تومور مغزی از رشد غیرطبیعی سلول‌های مغز به وجود می‌آید. این تومورها انواع مختلفی دارند که برخی از آن‌ها ماهیت سرطانی (بدخیم) و برخی از آن‌ها ماهیت غیر سرطانی (خوش‌خیم) دارند.
علاوه‌برآن تومورهای مغزی می‌توانند از رشد بی‌رویه سلول‌های مغز شروع‌شده که با آن‌ها تومورهای مغزی اولیه گفته می‌شود. درصورتی‌که سرطان در قسمت‌های دیگر بدن شروع‌شده باشد و تومورها بعد از گسترش در بدن به مغز رسیده باشند به آن‌ها تومورهای مغزی ثانویه (متاستاتیک) گفته خواهد شد.
همان‌طور که گفته شد سرعت رشد تومور مغزی با توجه به شرایط بالینی فرد و ماهیت تومور متفاوت است علاوه‌برآن محل قرارگیری و هسته مرکزی تومور نیز در سرعت رشد آن نقش دارد. هر چه این دامنه‌ها بزرگ‌تر شوند کرد سیستم عصبی فرد را بیشتر با اخلال مواجه می‌کنند به همین دلیل هر چه تومور بزرگ‌تر می‌شود علائم و نشانه‌های بیشتری در فرد مشاهده خواهد شد. به همین دلیل برای جلوگیری از آسیب کمتر به عصب‌های مغزی و نخاعی عمل جراحی تومور مغزی پیشنهاد می‌شود که باید این جراحی توسط جراح تومور مغزی انجام شود .
علائم و نشانه‌های تومور مغزی
علائم و نشانه‌های تومور مغزی در افراد مختلف متفاوت است و این تفاوت ناشی از اندازه محل و سرعت رشد تومور خواهد بود. علائم عمومی تومور مغزی به شرح زیر است:
- تغییر در الگوی سردرد یا بیش‌ازحد طول کشیدن سردرد
- شبکه‌هایی که با گذر زمان بیشتر و شدیدتر می‌شود.
- داشتن حالت تهوع یا استفراغ بدون هیچ دلیل توجیه‌کننده‌ای
- به وجود آمدن مشکلات بینایی مانند دوبینی و تاری در دید یا از دست دادن دیده محیطی
- از دست دادن حس یا توانایی درحرکت دادن بازوها یا پاها به‌صورت تدریجی
- بروز مشکلاتی در حفظ تعادل و ایستادن
- بروز مشکلاتی در تکلم یا بیان برخی کلمات
- احساس خستگی به‌صورت شدید و آن‌هم بدون هیچ دلیل موجه
- احساس سردرگمی شدید در مسائل روزمره و عدم‌تشخیص موقعیت روزانه
- عدم توانایی در انجام خواسته‌های شخصی یا پیروی از دستورات ساده افراد دیگر
- بروز تشنج به‌خصوص اشخاصی که سابقه تشنج ندارند
- بروز مشکلات شنوایی
درصورتی‌که فرد با یک یا چند نشانه از علائم گفته‌شده به پزشک مراجعه کند، پزشک برای تشخیص بیشتر آزمایش‌هایی را برای فرد تجویز می‌کند. درصورتی‌که تومور در فرد از طریق آزمایش‌ها تشخیص داده شود ممکن است پزشک تصمیم به انجام عمل جراحی تومور مغزی بگیرد.
انواع تومورهای مغزی
این تومورها ممکن است درون جمجه نیز حضور پیدا کنند که در این صورت به آن‌ها تومور مغزی گفته می‌شود. تومورهای مغزی انواع گوناگونی دارند؛ به طوری که دو حدود ۱۵۰ نوع از آن‌ها شناخته شده است. اما به صورت کلی می‌توان آن‌ها را در دو دسته تومور اولیه و تومور متاستاتیک قرار داد. این دسته‌بندی در حقیقت بر اساس منشا تشکیل تومور انجام می‌شود.
