اگرچه به نظر بسیاری از کارشناسان وقوع سیلاب‌های اخیر در کشورمان در چند سال اخیر بی‌سابقه بوده و ما در برابر قهر طبیعت چاره‌ای جز بالا بردن دست‌های‌مان نداریم اما این بدان معنی نیست که تنها با یک برچسب «قهر طبیعت» بخواهیم همه ایرادات و اشکلات مدیریتی کشورمان را بپوشانیم. بی‌تدبیری‌هایی که در نهایت منجر به سنگین‌تر شدن خسارت‌های ناشی از سیل گسترده اخیر شد. تلاش ما در «آزادی» بر این است تا بتوانیم در سلسله گزارش‌هایی عملکرد دستگاه‌های دخیل در این حادثه را بررسی کنیم و اینجا و در این گزارش قصد داریم بخشی از عملکرد وزارت نیرو در مدیریت آب را با نگاهی دقیق‌تر در مقابل دیدگان خوانندگان‌مان قرار دهیم.
به گزارش «آزادی»، روز گذشته بود که علی اردکانیان، وزیر نیرو از تصمیم این وزارتخانه برای افزایش حجم نگهداری آب در سد سیمره براي کاهش فشار بر سد کرخه خبر داد. همچنین امروز با توجه به اختمال آبگرفتگی کامل روستای چم‌شیر خبر تخلیه روستا در بالادست سد سیمره صادر شد و قرارگاه سازندگی خاتم سپاه پاسداران اهالی این روستا را به منطقه برز خلف، در نزدیکی این روستا، انتقال داد. اما سوال اساسی اینجاست که چرا با افزایش حجم آب پشت یک سد می‌بایست اهالی یک روستا در بالادست سد مجبور به تخلیه اضطراری روستای‌شان شوند؟ آیا در زمان ساخت سد به این مسئله فکر نشده بود؟ سوال مهم‌تر اینکه آیا الان سد سیمره از ظرفیت ۱۰۰ درصدی خود استفاده کرده و حالا با افزایش حجم آب پشت سد موجب زیر آب رفتن روستاهایی می‌شود که در بالادست سد قرار دارند؟
اگر اخبار را دنبال کرده باشید می‌دانید که در روزهای اخیر طغیان کرخه زندگی مردم در خوزستان را با مشکلات زیادی مواجه کرده است. روستاها و شهرهای زیادی تخلیه شده‌اند و خانه‌های فراوانی زیر آب رفته‌اند. کرخه در خوزستان از دو سرچشمه در لرستان و ایلام تغذیه می‌شود. بهم پیوستن کشکان و زال لرستان و سیمره ایلام در خوزستان کرخه نام دارد و سرانجام با عبور از کنار اهواز به هورالعظیم می‌ریزد. سد سیمره سدی است که در شهرستان بدره استان ایلام و به منظور کنترل سیلاب‌ها و مدیریت سیلاب‌های رود سیمره و در نهایت کرخه ساخته شده است. اما چرا این سد در روزهای حساسی چون این روزها نتوانست به کمک بیایید و حالا بعد از گذشت یک هفته و طغیان کرخه تازه وزیر از افزایش حجم آب پشت سد خبر داده است؟ پاسخ را باید در روزهای عافیت مدیران ایرانی دانست. وقت‌هایی که آنها سرخوشانه به دنبال افتتاح پروژه‌های مختلف بودند و نمی‌دانستند هر قیچی که بر روبان طرحی بدون مطالعات اولیه یا انجام اصولی آن می‌خورد چه بر سر کشور ممکن است بیاورد. نمونه آن همین سد سیمره است.
سد سیمره در حالی افتتاح و آبگیری شد که تملک اراضی در بالادست آن به طور کامل صورت نگرفت و همین امر موجب شد هیچ‌وقت این سد آبگیری صد درصدی را تجربه نکند. حتی در روزهای پر باران فروردین ۹۸ که سیلاب ایران را فراگرفته بود هم این سد توانایی آبگیری صد در صدی نداشت و همین مسئله موجب شد تا بسیاری از اهالی اهواز مجبور به ترک خانه‌های خود شوند. در واقع انجام یک کار غیراصولی در روزهای عافیت چنین دامن مردم و مسئولین را گرفت و سدی که با هزینه زیاد برای مدیریت سیلاب‌ها ساخته شده بود در روزگار بلا نتوانست کمکی به مردم پایین دست خود بکند.
