به گزارش «تابناک» به نقل از مهر، تاکنون سه نهاد نظارتی یعنی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، کمیسیون اصل نود و سازمان غذا و دارو نسبت به توزیع واکسن کرونا در خارج از سامانه تیتک هشدار داده‌اند و به نظر می‌رسد نگرانی نهادهای نظارتی در مورد واکسن کرونا ناشی از آن است که معاونت بهداشت وزارت بهداشت با پافشاری بر مواضع خود قصد توزیع واکسن از طریق سامانه تیتک را نداشته و در مقابل درصدد توزیع واکسن از طریق سامانه مرتبط به معاونت بهداشت به نام سیب بوده است. بر اساس نظر برخی از کارشناسان حوزه مبارزه با قاچاق، سامانه سیب به تنهایی ظرفیت و زیرساخت لازم را برای توزیع هوشمند و عادلانه واکسن را در اختیار ندارد.
البته شواهد حاکی از آن است که بعد از هشدارهای پی در پی کارشناسان و نهادهای نظارتی، وزارت بهداشت در نهایت قصد استفاده محدود از سامانه تیتک برای توزیع واکسن را دارد. اظهارات امیدوارکننده محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو درباره توزیع واکسن ذیل سامانه جامع تیتک را می‌توان نشانه محکمی برای تأیید این مطلب عنوان کرد.
رئیس سازمان غذا و دارو در روزهای گذشته اعلام کرد این سازمان تلاش دارد تا هر کد واکسن کرونا را در سامانه تیتک ثبت کرده و مطابق با کدملی اشخاص، واکسن تزریق شود تا بدین ترتیب شاهد خروج واکسن از شبکه زنجیره توزیع و انحراف در آن نباشیم.
از زمانی که عرضه انسولین با ثبت کد ملی بیمار در سامانه تیتک صورت گرفت، از نشت دارو به بازار آزاد و قاچاق معکوس آن جلوگیری شده و تقاضای انسولین حدوداً ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده است
در اهمیت توزیع واکسن کرونا در بستر سامانه تیتک همین بس که چند ماه قبل به علت عدم توزیع مناسب انسولین قلمی، این کالا با افزایش قیمت شدید و عرضه غیر قانونی در بازار سیاه مواجه شد اما در ادامه برای حل مشکل، توزیع آن در بستر سامانه تیتک انجام و تقاضاهای غیرمجاز که منجر به قاچاق خروجی می‌شد، به شدت کاهش یافت؛ به طوری که به گفته سید حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، از زمانی که عرضه انسولین با ثبت کد ملی بیمار در سامانه تیتک صورت گرفت، از نشت دارو به بازار آزاد و قاچاق معکوس آن جلوگیری شده و تقاضای انسولین حدوداً ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده است.
سامانه تیتک چیست؟
سامانه تیتک ( TTAC ) یکی از سامانه‌های پر مراجعه و مهم کشور است که در اجرای قانون جامع مبارزه با قاچاق کالا و ارز و بعنوان یکی از سامانه‌های پیش بینی شده در این قانون توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور یکپارچه سازی فرآیندهای ثبت سفارش، ردیایی، رهگیری و کنترل اصالت کالاهای سلامت محور در سال‌های اخیر راه اندازی شده است و مانند سامانه جامع امور گمرکی و سامانه جامع تجارت که استفاده از آن برای کلیه وارد کنندگان و صادر کنندگان کالای مجاز، الزامی است، درج اطلاعات از سوی فعالان کسب و کار صنعت بهداشت و درمان بر روی آن الزامی است.
متولی این سامانه، سازمان غذا و دارو وابسته به وزارت بهداشت است و گامی مهم برای جلوگیری از قاچاق کالاهای سلامت محور و فعالیت تجاری مجرمانه سودجویانی است که با سلامت مردم بازی می‌کنند.