تومورهای اولیه در بافت مغز آغاز به تکثیر می‌کنند و خود دسته بندی متعددی دارند. تومورهای اولیه را نیز بر اساس محل قرار گیری می‌توان به دو دسته گلیال (Glial) و غیر گلیال (Non-Glial) تقسیم بندی نمود. تومورهای گلیال در واقع از سلول‌های گلیال تکثیر شده‌اند و به این بیماری گلیومای مغز نیز می‌گویند. سلول‌های گلیا درواقع به عنوان پشتیبان سلول‌های عصبی، مغز را احاطه می‌کنند. این نوع تومورها با بافت مغز عجین شده و درون آن واقع شده‌اند. تومورهای غیر گلیالی به بافت مغز کاری ندارند و منشا آن‌ها بافت‌ها و ضمائم مغزی مانند رگ‌ها، اعصاب و غدد است.
تومورهای متاستاتیک منشا خارج از مغز دارند. گاهی بیمار دچار سرطان در بخش‌هایی از بدن شده است؛ برای مثال به سرطان سینه یا ریه مبتلا شده و تومور در آن قسمت دچار متاستاز می‌گردد. این فرآیند، می‌تواند سلول‌های غیر عادی تومور را از طریق خون به مغز منتقل کند و در آنجا تومور جدیدی ایجاد نماید. در حدود 25 درصد از بیماران مبتلا به سرطان، دچار متاستاز و ایجاد تومور متاستاتیک در مغز می‌شوند.
دسته بندی دیگری که برای انواع تومور مغزی در نظر گرفته می‌شود بر اساس شدت بیماری است و آن را به دو دسته تومورهای خوش خیم و بدخیم تقسیم می‌کنند. تومورهای اولیه مغز می‌توانند خوش خیم یا بدخیم باشند، اما تومورهای متاستاتیک، بدخیم هستند.
جراحی تومور مغزی
یکی از اولین و مؤثرترین روش‌های برداشتن تومورها عمل جراحی است. مغز بافت پیچیده‌ای دارد به همین دلیل عمل‌های جراحی می‌تواند با روش‌های مختلف و پیچیده‌ای انجام شود. حتی در برخی موارد بیمار در زمان عمل بی‌هوش نمی‌شود پزشکان بر این عقیده‌اند که در صورت بی‌هوش نشدن بیمار آسیب کمتری به نواحی عملکردی فرد وارد می‌شود.
روش‌های مختلف جراحی تومور مغزی
همان‌طور که گفته شد شرایط تومور مغزی در افراد متفاوت است. در شرایطی خاص حتی سرطانی یا غیر سرطانی بودن تومورها به‌سختی شناسایی می‌شود. به همین دلیل روش‌های مختلفی برای درمان و جراحی تومور مغزی در دستور کار قرار می‌گیرد. در ادامه به معرفی انواع روش‌های عمل تومور مغزی خواهیم پرداخت.
بیوپسی (Biopsy)
عمل جراحی مغز به هدف برداشتن بافت تومور و بخش کوچکی از بافت اطراف آن در مغز انجام می‌شود. عمل بیوپسی یک عمل جراحی برای برداشتن بافت کوچکی از تومور به هدف انجام آزمایش‌های تخصصی‌تر است.
این عمل زمانی انجام می‌شود که دو شرط زیر اتفاق بیفتد:
- بیمار کاندیدای انجام عمل جراحی تومور مغزی نباشد
- تومور را نتوان بدون آسیب رساندن به بخش‌های مهم مغز بیرون آورد.
بعد از انجام عمل بیوپسی پاتولوژیست میزان بدخیم بودن و شدت خطرات تومور را با استفاده از نمونه تهیه‌شده مشخص می‌کند. با استفاده از این نتایج روش‌های درمانی بسیار هدفمندتر خواهد بود.