سد سیمره از ابتدای آبگیری‌اش دچار مشکل بود
همچنین يك مقام آگاه در گفتگو با «آزادی» مي‌گويد اين سد از سال‌هاي ابتدايي آبگيري‌اش دچار مشكل بوده است اما کسی به آن توجه نکرده: «چندین بار گفتیم که تراز فعلي مناسب نيست و اگر سیلی بیاید نمی‌توانیم آبگیری کنیم. چون اگر آبگیری کنیم روستاهای بسیاری در بالادست زیر آب می‌روند. ظاهرا در ابتدای امر تملک اراضی آن منطقه ارزان بود. آن منطقه بیشتر شامل تعدادی روستا و باغ‌های انار است اما تملك انجام نشد. اول کار که ساخت سد شروع شد 100 میلیارد پول اراضی بود اما سال 95-96 قیمت اراضی منطقه به 200 میلیارد تومان رسید. قیمت‌ها مدام بالا می‌رفت و در نتیجه نتوانستند روستاها را بخرند».
تملك انجام نگرفت و حالا ٢٢ روستا در خطر جدي قرار دارند و بايد هرچه زودتر تخليه شوند. در این ميان تنها خبر تخليه يك روستا آمده. دو روز قبل جواد رحیمی مقدم، فرماندار سیروان به ايسنا گفته بود «با توجه به امکان بالا آمدن تراز آب سد سیمره و احتمال آبگرفتگی کامل روستای چم‌شیر، دستور تخلیه این روستا از طرف استاندار ایلام صادر شد».
اما اين مقام آگاه مي‌گويد تراز آب سد روی 704 تنظیم شده بود که اراضی بیشتر زیر آب نرود اما تاكنون تراز را 4 متر بالا برده‌اند. «خروجی سد سیمره 500 و خورده‌ای متر مکعب است و دستور آمده خروجی را ببندند و فقط ورودی داشته باشد. ولو اینکه آب هشت متر دیگر به جز این 4 متر بالا بیاید. هنوز معلوم نیست با این 12 متر چه مقدار اراضی زیر آب برود.»
او مي‌گويد از قبل گفته شده بود که بارش سنگيني در راه است و باید سریعتر و زودتر از موعد دریچه سدها باز شود اما به دلیل تولید برق نیروگاه این اتفاق نیفتاد و نیروگاه 400 مگاواتی آنجا و تولید برقش مانع این کار شد. به گفته او خروجی آب به سمت اهواز 3220 متر شده است و نگرانی بیشتری که وجود دارد این است که در هفته آينده در 20 هزار هکتار از اراضی کل کشور به طور متوسط 140 میلیمتر باران خواهیم داشت. باران‌هایی که می‌تواند خروجی آب به سمت اهواز را بیش از این افزایش دهد.
چرا زودتر به فکر تخلیه روستاهای بالادست نیفتادید؟
نکته حالا اینجاست که با رسانه‌ها با تمرکز بر تخلیه روستاهای بالادست سد سیمره به این نکته نمی‌پردازند که حتی اگر از تعلل ۷ ساله وزارت نیرو در ماجرای تملک اراضی سد سیمره هم بگذریم نمی‌توانیم از این بی‌تدبیری بگذریم که تخلیه روستاهای بالادست سد سیمره خیلی کم هزینه‌تر از رهاسازی آب سیمره به سمت خوزستان و درگیر شده ۲۴۳ روستا و جابجای ۴۶ هزار نفر از جمعیت این استان بود. بی‌تدبیری که نتیجه اش تا کنون قريب ٧٨٠٠ ميلياردتومان خسارت فقط در بخش كشاورزي بود.
رود سیمره در بالا دست در لرستان و در پائین دست مرز لرستان و ایلام است. وزارت نیرو با عدم اجازه احداث سد در لرستان بزرگترین ضربه را در وهله اول به لرستان و بعد به خوزستان زد.