این سامانه، شفاف سازی فرآیندهای ثبت، سفارش، واردات، رهگیری، انبارداری، بررسی اصالت و تاریخ مصرف کالاهای سلامت محور را در دستور کار داشته و اقدام عملیاتی وزارت بهداشت برای مبارزه با تقلب و قاچاق کالاهای دارویی است.
توزیع واکسن از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی؛ آری یا خیر؟
پدرام اصلانی‌فر، کارشناس حوزه اقتصاد سلامت در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه اخبار رسانه‌ها و اظهارات مسئولین ذی‌ربط حاکی از آن است که وزارت بهداشت با اتصال زنجیره توزیع واکسن به سامانه تیتک به شکل ناقص موافقت کرده است، تشریح کرد: این یک گام مثبت رو به جلو برای توزیع هوشمند و عادلانه است؛ اما لازم به ذکر است کارکرد مطلوب تیتک منوط به نظارت بر تمامی حلقه‌های زنجیره توزیع است و حذف یک حلقه از این زنجیره، کنترل هوشمند و یکپارچه این سامانه را با اختلال رو به رو می‌کند.
وی با بیان اینکه ناقص شدن کنترل هوشمند تیتک به دلیل پخش واکسن کرونا از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی است، خاطر نشان کرد: متأسفانه تاکنون به علت کم‌کاری مسئولان وزارت بهداشت، سامانه تیتک به دانشگاه‌های علوم پزشکی متصل نشده و فرآیند برقراری اتصال تیتک به این دانشگاه‌ها در کوتاه مدت ممکن نیست.
این کارشناس حوزه سیاست گذاری سلامت ادامه داد: برخلاف دانشگاه‌های علوم پزشکی، شرکتهای پخش دارو تمام تجهیزات و زیرساخت‌های لازم را برای توزیع واکسن را در اختیار دارند و حذف دانشگاه‌های علوم پزشکی از زنجیره توزیع واکسن کرونا به معنای حذف نظارت وزارت بهداشت بر این زنجیره نیست چراکه تمامی شرکتهای پخش تحت نظارت هوشمند سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت قرار دارند.
اصلانی‌فر با بیان اینکه بهتر است که «شرکتهای پخش دارو» جایگزین دانشگاه‌های علوم پزشکی در زنجیره توزیع شوند، گفت: تمامی ۵۰ شرکت پخش دارو در طی سال‌های گذشته به طور دقیق و کامل به سامانه تیتک متصل شده‌اند و این سامانه به سهولت توانایی نظارت بر کنترل عملکرد آن‌ها را دارد اما این شرایط متأسفانه برای دانشگاه‌های علوم پزشکی فعلاً مهیا نیست.
وی تاکید کرد: سامانه «سیب» معاونت بهداشت وزارت بهداشت به تنهایی ظرفیت و زیرساخت‌های لازم را برای توزیع هوشمند و عادلانه واکسن را در اختیار ندارد و نمی‌توان سیب را یک سامانه هوشمند برای رصد سیستمی دانست، چراکه درون آن صرفاً نسخه‌های پزشکی و دارویی ثبت می‌شود و هیچ قابلیتی برای رصد زنجیره توزیع، احتکار و تشخیص واکسن تقلبی از اصل را ندارد.
توزیع واکسن کرونا زیر ذره‌بین کمیسیون اصل نود
در همین ارتباط، علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل نود در گفت و گو با خبرنگار مهر با تأکید بر اهمیت پیشنهادات کمیسیون اصل نود درباره توزیع واکسن کرونا گفت: به اعتقاد من دو سامانه تیتک و سیب باید با همکاری و تجمیع با یکدیگر، توزیع واکسن را به نحو احسن انجام دهند.
