امروزه با گسترش استفاده از رایانه و حضور بیشتر افراد در فضای آنلاین، کلاهبرداری اینترنتی، حجم جرایم و سوء استفاده‌های اینترنتی نیز افزایش یافته است. یکی از دلایل مهم این مساله، عدم آگاهی افراد و اعتماد بی جا به افراد غریبه است. در همین راستا، ضروری است، همه اشخاص در فضای مجازی و در اینترنت با احتیاط عمل کنند و با شناخت قوانین و افزایش اطلاعات در حوزه دیجیتال، از تحقق جرایمی مانند کلاهبرداری اینترنتی پیشگیری کرده و یا در صورت وقوع بتوانند به بهترین شکل از بهترین وکیل کلاهبرداری مشورت بگیرند و شکایت خود را پیگیری کنند.
به گزارش «تابناک»؛ به طور کلی هر فعل خلاف قانون که در فضای اینترنت و یا توسط رایانه انجام شود و آسیب مادی یا معنوی ایجاد کند، جرم آنلاین خواهد بود. ممکن است این جرایم مستقیم با رایانه یا تلفن همراه ارتکاب یابد مثل فیشینگ و یا دسترسی غیر مجاز به اطلاعات، یکی از رایج‌ترین و مهم ترین جرایم آنلاین را می توان کلاهبرداری اینترنتی دانست.
این روزها آمار کلاهبرداری اینترنتی رو به افزایش است و اموال، امنیت و آبروی افراد را تهدید می‌کند. مهم‌ترین راه پیشگیری از وقوع این جرایم، آموزش افراد و افزایش اطلاعات کاربران فضای مجازی است.
تعریف کلاهبرداری اینترنتی
به نوشته «حامی عدالت» طبق ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای جرم کلاهبرداری اینترنتی عبارت است از استفاده غیر مجاز از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی برای ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه و تحصیل وجه یا مال یا منعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری.
انواع کلاهبرداری اینترنتی
کلاهبرداری اینترنتی انواع مختلفی دارد مانند اسکیمر: اسکیمر به فرد یا دستگاهی می‌گویند که با روش اسکیمینگ (کپی کردن غیرقانونی داده‌های نوار مغناطیسی کارت بانکی روی یک کارت دیگر) اقدام به سرقت اطلاعات حساب بانکی طعمه‌هایش می‌کند. در این شگرد سارقان دستگاه و تراشه‌ای روی دستگاه‌های کارتخوان نصب می‌کنند که هنگامی که شما کارت‌تان را می‌کشید، این دستگاه می‌تواند همه اطلاعات کارت شما را کپی کند. پس از آن دزدان می‌توانند این اطلاعات را روی یک کارت خام کپی و کارتی درست شبیه کارت عابربانک شما تهیه کنند. حالا دیگر فقط کافی است که رمز کارت شما را هم داشته باشند تا با استفاده از کارت جعلی، همه موجودی حساب‌تان را بالا بکشند.
فیشینگ phishing: یک روش مخرب برای دسترسی به اطلاعات بانکی افراد و سرقت اموال ایشان است. فیشینگ انواع مختلفی دارد که به روش‌های گوناگون تلاش می‌کنند به اطلاعات بانکی شما از طریق روش‌های متنوع مهندسی اجتماعی که در حوزه فیشینگ مانند ایمیل، تماس تلفنی، صفحات جعلی پرداخت، پیامک، انواع مدل‌های ربات‌های تلگرام و انواع روش‌های جدیدی که انتظار آن نمی‌رود، دست یابد.
کلاهبرداری نیجریه‌ای: کلاهبرداری نیجریه‌ای هم یکی از رایج‌ترین شیوه‌های کلاهبرداری‌های اینترنتی است. در این حقه به قربانی قول یک جایزه یا ارائه‌ی درصدی از پول کلانی داده می‌شود که قرار است آن را از یک کشور خارجی (عموماً کشورهای آفریقایی) خارج کنند و معمولاً ابتدا از کاربر خواسته می‌شود یک مبلغ اولیه برای پوشش هزینه‌های بانکی ارائه دهد و به محض ارسال نخستین پول، کلاهبرداران غیب می‌شوند.
