مالکیت فکری یا مالکیت معنوی، حقوق ناشی از آفرینشهای ذهنی بشر است، که خالق یا پدیدآورنده آن فکر، نسبت به آن حقی پیدا می‌کند و دولت نیز به نمایندگی از جامعه آن حقوق را مورد حمایت قرار می‌دهد. مالکیت فکری در حیطه اجرا و عمل یک دستهبندی سنتی دارد که عبارت از مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی یا هنری یا کپیرایت است.
به گزارش «تابناک»؛ موضوع مالکیت ادبی یا مالکیت هنری یا مالکیت کپیرایت، همان حقوق مولف، مصنف یا هنرمند است. در این خصوص در سال ۱۳۴۸ قانونی نیز با عنوان حمایت از حقوق مولفان، هنرمندان یا مصنفان تصویب شده که متولی این حوزه وزارت ارشاد است.
با این توضیح که اگر در حوزه ادبی، هنری یا کپیرایت یا به طور کلی قصد ثبت اثر ادبی یا هنری خود را داشته باشید و میخواهید از حقوق مربوط به کپیرایت استفاده کنید، باید به حوزه حقوقی وزارت ارشاد مراجعه کنید.
در همین ارتباط مصطفی حسن پور، وکیل پایه یک دادگستری معتقد است در بخش ادبی، هنری و کپیرایت پس از ارائه مدارک و تکمیل فرمها از جانب شما، کار ارائهشده بررسی و کارشناسی شده و در نهایت به شما شماره ثبت داده می‌شود. توجه کنید این حوزه هیچ ارتباطی به ثبت علامت تجاری ندارد. در واقع شخصی به عنوان ناشر و مولف اثر خود را ثبت می‌کند و وزارت ارشاد نیز متولی حمایت از علامت تجاری نیست.
برای مثال، انتشارات الف اقدام به ثبت اثر تالیفی خود در وزارت ارشاد کرده و این وزارتخانه از اثر ثبتشده حمایت می‌کند. اما وزارتخانه مزبور، هیچ حمایتی از برند و علامت تجاری انتشارات الف نمیکند، چون وزارت ارشاد، صرفا در خصوص محتویات آن کتاب یا اثر هنری به شما شماره ثبت می‌دهد.
مالکیت صنعتی
برای مالکیت صنعتی هشت زیرشاخه به شرح تعریف شده که شامل حق اختراع، علائم تجاری، نشانههای جغرافیایی، اسرار تجاری، مدار‌های یک پارچه، طرحهای صنعتی، مدلهای مصرفی یا اختراعات کوچک و علامت تجاری است.
تعریف علامت
در ماده ۳۰ قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری، تعریف علامت بیان شده است. ماده مزبور در تعریف علامت میگوید: علامت یعنی هر نشان قابل رویت که بتواند کالا‌ها و خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد.
به عبارت سادهتر، علامت هر نشانهای است که بتواند کالا و خدمات یک بنگاه یا یک تجارتخانه یا یک تاجر یا یک شخص صاحب حرفه یا یک شخص دارای صنعت را از کالا و خدمات رقیب او متمایز کند. همچنین مقنن در قانون سال ۱۳۸۶ یک ویژگی برای علامت تجاری قائل شده است، مبنی بر اینکه علامت قابلیت تمایز و جدایی داشته باشد.
یعنی خدمات یک شخص از خدمات یک شخص دیگر تمیز داده شود. علامت میتواند برگرفته از نام شخص مالک یا ابداعی باشد، اما نمیتواند برگرفته از علامت شخص دیگری باشد.
گفتنی است، در خصوص علامت میتواند اسم یا عدد اختیار شود. همچنین میتواند تصویر بدون اسم یا عدد اختیار شود یا تلفیقی از موارد گفتهشده باشد.
تقسیمبندی علامت
علامت خود دارای چهار قسم علامت تجاری، علامت خدماتی، علامت جمعی و علامت تاییدی یا تصدیقی یا تضمینی است.
علامت تجاری: جایی که علامت، کالای یک تجارتخانه اعم از حقیقی یا حقوقی را از رقیب تمایز دهد، علامت تجاری است.
علامت خدماتی: در جایی که علامت صرفا خدمات را تمیز دهد، به آن علامت خدماتی میگویند. برای مثال میتوان به علامتهای بانک و بیمه اشاره کرد. توجه داشته باشید بانک و بیمه کالا تولید نمیکنند، ولی خدمات ارائه میدهند. نظیر بیمه بدنه و بیمه ثالث. مثال دیگر آژانسهای مسافرتی هستند که خدماتی که این آژانسها ارائه میدهند، شامل صدور بلیت، رزرو هتل یا رستوران و ... است.
علامت جمعی: علامت مربوط به هر تشکلی که دارای اعضای مشخصی است و آن اعضا با رعایت یکسری ضوابط، از آن علامت استفاده میکنند؛ مانند علامت کانون وکلای دادگستری مرکز که مورد استفاده وکلای عضو قرار میگیرد.
علامت تاییدی، تضمینی یا تصدیقی: علامتی که دارای اعضای مشخصی نیست، ولی رعایت یکسری موازین از سوی شخص استفادهکننده الزامی است. مانند علامت استاندارد یا نماد اعتماد الکترونیک.
