قطعه سازان از خودروسازان عقب مانده اند/ کاهش ارزبری یعنی نگاه به داخل

صنعت خودروسازی کشور از اردیبهشت ماه سال 1397 به بعد که تحریم های اقتصادی همه جانبه آغاز شد، چالش های بسیاری را به چشم دیده است. افت تولید و عدم همکاری شریکان خارجی در آن دوران باعث شد در نهایت برای تامین خطوط تولید، خودروسازان، قطعه سازان و مراکز علمی پژوهشی کشور همکارهایی را آغاز کنند. حتی در این بخش توانمندی های نیروهای نظامی نیز به کارگیری شد. 
در نهایت بخش زیادی از قطعاتی که تا قبل از تحریم ها وارد کشور می شدند، در مسیر داخلی سازی قرار گرفتند و در نهایت این مهم موجب کاهش ارزبری صنعت خودرو شد. این روند طی سال های گذشته با شیبی ملایم به سمت تعمیق داخلی سازی و کاهش ارزبری پیش رفته است و بسیاری از قطعات مهم به ویژه در بخش الکتریکال خودرو توسط قطعه سازان داخلی ساخته می شوند. 
اما با توجه به تغییرات استانداردی و الزام خودروسازان به رعایت استانداردهای 85 گانه، تولید بخشی از قطعات مهم از جمله بخش های الکترونیکی در توان قطعات سازان داخلی نیست. این در حالی است که البته تلاش های بسیاری صورت گرفته و قطعه سازان و خودروسازان در همکاری با شرکت های دانش بنیان توانسته اند نمونه های آزمایشی بعضی از قطعات و مجموعه ها را در داخل تولید کنند که در حال تست و بررسی است. 
اما با توجه به این شرایط، قطعه خودروسازان نمی توانند خطوط تولید خود را خاموش کنند تا قطعه سازان داخلی این قطعات را به تولید برسانند. در نتیجه قطعا زنجیره تامین خودروساز به سمت تامین کننده خارجی حرکت می کند. در حالی قطعا طی سال های اخیر ثابت شده است که اولویت خودروسازان داخلی برای تامین قطعات نگاه به توان داخلی است. حتی گاهی این نگاه به دلیل کاهش کیفیت محصولات مورد نقد کارشناسان نیز قرار گرفته است. 

تامین داخلی یا خارجی

طی روزهای گذشته  به دلیل همکاری های جدید خودروسازان کشور با شریکان تجاری چینی انتقادهایی از سوی برخی اهالی صنعت قطعه سازی مطرح شده است. انتقادهایی که البته شاید با بررسی دقیق بتوان تحلیل بهتری از آنها داشت، اما آنچه که بر کسی پوشیده نیست، اولویت خودروسازان به قطعه سازان داخلی است. 
در حقیقت با توجه به عزم داخلی سازی و کاهش وابستگی ارزی دو خودروساز بزرگ کشور به ویژه ایران خودرو به تامین کنندگان خارجی، همواره سعی شده اولویت در تامین قطعات سازان داخلی باشند. قطعه سازانی که هم کیفیت مناسب و هم قدرت تامین خطوط را داشته و بتوان در صورت افزایش تولید و ... روی آنها حساب کرد. حتی با توجه به رویکرد کلان کاهش ارزبری، گاهی شرکتی چون ایران خودرو قطعات داخلی را گران تر از نمونه خارجی از تولید کننده خریداری کرده است. 
هر چند بودند، تامین کنندگانی تنها با واسطه گری قطعات را از خارج تامین و در ایران بسته بندی کرده و به خودروساز فروخته اند. به همین دلیل نیز در تامین بعضی از قطعات که تولیدکننده داخلی مناسب ندارد، تصمیم گرفتند بدون واسطه و به صورت مستقیم از تامین کننده خارجی خریداری کنند. تصمیم که گاهی موجب کاهش قابل توجه ارزبری در قطعات شده است! 
قطعا نمی توان بر این موضوع سرپوش نهاد که همه قطعات و مجموعه های مورد نیاز یک خودرو در داخلی تولید نمی شود. زیرا تولید همه آنها در داخل نه تنها اقتصادی نیست، بلکه دانش فنی و مهندسی آنها نیز در اختیار قطعه سازان داخلی قرار ندارد. با این همه در شرکتی چون ایران خودرو که سبد گسترده ای از محصولات دارد، در سال جاری به طور متوسط ارزبری قطعات تا 25 درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. قطعا کاهش 25 درصدی ارزبری قطعات به معنای روی آوردن به تولید کننده داخلی است.
اگر کمی دقیق تر به موضوع نگاه کنیم، در شرایطی که محصولات از نظر فنی و رفاهی طی دو سال اخیر با استفاده از موتورهای اصلاح شده و بهبود در بخش الکتریکال دارای امکانت رفاهی جدیدی هستند، ارزبری کمتری دارند. ضمن این که همین میزان ارزبری که در محصولات وجود دارد نیز مربوط به قطعاتی با فناوری بالاست که در جهان نیز تنها چند تولیدکننده بزرگ دارد و حتی خودروسازان بزرگ جهان همچون تویوتا نیز نیاز خود را از طریق همین تامین کنندگان رفع می کنند. 
هر چند در سال های اخیر که عزم داخلی سازی و ... باعث شده قطعه سازان داخلی در تولید بسیاری از قطعات خودکفا شوند، اما به نظر می رسد آنها در تامین قطعات های تک با توجه به تولید محصولات جدید در صنعت خودرو کمی عقب مانده اند. در واقع در صورتی که قطعه سازان در کوتاه مدت توان خود را افزایش ندهند، خودروسازان کشور در سال بعد با توجه به تولید پلتفرم های جدید ناگزیر حتی مجبور هستند بیشتر به سمت تامین کنندگان خارجی روی بیاورند. 
قطعا هنوز خودروسازان مطالبات قطعه سازان را به طور کامل پرداخت نکرده اند. افزایش نرخ ارز و نوسان آن نیز تامین مواد اولیه را برای قطعه سازان سخت کرده است، حتی مشکلات بسیاری هم در موارد دیگر وجود دارد. اما واقعیت اینجاست که در همین فضای کسب و کار همه فعال هستند و با هیاهوی رسانه ای نمی توان این فضا را عوض کرد. در نتیجه شاید وقت آن رسیده که قطعه سازان خود را به خودروسازان برسانند تا در آینده در چرخه تامین باقی بمانند.