کرانیوتومی (Craniotomy)
این روش یکی از روش‌های مؤثر برای جراحی تومور مغزی و خارج کردن آن است. در این روش بخشی از جمجمه به‌منظور دسترسی به بافت مغزی برداشته می‌شود. البته این بخش پس از اتمام جراحی مجدداً سر جای خود قرارگرفته و با جمجمه جوش می‌خورد. این روش خود به چند روش دیگر تقسیم‌بندی می‌شود که با توجه به محل قرارگیری تومور یکی از آن‌ها می‌تواند مفید باشد. این روش‌ها به شرح زیر است.
- کرانیوتومی بیفرونتال توسعه‌یافته (Extended bifrontal craniotomy) : در این روش استخوان سازنده برآمدگی پیشانی بازشده و برش دقیقاً از قبل از محل رویش مو انجام خواهد شد. این روش برای جراحی تومور مغزی سخت مثل تومورهای پایه بدخیم جمجمه، تومور مننژیوم و اسیسیو نرو بلاستوما در دستور کار قرا می‌گیرد.
- کرانیوتومی ابرو یا کرانیوتومی سوپرا اوربیتال (supra-orbital craniotomy) : درصورتی‌که تومور در نزدیکی عصب‌های بینایی یا شریان‌های حیاتی قرارگرفته باشند از این روش عمل جراحی استفاده می‌کنند. علاوه بر آن این روش برای برداشتن تومورهای هیپوفیز نیز مؤثر است.
- کرانیوتومی سوراخ کلید (retro-sigmoid craniotomy) : درصورتی‌که تومور در بخش مخچه باشد با استفاده از سوراخ کوچکی که در پشت گوش ایجاد می‌شود عمل جراحی تومور مغزی انجام می‌شود. این عمل برای برداشتن تومورهای مننژیم و نوروم‌های آکوستیک بسیار مؤثر است.
- کرانیوتومی اوربیتوزیگوماتیک (Orbitozygomatic craniotomy) : هدف اصلی این عمل دسترسی به بخش‌های عمیق مغزی است. با این روش احتمال آسیب مغزی به حداقل رسیده و از دست‌کاری غیرضروری مغز جلوگیری می‌کند. از روش اوربیتوزیگوماتیک برای برداشتن تومورهای سختی مانند کریوفارنژیوم، هیپوفیز و مننژیموم می‌توان استفاده کرد.
- کرانیوتومی ترانس‌لابیرنتین (Translabyrinthine craniotomy) : این عمل جراحی تومور مغزی به نسبت دیگر عمل‌ها ریسک بیشتری دارد؛ چراکه در حین عمل بخشی از استخوان‌های داخلی گوش و کانال‌های نیم‌دایره‌ای گوش برای دسترسی به بافت مغزی برداشته می‌شود. برداشتن کانال‌های نیم‌دایره می‌تواند منجر به از دست دادن شنوایی فرد شود.
روش ترانس اسفنوئیدال (Trans sphenoidal)
این روش نیز یکی از روش‌های جراحی تومور مغزی است و به‌صورت مخصوص برای برداشتن تومور غده هیپوفیز انجام می‌شود. برای انجام این عمل جراح سوراخی کوچک در انتهای بینی ایجاد کرده و تیغه بینی را جدا می‌کند. جراح برای داشتن دید کافی ممکن است از آندوسکوپی نیز استفاده کند. این روش مزایا خوبی به نسبت روش‌های دیگر جراحی تومور مغزی دارد. از این مزایا می‌توان به حداقل جای زخم، بهبودی سریع‌تر از جراحی سنتی و درد کمتری نسبت به جراحی سنتی اشاره کرد.
جمع‌بندی
ابتلا به تومور مغزی می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد. خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی در علم طبابت این روزها اکثر بیماری‌ها به‌درستی و به‌صورت کامل درمان می‌شوند. یکی از روش‌های درمان تومور جراحی تومور مغزی است. در این مقاله به معرفی عوامل و علل به وجود آمدن تومور و روش‌های درمانی آن پرداختیم. به امید روزی که علم به حدی پیشرفت کند که با چشم برهم زدنی بیماری‌ها درمان شود.
انتهای رپرتاژ آگهی/
