بروز «بحران شیر خشک» در روز‌هایی که «فرزندآوری» شعار پرتکرار مسئولان است!

وضعیت دسترسی به انواع شیرخشک در دو ماه اخیر چندان خوب نبوده و بسیاری از خانواده‌ها برای پیدا کردن غذای نوزادانشان دچار مشکل شده و گاهی حتی برای تامین این ماده حیاتی، مجبور به جست و جو در شهر‌های مجاور هستند.

به گزارش «تابناک»؛ در روز‌هایی که افزایش نرخ زادآوری در کشور در دستور کار قرار دارد و مسئولان می‌کوشند با مشوق‌های مختلف، مردم را به فرزندآوری تشویق کرده و حتی برای اینکه نشان دهند، موفق‌ترین دستگاه در این جریان بوده‌اند، به شدت با یکدیگر در رقابت هستند، اوضاع شیر خشک در کشور اصلا خوب نیست و این را می‌شود به راحتی و با جست‌وجو در چند داروخانه سطح شهر دریافت.

انگار نه انگار که وقتی درباره جمعیت و فرزندآوری صحبت می‌شود، باید نیاز‌های پیش و بعد از متولد شدن فرزند در نظر گرفته شود. مشکلات اقتصادی، وضعیت مسکن، وضعیت اشتغال و همین شیرخشک، از جمله مواردی است که بسیاری از خانواده‌های دارای نوزاد را با مشکلات فراوانی مواجه کرده است.

تدبیر تکراری و همیشگی؛ فروش با کد ملی

با افزایش گلایه‌ها در این باره، باز پای همان بهانه‌های قدیمی به ماجرا باز شد و دوباره تدابیری که پیشتر در عرصه‌های مختلف شاهدش بوده ایم، این بار برای رفع مشکل کمبود شیر خشک به کار بسته شد؛ «عرضه شیر خشک منوط به ارائه کد ملی در داروخانه‌ها شد تا از قاچاق آن جلوگیری شود»؛ تصمیمی که سازمان غذا و دارو ۱۷ مهرماه آن را اعلام کرد و البته نتوانست به حل بحران شکل گرفته منجر شود.

البته جلوگیری از قاچاق ضرورت دارد و تلاش برای رساندن شیر خشک به خانواده ها، ولو با استفاده از سهمیه روی کد ملی، شاید بهترین اقدام ممکن و امری اجتناب ناپذیر باشد، به ویژه وقتی که گزارش‌هایی از استفاده از شیر خشک در تهیه برخی محصولات لبنی منتشر شده؛ اما آیا واقعیت این است که شیر خشک کمیاب شده، چون قاچاق می‌شود یا مثلا در تولید ماست و باقی لبنیات به کار می‌رود؟

این سوال تامل برانگیزی است که به نظر، مسئولان و متولیان امر هم می‌دانند پاسخ متفاوتی با تدبیر اتخاذ شده برای عرضه شیر خشک با کارت ملی دارد؛ هرچند شواهد حکایت از آن دارد که در تدبیری که به کار بسته اند نیز دقیق عمل نکرده اند و در نتیجه داروخانه‌ها و مردم با مشکلات تازه‌ای مواجه هستند؛ از مشکل اینترنتی تا کندی شدید سیستم.

به اظهارات سرپرست مدیریت غذا و دارو دانشکده علوم پزشکی تربت جام (در ۲۷ مهرماه) دقت کنید: «ثبت برخی دارو‌ها و شیرخشک در سامانه تیتک به منظور نظارت بر سطح عرضه و جلوگیری از قاچاق دارو است. هرچند به دلیل قطعی اینترنت و سامانه تیتک، فرآیند ثبت کد ملی و استعلام سنجی از سامانه ثبت احوال کمی زمان بر و طولانی است به همراهی همشهریان و داروسازان نیاز دارد.»

یا نگاهی به برخی موارد مکتوب توسط معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان (در ۲۹ مهر) بیندازید: «کاهش مشارکت داروخانه‌ها در عرضه شیرخشک به علت زمان بر بودن فرآیند و نارضایتی سایر مراجعان داروخانه، پایین بودن سود فروش، باز پرداخت یک ماهه خرید از شرکت پخش، فقدان پیش بینی تامین هزینه‌های وارده به داروخانه‌ها (سخت افزار، اینترنت، نیروی کاربر و..)، وجود اختلال مقطعی در بستر اینترنت کشور و مشکل اتصال و کندی سرعت آن، در نظر نگرفتن سهمیه برای مصرف کنندگان دارای مشکل با سن بالای سه سال (معلولان)، در نظر نگرفتن سهمیه برای افراد ایرانی فاقد کد ملی، گردشگران قانونی و اتباع غیرمجاز و...»

کمبود از کجا شروع شد؟

مکاتبات انجمن صنفی تولیدکنندگان شیرخشک و غذای کودک با سازمان غذا و دارو، نشان می‌دهد که از اوایل خرداد ماه ۱۴۰۲ بروز کمبود شیرخشک‌های رگولار و رژیمی به دلیل تغییرات ضوابط ارزی مواد اولیه وارداتی پیش بینی شده بود، تا جایی که هانی تحویل زاده، رییس انجمن صنفی تولیدکنندگان شیرخشک و غذای کودک در نامه‌ای به تاریخ ۲ خرداد ماه ۱۴۰۲ به رییس سازمان غذا و دارو نوشته: به دلیل تغییرات اخیر ضوابط ارزی که منجر به تغییر گروه کالایی مواد اولیه تولید شیرخشک نوزاد از یک به ۲۱ شده، شرکت‌های تولیدکننده برای امور مختلفی از قبیل ثبت سفارش، ثبت منشأ ارز، رفع تعهد ارزی و ترخیص کالا‌های خود با پیام زیر از سوی بانک مرکزی مواجه می‌شوند: «درخواست با ضوابط سازگار نیست. با توجه به تغییر گروه کالایی، بانک عامل باید در خصوص اخذ مابه‌التفاوت با اداره تخصیص ارز مکاتبه نماید.»

