متعه یا نکاح منقطع یا ازدواج موقت که به صیغه نیز معروف است نوعی از ازدواج در مذهب شیعه است که در آن طرفین قصد تشکیل زندگی دائم را ندارند و برای مدت زمان مشخص و محدود و با مهریه معلوم تصمیم می‌گیرند زندگی موقتی را تشکیل دهند.
به گزارش فارس، خداوند در آیه 24 از سوره نساء می‌فرماید: ...فما ستمتعتم به منهن فأتوهنّ اجورهنَّ فریضة... یعنی و زمانی را که متعه (ازدواج موقت) میکنید، واجب است مَهر آنها را بپردازید. علامه سیّد محمد حسین طباطبائی، تفسیر المیزان، ذیل آیه 24 سوره نساء - ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، ج5، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرّسین، طبع 1346 هـ.
متعه یا نکاح منقطع یا ازدواج موقت که به صیغه نیز معروف است نوعی از ازدواج در مذهب شیعه است،متعه در لغت از تمتع به معنای لذت و نفع بردن است و ازدواج موقت یا متعه ازدواجی است که در آن طرفین قصد تشکیل زندگی دائم را ندارند و برای مدت زمان مشخص و محدود و با مهریه معلوم تصمیم می‌گیرند زندگی موقتی را تشکیل دهند.
ازدواج موقت در زمان جاهلیت چنین بود که عقد میان مرد و زن غیرباکره‌ای انجام می‌گرفت که به موجب آن تا زمان معینی در مقابل بهره از زن پول معینی پرداخت می‌شد و چنین ازدواجی با سرآمدن زمانش پایان می‌یافت.
این نوع ازدواج در زمان پیامبراکرم(ص) و بعد از رحلت ایشان در زمان خلیفه اول نیز وجود داشت.
در ایران در سال‌های 70، 81 و 86 بحث ازدواج موقت مطرح شد، در سال 1386 مصطفی پورمحمدی، وزیر وقت کشور که در هم اندیشی حجاب، مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم سخن می‌گفت با اشاره به اینکه بالارفتن سن ازدواج در کشور باعث بوجود آمدن معضلات فراوانی میشود، گفته بود: در حال حاضر طیف گسترده‌ای از جمعیت کشور را جوانان با اقتضائات سنی و نیازهای خاص خود تشکیل می‌دهند و ما وظیفه داریم به این نیازها پاسخ گوییم. وی گفت: ازدواج موقت، تنها برای کامجویی مردان دارای همسر نیست که بروند و برای بار چندم ازدواج کنند. وی اظهار داشت: مگر امکان دارد که اسلام نسبت به جوان 15 ساله ای که خداوند شهوت را در وجود او قرار داده، بی تفاوت باشد. وزیر کشور با تاکید بر اینکه ازدواج موقت تنها برای کامروایی مردان متاهل نیست، گفت: برای ارضای میل جنسی جوانانی که امکان ازدواج ندارند، بایستی فکری شود.
پورمحمدی با اشاره به اینکه در جامعه ما میان پسر و دختر ارتباط وجود دارد، پرسید که آیا باید از کنار این مساله چشم بسته بگذریم. وی متوسط سن ازدواج دختران را 23 سال و متوسط سن ازدواج پسران را 26 سال عنوان کرده و گفته بود: عده ای به جوانان توصیه می‌کنند تا نسبت به ازدواج در سنین پایین اقدام کنند ولی در شرایط فعلی امکان ازدواج به دلایل مختلف اجتماعی و ... وجود ندارد و ما نیز نمی‌توانیم نسبت به خصوصیات سنی قشر جوان جامعه بی تفاوت باشیم. وی با بیان اینکه نیاز جنسی یکی از غرایز انسان است که باید از راه درست به آن پاسخ داده شود، گفت: دین اسلام جامع ترین دین است و برای تمام مشکلات بشر راه حل دارد و ازدواج موقت نیز در این دین مبین برای حل اینگونه مشکلات مورد توجه قرار گرفته است.
وی در ادامه تاکید کرده بود: ما اگر نخواهیم برای پاسخگویی به نیاز جنسی جوانان راه حل عملی ارائه دهیم باید منتظر تخلفات و تبعات فراگیر این مشکل باشیم. پورمحمدی با بیان اینکه باید با جسارت مسئله ازدواج موقت ترویج شود، تصریح کرد: اکنون وقت آن رسیده است که حوزه های علمیه به این امر مهم اهتمام ورزند و به بررسی برخی حواشی که از اجرای این حکم خدا در جامعه ممکن است بوجود بیاید، پردازند.
پس از این اظهار نظر غلامحسین الهام سخنگوی دولت وقت اعلام کرد «سخنان اخیر وزیر کشور درباره ازدواج موقت، از جایگاه یک روحانی بوده‌است و نظر دولت نیست. این امر مربوط به دولت به عنوان قوه مجریه کشور نیست.
