنا می‌کنند و آمادگی ندارند با خود به دریا برده و غرق می‌کند.
معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم‌جوی معتقد است: هنگام توفان در دریا، ماسه‌های زیر آب جابجا می‌شوند. حاصل این جابجایی تپه‌های کوچکی است که حجم زیادی آب و گاز جمع می‌کنند و وقتی شناگران روی این تپه‌ها پا می‌گذارند به علت ناپایداری، عمق آب افزایش می‌یابد و موجب غرق شدن آنها می‌شود.
علیزاده تصریح کرد: پدیده جریان شکافنده در منابع علمی از حدود ۷۰ سال پیش در کشورهایی که در مطالعات دریایی پیشگام بوده‌اند، ذکر شده است. در کشورهای دیگر به این جریان‌ها، جریان‌های مرگ آور گفته می‌شود. در برخی کشورها در خصوص جریان‌های شکافنده مطالعات زیادی انجام داده اند.
معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم‌جوی افزود: این کشورها تابلوهای هشدار دهنده بزرگ در کنار ساحل نصب می‌کنند، به نحو مطلوب اطلاع رسانی کرده و آگاهی عمومی در سطح مدارس و مهد کودک ها با انیمیشن، کارتون و کاریکاتور و اشکال مختلف برای همه اقشار جامعه ارایه می‌شود. متخصصان جریان شکافنده و مخاطرات دریایی را به مردم توضیح می‌دهند و نحوه برخورد با این جریان آموزش داده می‌شود.
به گفته وی، در سایت های مراکز تحقیقاتی بزرگ دنیا در مورد این جریان‌ها مطالعه می شود و اطلاعات آن در دسترس مردم قرار می‌گیرد. غیر از آن چون در بعضی از مناطق ساحلی در دنیا گردشگری یکی از منابع اصلی درآمد آنهاست پیش بینی‌های روزانه نسبت به وجود و یا عدم وجود جریان شکافنده و میزان مخاطرات آن به مردم ارائه می‌شود. بنابراین به طرق مختلف به نسبت اهمیت آن منطقه ساحلی اطلاع رسانی می‌کنند.
علیزاده در ارتباط با نقش اطلاع رسانی و آگاهی عمومی به موقع در کاهش تلفات جانی ناشی از شنا گفت: اطلاع رسانی و آگاهی عمومی به شیوه‌های مختلف می‌تواند برای کاهش تلفات انسانی بسیار مؤثر باشد. رادیو و تلویزیون و مطبوعات محلی و سراسری می‌توانند نقش ویژه‌ای در اطلاع رسانی و کاهش تلفات ناشی از غرق شدن شناگران در دریای خزر، ایفا کنند.
وی درباره اقدامات به عمل آمده برای پیشگیری از تلفات انسانی در دریا، یادآور شد: امسال نیز به طور محدود در منطقه چالوس و نوشهر با هماهنگی مقامات محلی بروشور، پوستر و بنر بزرگ در قالب اطلاع رسانی و هشدار در خصوص جریان شکافنده در سواحل و بین مردم، توزیع شد. با این حال پیش‌بینی عملیاتی و به‌هنگام، مستلزم هزینه‌های سنگین و بسیاری است که باید مورد توجه دستگاه‌های ذیربط قرار گیرد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم‌جوی، علیزاده همچنین توصیه کرد: گردشگران در مناطقی که ناجیان غریق حضور دارند شنا کنند که اگر دچار مشکل شدند بتوان سریع به آنها کمک کرد.
