وضعیت فیلترینگ در کشورهای آفریقایی/ سختگیرترین کشور آفریقایی در زمینه محدودیت اینترنت/زیرساخت های اینترنت در قاره آفریقا/کدام کشور آفریقایی اینترنت ندارد؟

به گزارش سرویس سیاسی تابناک، قاره آفریقا با جمعیت بیش از ۱.۴ میلیارد نفر و حدود ۵۴ کشور، یکی از متنوع‌ترین و در عین حال چالش‌برانگیزترین قاره‌ها از نظر اقتصادی و سیاسی است، آفریقا، قاره‌ای که در گذشته با چالش‌های بزرگی در حوزه فناوری اطلاعات روبه‌رو بود، در دهه‌های اخیر تحولات چشمگیری در زمینه دسترسی به اینترنت و توسعه زیرساخت‌های آن تجربه کرده است. از اتصال اولیه به اینترنت در اوایل دهه ۹۰ تا گسترش استفاده از اینترنت ماهواره‌ای و ۵G، این قاره مسیر طولانی‌ای را طی کرده است. در دهه های قبل،بیشتر کشورهای آفریقایی (۴۴ کشور از ۵۳ کشور) به نوعی رسانه‌های سیاسی و اینترنت را محدود کرده بودند.

آغاز اتصال به اینترنت: دهه ۹۰

در سال‌های ۱۹۹۱-۱۹۹۲، اینترنت برای اولین بار از طریق ایستگاه‌های ماهواره‌ای به کشورهای آفریقایی متصل شد. کشورهایی مانند اوگاندا، گینه، موزامبیک، ماداگاسکار و رواندا از جمله نخستین کشورهایی بودند که به اینترنت دسترسی یافتند. در سال ۱۹۹۵، آفریقای جنوبی به عنوان یکی از پیشگامان فناوری اطلاعات در قاره، اولین ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی خود را راه‌اندازی کرد و در پی آن سایر کشورهای آفریقایی گام‌هایی برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برداشتند.

دهه ۲۰۰۰: گسترش و دسترسی بیشتر

در ابتدای هزاره جدید، تعداد کاربران اینترنت در آفریقا افزایش قابل توجهی پیدا کرد. کشورهای بیشتری شروع به ارائه خدمات اینترنتی کردند و تلاش‌های زیادی برای گسترش زیرساخت‌های ارتباطی انجام شد. در سال ۲۰۰۷، با ظهور تلفن‌های همراه هوشمند و رشد دسترسی به اینترنت موبایل، شاهد تحول بزرگی در ارتباطات اینترنتی آفریقا بودیم. اپراتورهایی مانند MTN و Safaricom در این دوران خدمات اینترنت پهن‌باند موبایل را آغاز کردند که به طور چشمگیری دسترسی به اینترنت را تسهیل کرد.

دهه ۲۰۱۰: فناوری‌های نوین و کاهش هزینه‌ها

با ورود پروژه‌های مهمی مانند SEACOM و ACE در سال‌های ۲۰۱۰، دسترسی به اینترنت در آفریقا بهبود قابل توجهی پیدا کرد. این پروژه‌ها شامل کابل‌های زیردریایی فیبر نوری بودند که پهنای باند را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش دادند. این تحولات، به ویژه در کشورهای ساحلی، به تسهیل ارتباطات جهانی کمک کرد. همچنین در این دوره، بسیاری از کشورهای آفریقایی شروع به اجرای سیاست‌های ملی برای توسعه اینترنت و فناوری اطلاعات کردند. در سال ۲۰۱۶، خدمات رایگان اینترنتی مانند Free Basics از فیسبوک، امکان دسترسی به اینترنت را برای میلیون‌ها نفر در آفریقا فراهم کرد.

دهه ۲۰۲۰: بحران کووید-۱۹ و نوآوری‌های بیشتر

شیوع ویروس کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۰ موجب شد که کشورهای آفریقایی بیشتر از پیش به اهمیت اینترنت پی ببرند. بسیاری از کشورها در این دوران برای افزایش دسترسی به اینترنت و بهبود زیرساخت‌های دیجیتال، سرمایه‌گذاری‌های بیشتری انجام دادند. از سوی دیگر، ورود فناوری‌های پیشرفته‌تری مانند 5G و پروژه‌های ماهواره‌ای برای بهبود دسترسی به اینترنت در مناطق دورافتاده و روستایی آغاز شد. این تحولات نشان می‌دهد که آفریقا به عنوان یک بازار در حال رشد برای فناوری‌های نوین اینترنتی شناخته می‌شود، جمهوری خلق چین خیز بزرگی برای گسترش اینترنت در قاره آفریقا برداشته است و سعی می کند از این قاره بکر و دست نخورده ابزاری برای گسترش تجارت و قدرت سیاسی و اقتصادی خود بتراشد.