دیگر روش های کلاهبرداری اینترنتی، عبارتنداز: سرقت اطلاعات، خالی کردن حساب افراد، حراج آنلاین، که می تواند از طریق چت، اعلام برنده شدن در قرعه کشی، فروش اعتبارات، ارسال نامه اینترنتی (ایمیل)، آگهی تبلیغات، حمله‌های کلاهبرداری اعتبارسنجی، سایت‌های شرط‌بندی فوتبال، وارد کردن اطلاعات به سیستم برای کلاهبرداری، محو و از بین بردن اطلاعات و داده‌ها در سیستم، ایجاد اختلال در سامانه و کسب منفعت از این اختلال، ایجاد اطلاعاتی که حقیقی نیستند و اطلاعات غیرواقعی یا غیرمجاز هستند، متوقف کردن جریان دسترسی به سیستم و اطلاعات و قطع دسترسی و ایجاد وقفه در سیستم و…)
جرایمی که جزو کلاهبرداری اینترنتی محسوب می‌شود
کلاهبرداری زمانی محقق می‌شود که شخصی با استفاده از وسایل متقلبانه دیگری را فریب بدهد و مال او را ببرد. برای تحقق این جرم حتما باید میان وسایل متقلبانه بکار گرفته شده و فریب خوردن مال باخته رابطه وجود داشته باشد. لازم به ذکر است که کلاهبرداری سنتی با کلاهبرداری اینترنتی تفاوت دارد. در کلاهبرداری اینترنتی کلاهبردار با تغییراتی در سامانه اینترنتی و در فضای آنلاین، مالی را می‌برد و حتی ممکن است بدون اطلاع مال‌باخته کلاهبرداری انجام شود. در کلاهبرداری اینترنتی کلاهبردار با وارد کردن داده‌ها، تغییر یا محو داده‌ها، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها و مختل کردن سامانه و یا سایر موارد، مال فرد دیگری را تصاحب می‌کند. در قانون جرائم رایانه‌ای و قانون تجارت الکترونیک مصادیق کلاهبرداری رایانه‌ای ذکر شده است و مجرم باید علاوه بر رد مال به صاحب آن، یک تا پنج سال حبس یا جزای نقدی بیست میلیون ریال یا هردو را متحمل شود.
نحوه ی شکایت و رسیدگی به کلاهبرداری اینترنتی
بعد از برخورد با کلاهبرداری اینترنتی، مال‌باخته باید به دادسرای جرایم رایانه‌ای مراجعه کند، در دادسرا پرونده تشکیل و به جریان می‌افتد و به پلیس فتا یا همان پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات، ارجاع داده می‌شود. پلیس فتا به کلاهبرداری اینترنتی و جعل اینترنتی یا سرقت و هک و یا سایر جرائم اینترنتی رسیدگی می‌کند و وظیفه تأمین امنیت در فضای رایانه‌ای را به عهده دارد. همچنین با مراجعه به سایت پلیس فتا به نشانی www.cyberpolice.ir می‌تواند از طریق گزینه ارتباطات مردمی وارد صفحه‌ای شده و در آن مشخصات و اطلاعات هویتی خود را وارد کنید تا پلیس فتا برای پیگیری مسئله با آنها تماس حاصل کند و موضوع را پیگیری خواهد کرد.و نیز می توانند به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی مراجعه و شکواییه ثبت نمایند.
همانطور که در سایت پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) ذکر شده است مراحل شکایت از جرائم اینترنتی به ترتیب زیر است:
مراجعه به دفاتر قضایی، تنظیم شکوائیه در خصوص موضوع جرم، تشکیل پرونده و اخذ دستورات قضائی، مراجعه به پلیس فتا محل سکونت، ارائه مستندات به پلیس فتا، تحقیقات پلیسی، ارسال به مرجع قضائی جهت اعمال قانون.
در اکثر مواقعی که یک مورد کلاهبرداری وجود دارد، بهتر است از یک وکیل معتبر و با تجربه استفاده کرد تا پرونده‌های بسیار پیچیده حل شوند. از آنجایی که کلاهبرداری جزو جرم‌های فریب‌دهنده است و فرد با نیرنگ و حیله مال یک فرد را بالا می‌کشد، وجود یک وکیل کلاهبرداری با تجربه و با مهارت بالا اهمیت زیادی دارد. در این صورت است که می‌توان کلاهبرداری‌هایی مانند: فروش مال غیر، فریب افراد و … را اثبات کرد.
گردش کار در دادسرای جرائم رایانه ای
پس از مراجعه به دادسرا و ارائه‌ی شکوائیه و مدارک پیوست باید اقدام به ابطال تمبر و پرداخت هزینه دادرسی کنید. پس از اخذ دستور از معاونت محترم دادسرای جرایم رایانه ای، نامه‌ای خطاب به پلیس فتا در جهت مستند‌سازی از دلایل و تحقیق از شاکی، به شاکی ارائه می‌شود و پس از آن باید شکایت خود را با دستور معاونت ارجاع دادسرا به پلیس فتا ارائه کنید. ریاست پلیس فتا هر پرونده را با توجه به موضوع آن به دایره دارای صلاحیت ارجاع میدهد. پلیس فتا پس از اتمام تحقیقات در مدت مشخص شده توسط دادسرا، پرونده را به دادسرا ارجاع میدهد و پس از آن پرونده باتوجه به تشخیص معاونت محترم دادسرا، به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی فرستاده می‌شود. در این مرحله با مراجعه به بخش رایانه دادسرای جرایم رایانه‌ای می‌توانید اطلاعات پرونده و شعبه ارجاع داده شده را به دست آورید و برای بیان توضیحات به بازپرس و دادیار به آن شعبه مراجعه کنید و مستندات خود را نیز ارائه دهید.
