یکی از گروه‌های سنی که در پی ایجاد محدودیت‌های ترددی و کاهش حضور مردم در جامعه در خطر آسیب‌های بسیاری قرار دارد، کودکان هستند. عده زیادی از کودکان از دی ماه سال ۹۸ که شیوع کرونا در کشور علنی شد، در خانه‌ها قرنطینه شده‌اند. فرآیندی که همچنان ادامه دارد و زمان مشخصی در خصوص پایان آن اعلام نشده است.
چگونگی و کیفیت مواجه کودکان با موضوع بیماری کرونا، چالشی است که بسیاری از خانواده‌ها با آن درگیرند. والدین باید تلاش کنند تا با توجیه شرایط فعلی و محدودیت‌های ایجاد شده، در عین‌حال که خطرات بیماری کرونا را برای فرزندانشان توضیح می‌دهند، مانع از آسیب‌های روانی ناشی از ترس در آن‌ها شوند. در ادامه با دکتر فرشته نجفی، روانشناس حوزه کودک و نوجوان در این خصوص گفتگویی کرده‌ایم.
دانستن همه چیز به طور واضح لازم نیست
فرشته نجفی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به این‌که باید مانع از رویارویی کودکان با اخبار صریح و وحشتناک مرگ و میر ناشی از کرونا شد، می‌گوید: برای این‌که کودک ما شرایط فعلی و قرنطینه‌ها را درک کند، حتما لازم است که او را درباره بیماری کرونا توجیه کنیم اما نه به این معنا که آمار مبتلایان و فوت‌شدگان را در حضور او بخوانیم. صرفا همین که کودک ما بداند، یک بیماری در کمین اوست و در خانه ماندنش به این دلیل است، کفایت می‌کند. این موضوع شامل کودکان سه تا هفت سال می‌شود.
نجفی ادامه می‌دهد: خانواده‌ها به هیچ وجه نباید در حضور کودکان بحث‌های مداوم درباره کرونا داشته باشند. این که یک کودک ۵ ساله در تمام روزهایی که در خانه به خاطر کرونا قرنطینه است، از ابعاد عجیب و کشنده این بیماری بشنود، شخصیت و روح او را آزرده می‌کند. والدین باید توجه کنند که فرزندانشان قرار نیست به طور واضح از تمام اخبار این موضوع باخبر باشند. پس عقلانی است که آن‌ها را از بحث‌های این حوزه به دور نگه دارند. این‌که کودکی مدام در معرض سیگنال‌های منفی اخبار کرونا باشد، در ذهن او تنش ایجاد می‌کند و آرامش درونی‌اش را به خطر می‌اندازد.
قرنطینه؛ بهترین فرصت برای گفتگوی خانوادگی
دکتر نجفی با بیان این‌که قرنطینه خانگی، ابعاد خوبی هم در اختیار خانواده‌ها گذاشته است، می‌گوید: امروز کودکان ما ناخواسته دچار یک اضطراب و استرس ناشی از این بیماری و خانه‌نشینی شده‌اند و تنها کسانی که می‌توانند مانع از ادامه و تاثیرگذاری این وضعیت شوند، خانواده‌ها هستند. قرنطینه این فرصت را به خانواده‌ها می‌دهد که بیشتر با فرزندانشان صحبت کنند. این گفتگوها باید طی پروژه‌های دو نفره یا چندنفره انجام شود. یعنی صحبت‌هایی که همه‌ی اعضا در آن شریک هستند یا گاهی صحبت‌های دونفره پدر و فرزند یا مادر و فرزندی.
نجفی می‌افزاید: اجازه بدهید فرزندتان صحبت کند. از او بخواهید در مدت یک سال اخیر یا همین چند هفته محدودیت جدید، درباره هرآنچه که او را آزرده است صحبت کند و به شما از دغدغه‌هایش بگوید. از او بخواهید درباره هرچیزی که به آن فکر می‌کند، حرف بزند. سپس ترس‌های او را شناسایی کرده و برایش اوضاع را تحت کنترل توصیف کنید. به او اطمینان بدهید که شما مراقبش هستید و حواستان به همه چیز هست البته نقشی هم برای خودش قائل شوید. مثلا از او بخواهید مسئول نظارت بر شستشوی دست‌ها باشد و به همه تذکر بدهد که باید دست‌هایشان را بشویند. نباید تقویت حس وظیفه‌شناسی در او را فراموش کنید.
