ایران و آمریکا در حال مذاکره اند؟

وزیر امور خارجه ایران روز دوشنبه ۲۳ شهریور در مسقط گفت عمان همیشه در حل مشکلات منطقه کمک بزرگی بوده و در رابطه با ایران و آمریکا هم همواره سعی داشته نقش مثبتی را در انتقال پیام‌ها و یا ایجاد کردن زمینه برای مذاکرات ایفا کند.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، سیدعباس عراقچی افزود: قبلاً اتفاق افتاده و در دولت گذشته نیز این وضعیت وجود داشت و روندی به عنوان روند مسقط شناخته شده که به صورت غیرمستقیم بین ایران و آمریکا تماس‌هایی از طریق عمان برقرار می‌شد.

 وزیر خارجه ایران اظهار داشت: این روند الان متوقف است، به دلیل شرایط خاص منطقه. الان ما زمینه‌ای برای این گفتگو‌ها نمی‌بینیم، تا زمانی که بتوانیم بحران جاری را پشت سر بگذاریم. آن موقع تصمیم خواهیم گرفت که چگونه وارد کار مجدد آیا بشویم یا نشویم و چگونه بشویم. 

 رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین خاطرنشان کرد: در این سفر تماسی نبوده است. این‌که پیامی به کشور‌های دیگر داده شود. بله من در همه مشورت‌ها و رایزنی‌ها در کشور‌های منطقه مواضع ایران را با قوت بیان کردم و خواستم که به اطلاع همه طرف‌ها برسد، هم آمریکا باید بداند موضع ایران چیست هم کشور‌های اروپایی و هم کشور‌های منطقه. موضع ما روشن است و بار‌ها تکرار شده است.

دو روز بعد از این سخنان عراقچی در سفر به اردن در خصوص تبادل پیام میان ایران و آمریکا در شرایط حساس فعلی منطقه نیز عنوان کرد: کانال‌های تبادل پیام با آمریکایی‌ها همواره وجود داشته و الان هم وجود دارد، کانال رسمی ارتباطی میان دو طرف سفارت سوئیس در تهران است که هر زمان لازم باشد این تبادل پیام صورت می‌گیرد و البته راه‌های دیگری هم وجود دارد. در حال حاضر مواضع ما بسیار روشن است و شفاف آن را بیان کرده‌ایم و من فکر نمی‌کنم که سوء تفاهمی در مورد سیاست‌های ما وجود داشته باشد که لازم باشد از طریق پیام آنها را روشن کنیم.

عراقچی خاطرنشان کرد: ارسال پیام‌ها معمولاً جهت رفع سوء تفاهم‌ها و روشن کردن موضوعات و جلوگیری از اشتباهاتی است که می‌تواند بر اثر سوء تفاهمات باشد. قبلاً هم عرض کرده‌ام که یک روندی میان ما و آمریکایی‌ها وجود داشت به نام روند مسقط که مربوط می‌شد به مذاکرات هسته‌ای و آن روند فعلاً متوقف است و طبیعی هم هست چرا که مجال و زمینه‌ای برای آن گفتگو‌ها وجود ندارد، ولی روند تبادل پیام و انتقال دیدگاه‌ها از طُرق مختلف همچنان وجود دارد و ما در صورت لزوم از آنها استفاده خواهیم کرد.

اما نکته جالب توجهی پس از سفر عراقچی با عمان و بیان آن اظهارات صورت گرفت. بلافاصله بعد از این سفر «هیثم بن طارق» سلطان عمان با دکتر مسعود پزشکیان تماس تلفنی داشت.

دکتر مسعود پزشکیان در پاسخ به تماس تلفنی «هیثم بن طارق» سلطان عمان در پاسخ به ابراز خشنودی وی نسبت به روابط حسنه و مستحکم دو کشور و ابراز تمایل برای گسترش و تعمیق این روابط، متقابلا روابط صمیمی تهران-مسقط را باعث خرسندی خود دانست و بر عزم کشورمان برای تقویت بیش از پیش تعاملات فیمابین تاکید کرده بود.

رئیس جمهور ارتقا و تعمیق روابط با عمان را جزو اولویت‌های سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران در گسترش روابط با همسایگان برشمرد و افزود: تقویت روابط دوستانه و صمیمی میان کشور‌های منطقه و نیز گسترش همکاری‌های منطقه‌ای ضامن رسیدن به یک نگاه و زبان مشترک برای حل مسائل منطقه ما به عنوان بستر توسعه جمعی کشور‌ها و ارتقای رفاه، آرامش و آسایش ملت‌های ما است.