زیرساخت‌های اینترنت در آفریقا: کابل‌های زیردریایی و فیبر نوری

پروژه‌های کابل‌های زیردریایی فیبر نوری مانند SEACOM، ACE و TEAMs نقش حیاتی در بهبود دسترسی به اینترنت در آفریقا ایفا کرده‌اند. این کابل‌ها، کشورهای ساحلی آفریقا را به اروپا، آسیا و دیگر نقاط جهان متصل کرده‌اند و بدین ترتیب، ظرفیت پهنای باند و سرعت اینترنت در این قاره به طور چشمگیری افزایش یافته است. علاوه بر این، بسیاری از کشورها به توسعه شبکه‌های فیبر نوری داخلی پرداخته‌اند تا کیفیت و سرعت اتصال اینترنت را در داخل کشور خود بهبود بخشند.

اینترنت موبایل: راه‌حلی برای گسترش سریع دسترسی

با توجه به اینکه تلفن‌های همراه در آفریقا به طور گسترده‌ای در دسترس و مقرون به صرفه‌تر از کامپیوترهای خانگی هستند، اینترنت موبایل به سرعت در این قاره گسترش یافته است. اپراتورهای موبایل مانند MTN، Airtel و Safaricom در این فرایند نقش کلیدی ایفا کرده‌اند. در برخی کشورها مانند آفریقای جنوبی، نیجریه و کنیا، خدمات اینترنت 4G و 5G به تازگی راه‌اندازی شده است، هرچند که این تکنولوژی‌ها هنوز به طور گسترده در تمام نقاط قاره پخش نشده‌اند.

یکی از نوآوری‌های اخیر در حوزه دسترسی به اینترنت در آفریقا، استفاده از اینترنت ماهواره‌ای است. این فناوری به ویژه در نواحی دورافتاده و روستایی که زیرساخت‌های سنتی اینترنت وجود ندارد، می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. پروژه‌هایی مانند استارلینک (متعلق به اسپیس‌اکس) در حال گسترش خدمات اینترنت پرسرعت در آفریقا هستند. همچنین، فیسبوک و چین نیز پروژه‌هایی را برای گسترش اینترنت ماهواره‌ای در این قاره آغاز کرده‌اند.

مشکلاتی مانند هزینه‌های بالای نصب تجهیزات، اختلالات ناشی از شرایط آب و هوایی (مانند باران‌های شدید) و تاخیر در سیگنال‌ها (Latency) به دلیل فاصله زیاد ماهواره‌ها از زمین، از جمله موانع پیش‌روی اینترنت ماهواره‌ای در آفریقا است.

وضعیت فعلی دسترسی به اینترنت در آفریقا

تا پایان سال ۲۰۲۳، انتظار می‌رفت که پوشش اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در سراسر آفریقا گسترش یابد و برخی پروژه‌ها به دنبال ارائه اینترنت ماهواره‌ای با هزینه‌های پایین‌تر به مناطق محروم هستند. با وجود این، در برخی از کشورهای آفریقایی همچنان دسترسی به اینترنت با محدودیت‌های قابل توجهی مواجه است.

درصد جمعیت آفریقا که به اینترنت دسترسی دارند تا سال ۲۰۲۱ حدود ۴۳% بوده است. با توجه به رشد و توسعه زیرساخت‌های اینترنت و پروژه‌هایی مانند اینترنت ماهواره‌ای، این درصد در حال افزایش است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۸، حدود ۲۴.۴% جمعیت آفریقا به اینترنت دسترسی داشتند و این رقم از ۲.۱% در سال ۲۰۰۵ به این میزان افزایش یافته بود.

کدام کشورها در آفریقا دسترسی کامل به اینترنت ندارند؟

در حال حاضر، هیچ کشور آفریقایی به طور کامل بدون اینترنت نیست، اما دسترسی به اینترنت در برخی مناطق از جمله نواحی روستایی و دورافتاده بسیار محدود است. کشورهای مانند اریتره، سومالی، سودان جنوبی و جمهوری آفریقای مرکزی از جمله کشورهایی هستند که کمترین دسترسی به اینترنت را دارند.