فرآیند ثبت علامت
فرآیند ثبت علامت را باید در دو بخش داخلی و بینالمللی بررسی کرد. اگر قصد ثبت علامت در داخل کشور را دارید، باید به سایت اداره مالکیت معنوی مراجعه کنید.
در صفحه اول سایت، بسته ثبت علائم تجاری، اختراع یا طرحهای صنعتی بارگذاری شده است. گزینه مورد نظر خود را انتخاب کنید. تکمیل فرم اظهارنامه بسیار مهم است. تکمیل این فرم همانند دادخواستهای حقوقی جنبه تخصصی دارد.
برای تکمیل فرمهای مربوطه بحث کالا و خدمات بسیار حائز اهمیت است و میخواهیم ببنیم کالا‌ها و خدمات به چه صورتی طبقهبندی می‌شود. در این خصوص موافقتنامه (نیس فرانسه) موجود است. با این توضیح که، ایران عضو این موافقتنامه نیست، ولی دستور اداره مالکیت معنوی، تبعیت از این موافقتنامه است.
سپس در بسته کالا و خدمات نام کالای مدنظر خود را جستوجو و همان را انتخاب کنید و در صورتی که نام کالای مد نظر شما موجود نباشد در این خصوص باید با اداره مکاتبه شود و اداره پاسخ می‌دهد که کالای شما موجود است یا نیست و در صورت امکان آن را ایجاد می‌کند.
بحث بعدی شرح و توصیف علامت تجاری است. علامت میتواند متشکل از حروف، علامت، تصویر یا تلفیقی از موارد مذکور باشد. در قسمت شرح توصیف علامت، علامت باید دقیقا توصیف شود. برای مثال برند الف با یک تصویر مشخص توصیف می‌شود. گفتنی است، رنگ علامت میتواند سیاه و سفید باشد و اگر رنگی است باید تمام رنگها دقیقا قید شود.
اگر قصد ثبت علامت به صورت لاتین را دارید، میباید دارای کارت بازرگانی باشید. در حقیقت ثبت علامت به زبان لاتین نیاز به کارت بازرگانی دارد. البته کارت بازرگانی تمدید نشده نیز قابل پذیرش است. زبان علامت میتواند، انگلیسی، فرانسه و ... باشد.
اگر شخص کلمات دارای ریشه فارسی را به زبان خارجی در علامت خود به کار گیرد نیاز به کارت بازرگانی نیست. مثلا شما اقیانوس را به زبان انگلیسی درج کنید، نیازی به کارت بازرگانی نیست.
اما اگر قصد به‌کارگیری واژه اوشن (ocean) را در علامت خود دارید، می‌بایست کارت بازرگانی داشته باشید. در این خصوص باید فونت فارسی سه برابر انگلیسی باشد. یعنی فارسی از انگلیسی بزرگتر نوشته شود. مثلا کلمه حمید فارسی باید از حمید انگلیسی بزرگتر نوشته شود.
در خصوص ثبت علامت برخی از خدمات نیازی به دارا بودن کارت بازرگانی نیست. این خدمات مستثنی هستند و عبارتند از وکلای دادگستری در خصوص موسسات حقوقی، خدمات آژانس مسافرتی، خدمات هتلداری، خدمات بیمه، خدمات هواپیمایی و خدمات بانکی. پس در این موارد میتوان درخواست ثبت علامت با ریشه لاتین را داد و نیازی به دارا بودن کارت بازرگانی نیست.
ثبت بین المللی علامت
منظور از ثبت بینالمللی، ثبت جهانی نیست و اینکه بتوان علامتی را در جهان ثبت کرد، ممکن نخواهد بود.
ثبت بینالمللی تحت موافقتنامه و پروتکل مادرید است. ۹۴ کشور عضو این پروتکل هستند و اگر شخصی بخواهد علامت خود را در دنیا ثبت کند، می‌بایست آن را کشور به کشور ثبت کند. این مهم نیازمند ارائه اسناد به وزارت امور خارجه است؛ بنابراین، شما باید به قسمت ثبت بینالمللی علامت در سایت مراجعه کنید. تکمیل فرم مربوطه باید به زبان فرانسه یا انگلیسی انجام شود و تهیه این فرم با مراجعه حضوری به اداره نیز میسر خواهد بود.
در فرم جدول کشورها، اسامی کشور‌های مد نظر را تیک میزنید و سپس فرم تکمیلشده را به همراه یک درخواست به اداره میدهید. اداره فرمها و درخواستها را بازبینی می‌کند تا ایراد و اشکالی نداشته باشد. اگر نواقصی باشد، رفع نقص شده و هزینه محاسبه می‌شود. هزینه می‌بایست به فرانک سوئیس پرداخت شود و هیچ ارز دیگری قابل پذیرش نیست. سپس مدارک را به مقر سازمان در سوییس پست دی اچ ال می‌کنید. مدارک شما به دبیرخانه سازمان میرود و اظهارنامه شما به کشور‌های انتخابشده ارسال می‌شود. کشورها پس از بررسی جواب میدهند که با مراجعه به سایت، میتوانید از جواب، اطلاع حاصل می‌کنید.
سپس مدارک را به مقر سازمان در سوییس پست دی اچ ال می‌کنید.???? !!!!!!!!