«هیثم بن طارق» نیز در این گفتگوی تلفنی با قدردانی و حمایت از مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران در قبال مسائل منطقه از جمله درباره غزه و لبنان و بر ضرورت پرهیز از اعمال استاندارد‌های دوگانه در برخورد کشور‌های غربی با این مسئله تاکید کرد.

سلطان عمان حمایت از حقوق مردم مظلوم غزه و لبنان را جزو اولویت‌ها و دغدغه‌های جدی کشورش برشمرد و تصریح کرد: عمان همواره تاکید کرده که استمرار حمایت کشور‌های غربی از جنایات اسرائیل، به هیچ وجه قابل قبول و توجیه نیست.

اما نکته قابل تامل این گفتگوی تلفنی این است که نشان می‌دهد موضوع اصلی چیزی غیر از تاکید طرفین بر گسترش همکاری‌ها میان دو کشور بوده است.

صابر گل عنبری کارشناس مسائل منطقه در خصوص این تماس تلفنی می‌گوید: از چند جهت این یک تماس عادی نیست و عواملی آن را متمایز و واجد اهمیت و معنا و مفهوم خاصی می‌کند؛ نخست شرایط بسیار حساس و خطیر منطقه و بالا گرفتن تهدید‌های اسرائیل علیه ایران و چه بسا شروع شمارش معکوس برای یک ماجراجویی نظامی است. 

وی می‌گوید: دوم این که عمان همواره یک رابط کلیدی میان آمریکا و ایران بوده و در بزنگاه‌های حساس در رد و بدل کردن پیام‌های مهم و تلاش برای کاهش تنش نقش‌آفرینی کرده است که در مواردی موفق بوده و در مواردی ناکام.

وی در ادامه گفت: سوم این که سابقه نشان می‌دهد که سلطان عمان زیاد اهل تماس گرفتن نیست؛ مگر این که مساله مهمی در میان باشد. در همین یک سال اخیر از ژانویه تاکنون اگر تماس‌های تلفنی در اعیاد با برخی رهبران دول عربی و اسلامی را مستثنی کنیم، کلا دو تماس تلفنی گرفته است؛ نخست با نخست وزیر کانادا در سپتامبر گذشته و البته آن هم گویا در پاسخ به تماس تلفنی ترودو در ژانویه بوده؛ و تماس دیگر هم امروز با رئیس جمهور ایران بوده است. 

وی می‌افزاید: چهارم این که وزیر خارجه ایران دیروز در مسقط بود و اگر یک امر نسبتا مهم هم در میان بود باید دیروز با عراقچی طرح می‌شد. اکنون باید دید در این فاصله چه عامل و «امر خیلی مهمی» حادث شده است که سلطان عمان را بر آن داشته تا خود با پزشکیان تماس بگیرد و طرح موضوع کند.

وی چند احتمال را می‌توان درباره محتوای این تماس تلفنی مطرح می‌کند: نخست این که پای یک ابتکار عمانی در لحظات آخر قبل از یک تنش جدی نظامی در منطقه برای آرام‌سازی اوضاع منطقه در میان است و پیشبرد آن مستلزم تماس و مداخله از خود سلطان هیثم بوده است. در این صورت عمان یا قبلا با آمریکا مذاکراتی داشته یا خواسته است که ابتدا واکنش ایران را بسنجد. احتمال دوم این که خود پادشاه عمان نظر به حساسیت اوضاع و ارتباط نزدیک با آمریکا به یک جمع‌بندی درباره امکان خروج اوضاع منطقه از کنترل و وقوع یک جنگ رسیده و با توجه به دوستی دیرینه کشورش با ایران خواسته باشد، نگرانی جدی خود را در این موقعیت دشوار به اشتراک بگذارد. 

وی می‌گوید:، اما احتمال سوم این که ایشان حامل یک پیام «جدی و مهم» از جانب آمریکا برای ایران بوده است. در این صورت چه پیامی؟ آن هم در لحظاتی قبل از اقدام احتمالی اسرائیل که مشخص نیست به کجا خواهد انجامید. آیا آمریکا پیام هشدار فرستاده است؟ که مثلا ایران پاسخی به اسرائیل ندهد؟ یا هشداری درباره تعرض به منافع و نیرو‌های آمریکا در منطقه؟ بعید است انتقال این دست پیام‌ها در سطح سلطان عمان باشد.

حال به گفته برخی منابع آگاه، واشنگتن برای انجام مذاکرات پنهانی با تهران در بغداد، جدی است. کاخ سفید نیز طرح حساسی را توسط سفارتخانه‌اش در بغداد برای مذاکره غیر مستقیم با تهران پیش می‌برد.

اگرچه در حال حاضر نمی‌توان نسبت به توافقی میان ایران و آمریکا خوش بین بود ولی قراین و شواهد ذکر شده را نیز نمی‌توان کم اهمیت دانست.