در قاره آفریقا، برخی کشورها محدودیت‌های شدیدی بر دسترسی به اینترنت اعمال کرده‌اند. این محدودیت‌ها ممکن است شامل فیلتر کردن وب‌سایت‌ها، محدود کردن دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و برنامه‌های پیام‌رسان، یا حتی قطع موقتی اینترنت در زمان‌های حساس (مانند اعتراضات یا انتخابات) باشد. این کشورها به دلایل مختلف از جمله نگرانی‌های سیاسی، امنیتی و فرهنگی اقدام به سانسور اینترنت کرده‌اند.

سختگیرترین کشورهای آفریقایی در زمینه اینترنت چه کشورهایی هستند؟

1. اتیوپی

اتیوپی یکی از کشورهایی است که به شدت دسترسی به اینترنت را محدود می‌کند. این کشور به ویژه در زمان‌های ناآرامی سیاسی یا اعتراضات، اینترنت را قطع می‌کند. شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر و واتس‌اپ گاهی اوقات فیلتر می‌شوند و دسترسی به سایت‌های خبری مخالف دولت محدود است. همچنین، در طول انتخابات، ممکن است اینترنت به طور کلی قطع شود.

2. مصر

مصر یکی دیگر از کشورهایی است که محدودیت‌های زیادی در دسترسی به اینترنت دارد. این کشور در زمان‌های بحرانی، مانند انقلاب ۲۰۱۱ و اعتراضات عمومی، به طور گسترده‌ای اینترنت را قطع کرده است. در حال حاضر، استفاده از VPN ها و برنامه‌های پیام‌رسان مانند واتس‌اپ و تلگرام در برخی مواقع محدود شده است. علاوه بر این، سایت‌های خبری که دیدگاه‌های مخالف دولت را پوشش می‌دهند، به طور مرتب فیلتر می‌شوند.

3. اوگاندا

اوگاندا در سال‌های اخیر به دلیل محدودیت‌های شدید در استفاده از اینترنت مورد انتقاد قرار گرفته است. این کشور در زمان‌های انتخابات و اعتراضات، دسترسی به شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر و واتس‌اپ را محدود کرده است. همچنین، دولت اوگاندا مالیاتی بر استفاده از شبکه‌های اجتماعی وضع کرده که به عنوان روشی برای سانسور غیرمستقیم و محدود کردن ارتباطات آنلاین دیده می‌شود. VPN ها نیز در این کشور محدود شده‌اند.

4. رواندا

رواندا به دلیل محدودیت‌های شدید بر رسانه‌های اجتماعی و سایت‌های خبری مخالف دولت، مورد انتقاد قرار دارد. دولت رواندا برای کنترل اخبار و اطلاعات، فیلترینگ شدیدی اعمال می‌کند. در زمان‌های بحرانی، دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های خبری که دیدگاه‌های مخالف دولت را منتشر می‌کنند، محدود می‌شود.

5. سودان

سودان نیز دارای سابقه‌ای طولانی در سانسور اینترنت است. در زمان‌های ناآرامی سیاسی و اعتراضات، این کشور به طور گسترده‌ای اینترنت را قطع می‌کند. فیسبوک، توییتر و سایر شبکه‌های اجتماعی معمولاً در این دوران فیلتر می‌شوند، و به طور کلی، هر نوع محتوا یا سایت خبری که مخالف دیدگاه‌های دولت باشد، به راحتی سانسور می‌شود.

6. گینه استوایی

در گینه استوایی، دسترسی به اینترنت به شدت محدود است و بسیاری از سایت‌ها، به ویژه وب‌سایت‌های خبری که انتقاداتی از دولت دارند، فیلتر می‌شوند. این کشور به شدت بر جریان اطلاعات و ارتباطات آنلاین نظارت دارد.

7.  سیرالئون

در این کشورها نیز محدودیت‌هایی در دسترسی به اینترنت وجود دارد. در سیرالئون، دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و برنامه‌های پیام‌رسان مانند واتس‌اپ گاهی اوقات محدود می‌شود. در برخی مواقع، دولت‌ها اینترنت را در طول انتخابات یا اعتراضات عمومی قطع می‌کنند تا از گسترش اخبار و اطلاعات مخالف جلوگیری کنند.

8. کنیا

اگرچه کنیا نسبت به بسیاری از کشورهای آفریقایی آزادی‌های بیشتری در دسترسی به اینترنت دارد، ولی همچنان در برخی مواقع مانند انتخابات، فیلترینگ و محدودیت‌هایی وجود دارد. سایت‌های خبری مخالف و برخی شبکه‌های اجتماعی در زمان‌های بحرانی فیلتر می‌شوند.