ما قرار نیست تمام عمرمان در خانه بمانیم
این روانشناس حوزه کودک و نوجوان درباره تاثیرات خانه‌نشینی بر روحیه و سلامت روانی کودکان می‌گوید: به هرحال محبوس ماندن در خانه آن‌هم به مدت طولانی، روی اعصاب و روان تمام آدم‌ها و خصوصا کودکان تاثیر منفی دارد. انسان خوی اجتماعی دارد و تعاملات بیرون از خانه شخصیت او را شکل می‌دهد بنابراین لازم است کودک شما درک کند که جهان، محدود به همین خانه و خانواده نیست و بعد از گذشت مدتی، همه باهم به شکل عادی به جامعه برخواهیم گشت و با یکدیگر خواهیم بود.
نجفی تصریح می‌کند: در ترسیم مسیر آینده برای فرزندتان، از نقش اجتماع بگویید. او را روشن کنید که زندگی بیرون از خانه هم در جریان است و قرار نیست تا ابد در خانه‌هایمان بمانیم. این محدودیت‌های خارج از خانه و قرنطینه در صورتی که به صورت اصولی برای کودک تعریف نشوند، ممکن است او را منزوی و جامعه گریز کند. والدین نباید اجازه بدهند که تصور خانه‌نشینی و زندانی بودن در ذهن کودکان ایجاد شود. مدام به او القا کنید که شرایط در حال بهبود است تا امید به زندگی در ذهن او جریان داشته باشد.
تحرک فیزیکی کودکان را محدود نکنید
فرشته نجفی با بیان این‌که انرژی کودکان بیشتر از افراد بالغ است می‌گوید: همانطور که ما سال‌ها قبل در کوچه و خیابان، ساعت‌ها با دوستانمان بازی می‌کردیم و مشغول بودیم، بچه‌های محصور در قرنطینه نیز چنین نیازی دارند و نباید مانع از فعالیت‌های فیزیکی آن‌ها شد بلکه باید زمینه را برای تحرک آن‌ها ایجاد کرد. چون امکان بازی‌های گروهی با هم سن و سالان وجود ندارد، تا حد ممکن بازی‌های خانوادگی با مشارکت والدین و برادر و خواهر را جایگزین کنید.
وی همچنین ورزش کردن را راهکار تخلیه انرژی می‌داند و می‌افزاید: طی یک برنامه معین و منظم، فرزندتان را به سمت ورزش سوق بدهید. اجازه ندهید منزوی و گوشه‌گیر باشد. خانه نشینی و قرنطینه به معنای افسردگی و بی تحرکی نیست. برنامه‌های بسیار متنوعی در دنیای مجازی وجود دارد که خانواده‌ها می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. تحرک کافی منجر به ترشح هورمون سروتونین می‌شود که عامل ایجاد شادی و نشاط در ذهن است.
کودکان به تنهایی در فضای مجازی گم می‌شوند
این روانشناس حوزه کودک و نوجوان درباره فضای مجازی و استفاده کودکان از گوشی‌های هوشمند می‌گوید: دنیایی از اطلاعات و محتوای بی‌ربط در فضای مجازی موجود است و در صورتی که فرزندمان را در این محیط تنها بگذاریم، قطع به یقین با آن‌ها مواجه خواهد شد. کمیته آموزش یونیسف به خانواده‌هایی که فرزندانی بین هفت تا ۱۵ سال دارند توصیه می‌کند که در مرورگر تمام دستگاه‌های هوشمند خود، گزینه « جستجوی امن » یا « safe mode » را فعال کنند. والدین ملزم هستند که برای استفاده فرزندشان از گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و کنسول بازی‌های رایانه‌ای نیز برنامه‌ای منظم داشته باشند.
لزوم توجه و اهمیت بیشتر به مسائل روحی و روانی
نجفی در پایان توصیه می‌کند: واضح است که بنیان خلق و خوی آدمیزاد در همین دوران خردسالی شکل می‌گیرد. خانواده‌ها فراموش نکنند، همان‌قدر که در خانه ماندن اجباری برای ما سخت است، برای کودکانمان نیز دشواری دوچندانی دارد پس باید بیش از پیش به تربیت و پرورش روح آن‌ها توجه داشته باشیم. رها کردن آن‌ها در این موقعیت می‌تواند آثار عمیق و خطرناکی روی ذهن‌شان داشته باشد. آثاری که جبران آن‌ها در بزرگسالی، به مراتب سخت‌تر و طولانی‌تر خواهد بود.