وی با بیان اینکه هر دو سامانه اطلاعات منحصر به فرد و مفیدی را در اختیار دارند، اظهار داشت: بنابراین با تجمیع این اطلاعات می‌توان انحراف و خطای توزیع واکسن را به حداقل رساند؛ کمیسیون اصل نود به عنوان یک نهاد نظارتی، در گزارش خود پیشنهاداتی درباره توزیع مناسب و عادلانه واکسن ارائه کرده است و بعد از آن نیز بر جریان شیوه توزیع واکسن به شکل مستمر نظارت خواهد داشت.
سخنگوی کمیسیون اصل نود خاطرنشان کرد: اگر پیشنهادات کمیسیون اصل نود درباره شیوه توزیع واکسن رعایت نشود و به دلیل رعایت نشدن این پیشنهادات، مشکل و انحرافی در توزیع واکسن به وجود بیاید، این کمیسیون موظف خواهد بود تا گزارش تخلف مقامات مسئول وزارت بهداشت را تهیه کرده و آن را به قوه قضائیه ارجاع دهد.
اخیراً کمیسیون اصل ۹۰ در گزارشی با تاکید بر اقدامات لازم در رابطه با توزیع واکسن کرونا آورده است: «در رابطه با توزیع واکسن با توجه به تجارب قبلی خصوصاً توزیع واکسن آنفولانزا، تمهید اقدامات لازم جهت جلوگیری از خروج دارو از زنجیره پخش و همچنین جلوگیری از وارد شدن واکسن تقلبی به زنجیره ضروری است. لذا با توجه به امکانات و بسترهای موجود بهترین روش توزیع از طریق سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت کالاهای سلامت‌محور (سامانه تیتک) است».
چرا سامانه تیتک؟
علی مویدی خرم‌آبادی، رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اخیراً در نامه‌ای به نمکی، وزیر بهداشت هشدار داده بود: «از یک سو سامانه تیتک از ورود واکسن‌های تقلبی به زنجیره (اعم از واکسن‌های وارداتی و تولید داخل) جلوگیری می‌کند و از سوی دیگر با توجه به لزوم تزریق چندمرحله‌ای واکسن، ضرورت رصد سیستمی توزیع واکسن و واکسیناسیون را دوچندان می‌کند چراکه در صورت ایجاد عوارض احتمالی ناشی از واکسیناسیون بایستی افراد و واکسن‌های استعمال‌شده قابل ردیابی و رهگیری الکترونیک باشند.»
تجربه تلخ واکسن آنفولانزا نباید تکرار شود
در بخشی دیگری از گزارش کمیسیون اصل ۹۰ با اشاره به تجربه ناموفق وزارت بهداشت در توزیع واکسن آنفولانزا و تاکید بر استفاده از سامانه تیتک در جهت توزیع واکسن کرونا، عنوان کرده است: «وزارت بهداشت عموماً برای توزیع دارو از دو سامانه «سیب» (متعلق به معاونت بهداشت) و «تیتک» (متعلق به سازمان غذا و دارو) استفاده می‌کند. اطلاعات افراد (سوابق پزشکی، کد ملی و …) در سامانه سیب بوده و اطلاعات داروها (سوابق شرکتهای تولید کننده، مجوزها، کدهای انحصاری و …) در سامانه تیتک موجود است. در خصوص واکسن آنفلوآنزا طرحی پیشنهاد شد که تزریق واکسن‌ها در خانه‌های بهداشت (تحت نظر معاونت بهداشت) انجام شده و سپس کدملی افراد به همراه کد UID واکسن در اختیار سازمان غذا و دارو قرار داده شود تا در سامانه تیتک بارگذاری شود. لیکن این پروژه در عمل انجام نشد. به ویژه آنکه برخی از نهادهای خاص نظیر نیروهای مسلح و نهادهای امنیتی نیز حاضر به ارائه کدملی نبودند.»
ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز معتقد است توزیع واکسن خارج از سامانه تیتک، تجربیات ناموفق ایجاد بازار غیر رسمی برای برخی از اقلام مقابله با کرونا را تکرار می‌کند و حتی احتمال وقوع یک چالش جدی دور از انتظار نخواهد بود.