پس از پایان تحقیقات اولیه، پرونده به دستور رئیس شعبه با اخذ استعلام‌های لازم و دستورهای تکمیلی از جانب قاضی دادسرای جرایم رایانه‌ای برای انجام مراحل بعد آماده می‌شود. در صورتی که رئیس شعبه تشخیص به ضرورت حضور متهم در دادرسی بدهد به ضابطان قضایی دستور میدهد که مراتب به متهم جهت حضور جهت ادای توضیحات ابلاغ شود و یا در صورت لزوم دستور جلب متهم را میدهد. در صورتی که جرم ارتکابی قابل انتساب به متهم باشد، دادرس رسیدگی‌کننده به پرونده می‌تواند قرار وجه التزام با قبول قول شرف، کفالت، وثیقه و یا بازداشت موقت صادر کند. در نهایت و در صورتی‌که تحقیقات تکمیل شود، بازپرس و یا دادیار، قرار مجرمیت یا منع تعقیب صادر می‌کنند.
صدور قرار مجرمیت؛ مراحل پیگیری شکایت از کلاهبرداری اینترنتی
در صورتی که دلایل شاکی کافی باشد، قرار مجرمیت صادر می‌شود و اگر قرار مجرمیت تایید شود، متعاقب آن کیفرخواست صادر خواهد شد. با صدور قرار صادره از سوی بازپرس و یا دادیار، پرونده جهت بررسی، نزد دادستان ارجاع می‌شود تا وی نیز نظر خود را اعلام کند. اگر قرار صادره، قرار مجرمیت باشد و کیفرخواست صادر شده باشد، پرونده از دادسرا به دادگاه صالح ارسال می‌شود. پس از ارجاع پرونده به دادگاه و ورود به ماهیت دعوا، اگر جرم برای دادگاه محرز باشد منجر به صدور حکم محکومیت می‌شود. لازم به توضیح است در صدور کیفرخواست و یا قرار مجرمیت توسط بازپرس، لازم است که به مواد قانونی که منطبق با آن قرار صادر شده تصریح شود زیرا که مجرم دانستن متهم به ارتکاب جرم، مستلزم تعیین عنصر قانونی جرم انتسابی است.
مجازات کلاهبرداری
کلاهبردار ممکن است به جریمه نقدی یا بین یک نت خفن سال زندان مجازات شود. بر اساس قانون تجارت الکترونیک جرم کلاهبرداری اینترنتی علاوه بر رد مال، ممکن است یک تا سه سال حبس و یا جزای نقدی داشته باشد. با این حال، صرف وجود قانون و مجازات برای جلوگیری از وقوع این جرم کافی نیست. در نتیجه بسیار مهم است که کاربران در فضای مجازی با شناخت کامل و با احتیاط عمل کنند. چرا که در برخی موارد، افراد با سهل‌انگاری خودشان شرایط را برای کلاهبرداران فراهم می‌کنند. در همین راستا ضروری است به تمام نکات امنیتی و ایمنی توجه شود.
نکات مهمی در خصوص پیشگیری از کلاهبرداری اینترنتی
فایل‌های شخصی و مهم تلفن همراه خود را رمزگذاری کنید.
حتما برای تلفن همراه و لپ‌تاپ خود رمز عبور در نظر بگیرید.
اجازه ندهید هر کسی به سیستم شخصی شما فلش متصل کند.
شماره کارت خود را با افراد نامطمئن و ناشناس به اشتراک نگذارید
رمز عبور و رمز حساب‌های بانکی خود را در اختیار دیگران قرار ندهید.
تلفن همراه و کامپیوتر شخصی خود را در اختیار افراد ناشناس قرار ندهید.
کاغذها و رسید‌های بانکی خود را در خیابان رها نکنید و حتما آنها را امحا کنید.
به طور دائمی هر چند وقت یکبار حتما رمز‌های عبور و رمز‌های اینترنتی خود را تغییر دهید.
اگر تصمیم دارید تلفن همراه خود را بفروشید، حتما تمام اطلاعات موجود در آن را پیش از فروش پاک کنید.
به اشخاص در فضای مجازی اعتماد نکنید، چون بسیاری از افراد با هویت جعلی اقدام به فریب و کلاهبرداری می‌کنند.
سعی کنید دوستان و اعضای خانواده خود را از نکات امنیتی و کلاهبرداری‌های اینترنتی آگاه کنید زیرا در اغلب موارد نداشتن اطلاعات کافی در این زمینه، موجب بروز کلاهبرداری می‌شود.
اگر با موردی مواجه شدید، فورا با پلیس فتا تماس بگیرید زیرا ممکن است چشم‌پوشی یا بی‌توجهی شما به یک مسئله کوچک، موجب ورود خسارات بزرگ به سایرین و تحقق جرایم بزرگ و گسترده شود.
مراقب فروشگاه‌های آنلاین شخصی باشید و اگر سایتی را نمی‌شناسید خرید اینترنتی انجام ندهید. همانطور که می‌دانید طراحی و ساخت صفحات تقلبی و جعلی پرداخت اینترنتی بسیار رایج شده است و کلاهبرداران با ایجاد این صفحات و استفاده از آدرس‌های جعلی مال اشخاص را تصاحب می‌کنند.