در ادامه این نامه به صراحت مشکلی که این روز‌ها گریبان کشور را گرفته مورد تذکر و هشدار قرار گرفته و آمده: «با توجه به این پیام و تا مرتفع نشدن مشکل، ترخیص تمامی مواد اولیه شیرخشک‌های رگولار و رژیمی که مشمول ارز ترجیحی می‌شوند، کاملا متوقف شده، کشور دچار مشکل شدید کمبود شیرخشک می‌شود.»

البته این تنها نامه حاوی هشدار در این باره نیست و مستندات نشان می‌دهد که انجمن یاد شده بار‌ها این موضوع را متذکر شده و مثلا در ۱۰ خرداد خطاب به مدیرکل امور فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو نوشته: «ادامه این وضع، تبعات جبران ناپذیری در وضعیت تولید و عرضه محصولات اعضای این انجمن دارد که هم اکنون نیز نشانه‌های اولیه آن در بازار مشهود است و چنانچه اقدام عاجلی صورت نگیرد، اوضاع به سمت بحرانی شدن پیش خواهد رفت.»

بی توجهی به تولید؛ اجبار به واردات

هشدار‌هایی که راه به جایی نبردند تا مشکل بروز کند، اوج بگیرد و در قامت بحرانی تازه، اما پرقدرت، خودنمایی کند و بعد برای حل آن، نیازمند شکل گیری عزم ملی و پای کار آمدن همه باشیم! با این یادآوری که می‌دانیم تا رفع مشکل، بساط فرافکنی و شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت مساله‌ای که به وجود آمده، داغ داغ است و برخی می‌کوشند با انداختن توپ به زمین این و آن، مسئولیت اتفاقات را متوجه دیگران کنند.

در این راستاست که مثلا بحث کم کاری تولیدکنندگان مطرح می‌شود تا در پاسخ گفته شود، ظرفیت تولید شیرخشک در کشور ۱۱۷ میلیون عدد در سال است، در حالی که مصرف سال گذشته ۶۱ میلیون عدد بوده است؛ اظهاراتی که نشان می‌دهد اگر مواد اولیه در اختیار ایشان قرار بگیرد، می‌توانند نیاز را کامل تامین نمایند، اما این گونه نشده و چون تولید امر زمان بر است، حالا که مشکل در این ابعاد بروز کرده، «واردات» بر تولید اولویت یافته است!

اقدامی که سازمان غذا و دارو در زیرمجموعه وزارت بهداشت در دوم شهریور ماه با اعلام فراخوان واردات فوریتی برای تامین ۳۰ میلیون قوطی شیرخشک اطفال رگولار، در دستور کار قرار داد و تاکید کرد که این واردات تا زمان اشباع بازار ادامه خواهد یافت. موضوعی که واکنش انجمن صنفی تولیدکنندگان شیرخشک و غذای کودک را به دنبال داشت که تاکید داشتند «چنانچه ارز مورد نیاز جهت واردات محصول نهایی، به تولیدکنندگان داخلی تخصیص داده شود، قادر هستند ظرف حداکثر سه ماه، مشکل کمبود شیرخشک را برطرف نمایند.»

گلایه بحقی که عبدالحسین روح الامینی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره آن می‌گوید: چندی پیش در کمیسیون بهداشت جلسه‌ای را با حضور تولیدکنندگان شیرخشک برگزار کردیم. فریادشان به آسمان بلند بود که مقدار ارز درخواستی‌شان تامین نشده و همچنان منتظر گشایش برای تامین مواد اولیه خود هستند، در حالی که ما ظرفیت تولید شیرخشک در کشورمان بالای ۱۰۰ میلیون قوطی است و حتی در برخی مواقع و در سال‌های اخیر به کشور‌های اطراف، صادرات هم داشته ایم.

با وجود همه انتقادات، بالاخره واردات انجام شد و سجاد اسماعیلی، مشاور رییس سازمان غذا و دارو در ۲۵ مهر به رسانه‌ها گفت که ۴ میلیون قوطی شیرخشک وارداتی طی دو هفته آینده (تا حدود ۹ آبان) توزیع می‌شود؛ توزیعی که به گفته سیدحیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو با همان شیوه کارت ملی انجام خواهد شد، با این یادآوری که وی تاکید دارد، انتقاد‌ها به آن «جوسازی» و کار «برخی افراد که در این زمینه ذینفع بودند و از خروج شیرخشک از زنجیره نفع می‌بردند» است!

مشکلی که به تاکید وی به زودی حل خواهد شد؛ هرچند در ادامه تاکید کرده که «مردم اگر برند خاصی از شیرخشک را می‌خواهند، اگر جست‌وجو کنند، پیدا خواهند کرد، اما می‌توانند آن برند را با برند دیگری جایگزین کرده و از شیرخشک دیگری استفاده کنند» تا مشخص شود که فعلا تا بازگشت آرامش به جامعه در این مساله، فاصله داریم. مساله‌ای که در نتیجه بی توجهی به بدیهیات امر، یعنی حفظ توازن عرضه و تقاضا پدید آمده، هزینه واردات به کشور تحمیل کرده، نارضایتی تولید کننده داخلی را در پی داشته و از همه مهم تر، به شمار زیادی از خانواده‌ها تنش وارد آورده و این تردید را به دنبال داشته که آیا اقدامات صورت گرفته برای افزایش نرخ فرزندآوری در کشور دچار شعارزدگی نشده است؟!