مردمی کردن اقتصاد، نسخه نجات بخش

دکتر محمود نقدی پور در یادداشتی در خبرآنلاین نوشت:

ایران پسا انقلاب اسلامی دستاوردهای زیادی را در عرصه های مختلف به همراه داشته است و توانست احیاگر بسیاری از خواسته ها و آرمان های ملت ایران باشد. در این میان، دو عرصه دفاع، امنیت و اقتصاد، معیشت مسیرها و وضعیت های بسیار متفاوتی را طی کرده اند؛ یعنی آنچه در عرصه اقتصاد و معیشت به وجود آمده، برعکس آن چیزی است که در حوزه دفاع و امنیت رقم خورده است.

بنا به گفته دکتر محسن رضایی، جمهوری اسلامی ایران دو بال برای پرواز جهت تحقق اهداف انقلاب دارد: یکی بال امنیت و دفاع و دیگری بال اقتصاد و فرهنگ. آنچه واضح به نظر می رسد این است که بال امنیت و دفاع به بنیان اقتدار ایران بدل شده است و بال دیگر پاشنه آشیل کشور و مرکز ثقل ایجاد کننده بسیاری از بحران ها و مسائل. بر همین اساس است که در دو دهه گذشته شاهد آن هستیم که مقام معظم رهبری نامگذاری هر سال را به مسائل اقتصادی اختصاص می دهد.

در واقع می توان گفت، جمهوری اسلامی ایران توانسته معضل 300 ساله اقتدار و امنیت را حل کند اما در حوزه اقتصادی با آنچه مطلوب است فاصله زیادی دارد. حال سوال این است که چه باید کرد؟ چه راه حلی برای نجات اقتصاد کشور وجود دارد؟
پاسخ را باید در همان نسخه موفق امنیت و دفاع یافت. یعنی مردمی کردن وحکمروایی مردمی. بدون تردید آنچه به بیشینه سازی قدرت ایران در عرصه دفاع و امنیت کمک برجسته ای کرد، مردمی کردن آن بود. همان چیزی که تا پیش از انقلاب وجود نداشت و ایران بیشتر مصرف کننده امنیت شرق و غرب بود. پس از انقلاب اسلامی، دفاع مقدس نقطه شروع حمکروایی مردمی در عرصه دفاع و امنیت بود. در واقع، در این برهه حساس، در برابر سلاح و تجهیزات و لجستیک سنگین ارتش عراق، مردم ایران قرار داشتند و توانستند بر نبرد تن ها در برابر تانک ها پیروز شوند. امنیت و دفاع «مردم بنیاد» در این دوره شکل گرفت و پس از آن در چارچوب های تصمیم سازی امنیتی و نظامی کشور نهادینه شد. امنیتی مبتنی بر نقش مستقیم و بلاواسطه مردم که در نهادهایی همچون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بسیج و امثالهم تبلور یافت و شاهد انتقال این تجربه بزرگ به ملت های منطقه در قالب محور مقاومت بودیم که شهید قاسم سلیمانی پرچمدار آن بود.
مردمی کردن اقتصاد همان مسیر و راهبردی است که در عرصه دفاعی و اقتدر رفته ایم و نتایج آن را به خوبی می بینیم. با این حال، علی رغم تاکیدات مقام معظم رهبری نه تنها از اقتصاد مردم بنیاد فاصله گرفته ایم بلکه به صورت خواسته یا ناخواسته شاهد یک اقتصاد غیر مردمی، طبقاتی و تبعیض آمیز هستیم.
نتیجه این اقتصاد غیرمردمی و شاید بی بنیاد، خطر تعمیق شکاف میان مردم و نظام سیاسی بوده است. بر همین اساس است که دشمنان ملت ایران نیز با اعمال تحریم های اقتصادی به دنبال افزایش نارضایتی های سیاسی، اجتماعی و حتی امنیتی هستند. این در حالی است که به جهت مردمی بودن امنیت و دفاع، تحریم ها نه تنها اثری بر قابلیت های نرم افزاری و سخت افزاری حوزه نظامی نداشت، بلکه زمینه تقویت آن را فراهم آورد.
مردمی سازی اقتصادی اساس اقتصاد مقاومتی است. رهبر معظم انقلاب در رابطه با اینکه اقتصاد مقاومتی و مردمی کردن اقتصاد به چه معناست عنوان کرده است: «این اقتصادی که به عنوان اقتصاد مقاومتی مطرح میشود، مردم‌بنیاد است؛ یعنی بر محور دولت نیست و اقتصاد دولتی نیست، اقتصاد مردمی است؛ با اراده‌ی مردم، سرمایه‌ی مردم، حضور مردم تحقّق پیدا میکند. امّا «دولتی نیست» به این معنا نیست که دولت در قبال آن مسئولیّتی ندارد؛ چرا، دولت مسئولیّت برنامه‌ریزی، زمینه‌سازی، ظرفیّت‌سازی، هدایت و کمک دارد. کار اقتصادی و فعّالیّت اقتصادی دستِ مردم است، مال مردم است؛ امّا دولت ـ به‌عنوان یک مسئول عمومی ـ نظارت میکند، هدایت میکند، کمک میکند. آن جایی که کسانی بخواهند سوء‌استفاده کنند و دست به فساد اقتصادی بزنند، جلوی آنها را میگیرد؛ آنجایی که کسانی احتیاج به کمک دارند، به آنها کمک میکند»(حرم مطهر رضوی ۱۳۹۳/۱/۱).
دکتر محسن رضایی نیز که سال ها راهبرد مردمی کردن اقتصاد را از همه تریبون ها تشریح کرده است معتقد است مردمی کردن اقتصاد به معنای حضور حقیقی مردم در عرصه اقتصادی، از برنامه‌ریزی تا اجرا و نظارت است و یکی از ارکان مهم اقتصاد مقاومتی نیز محسوب می شود، وی در همین رابطه عنوان کرده است: «در تمام دنیا جنگ‌ها را دولت‌ها اداره می‌کنند و اقتصاد را به مردم می‌دهند. در ایران ما بالعکس شده است؛ جنگ را مردم اداره کردند، اقتصاد را دولتی کردند. بیست سال است می‌گوییم اقتصاد را بدهیم دست مردم، ایالت‌های اقتصادی درست ‌کنیم و تقسیم کار ملی ‌کنیم .اقتصاد مردمی در ظاهر با اقتصاد آزاد شبیه، ولی در ماهیت و ساختار و روابط متفاوت هستند. اقتصاد مردمی شامل تعاونی‌ها و بنگاههای خصوصی و کسب و کارهای بزرگ و متوسط و کسب وکارهای کوچک می‌شود. اما تفاوت اصلی اقتصاد مردمی با اقتصاد سرمایه داری و اقتصاد آزاد این است که شهر اقتصادی و کارآفرین واحد و عنصر اصلی اقتصاد است به‌جای بنگاه‌داری که کانون اقتصاد آزاد است».

در نهایت اینکه، بدون در پیش گرفتن آنچه در حوزه دفاع و امنیت رفته ایم؛ یعنی مردم کردن و مردمی سازی، اقتصاد کشور در ریل توسعه قرار نخواهد گرفت و همواره باید شاهد تلاطم های اقتصادی متعدد، افزایش شکاف طبقاتی، تعمیق فاصله میان مردم و نظام سیاسی، حفظ اثرات تحریم ها و گروگان گرفتن معیشت مردم باشیم.