جایگاه ازدواج موقت در قانون ایراندر قانون مدنی٬ ازدواج موقت در قوانین ایران به رسمیت شناخته شده‌است. شرایط و ارکان اساسی نکاح منقطع (ازدواج موقت) عبارت‌اند از شرایط صحت نکاح دائم به اضافه تعیین مدت مشخص و تعیین مهر معین برای زن و موانع ازدواج موقت نیز همان موانع نکاح دائم هستند.
در قانون مدنی کشورمان آمده است در نکاح دختر باکره اعم از منقطع و دائم٬ اجازه پدر یا جد پدری لازم است. در صورت امتناع غیرموجه پدر از دادن اجازه٬ عدم حضور پدر در محل و غیرممکن بودن استیذان٬ دختر می‌تواند با معرفی مرد مورد نظر و شرایط نکاح از دادگاه مدنی خاص درخواست اجازه ازدواج کند.
در عقد انقطاع زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده باشد یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.
در نکاح منقطع موت زن در اثنای مدت موجب سقوط مهر نمی شود.نکته دیگری که در ازدواج موقت می‌توان به آن اشاره کرد این است که اگر زوجه‌ای که ازدواج موقت کرده است برای امور مربوط به نکاح خود تصمیم به طرح دعوا گرفته باشد، یا برای مهریه یا هر مورد دیگری که در نکاح ممکن است پیش آید قصد طرح دعوایی داشته باشد می‌تواند به دادگاه محل اقامت خود رجوع کند و لازم نیست به دادگاه محل اقامت شوهر مراجعه کند. این شخص ابتدا باید این امکان را پیدا کند تا عقد نکاح خود را به اثبات برساند بعد وارد مرحله بعدی شود که بتواند طرح دعوا کند.
و بسیاری از کارشناسان معتقد هستند چون ثبت ازدواج موقت الزامی نیست و مراحل آن شفاهی انجام میشود در صورت ایجاد مشکل برای طرفین اثبات ادعای ازدواج سخت میشود و ممکن است مشکلاتی را برای طرفین ایجاد کند.
تفاوت ازدواج موقت و دائم
زن در عقد موقّت نفقه و ارث ندارد، ولى جمعى از فقها گفته اند این در صورتى است که شرط نفقه و ارث نکنند و اگر شرط کنند باید بر طبق آن عمل شود.
در عقد موقت پایان مدّت به منزله طلاق است و بلافاصله زن باید عدّه نگه دارد، (هرگاه آمیزش صورت گرفته باشد)برخلاف عقد دائم.
عدم وجود مهریه در ازدواج موقت موجب بطلان عقد است ولی در ازدواج دائم اجباری به مهر نیست و فقط مهرالمثل تعیین میشود.
برای بر هم زدن ازدواج دائم طلاق نیاز است اما در ازدواج موقت با پایان مدت زمان عقد پیمان عقد باطل می شود حتی شوهر می تواند همه یا بخشی از مدت زمان را به زن ببخشد و از هم جدا شوند.
در ازدواج دائم مسلمان نمى تواند با غیر مسلمان ازدواج کند، ولى ازدواج موقت مرد مسلمان با زن غیر مسلمانى که از اهل کتاب است (مانند مسیحى و یهودى) مانعى ندارد.
استقبال مردان مرفه از ازدواج موقتیکی از سردفتران دفاتر ازدواج و طلاق در گفت وگو با فارس می‌گوید: اکثر دفاتر ازدواج و طلاق اقدام به ثبت ازدواج موقت نمی‌کنند و اگر افرادی برای انجام ازدواج موقت به دفاتر ازدواج مراجعه کنند آنها را به امامان جماعت مساجد که امین مردم هستند معرفی می‌شوند.
وی ادامه داد: معمولاً در ماه 5 زوج برای انجام ازدواج موقت به ما مراجعه می‌کنند که معمولا در این میان دختران مجرد کمتر هستند و بیشتر خانم‌هایی از این موضوع استقبال می‌کنند که قبلاً طلاق گرفته‌‌اند ولی برعکس مردانی از ازدواج موقت استقبال می‌کنند که وضعیت مالی خوبی دارند و متأسفانه علی رغم داشتن زن و حتی فرزند اقدام به ازدواج موقت می‌کنند.
20 ازدواج موقت در ماهمحمد حسین نوری یکی از امامان جماعت مساجد تهران به فارس می‌گوید: ازدواج موقت در تهران روند روبه گسترشی دارد و اگر خانمی که برای ازدواج موقت به ما مراجعه می‌کند قبلاً ازدواج کرده باشد نیازی به اجازه پدر نیست ولی اگر ازدواج نکرده باشد و مجرد باشد اجازه پدر الزامی است که متأسفانه این قید هم اکنون رعایت نمی‌شود و به منظور جلوگیری از فساد و افتادن در مسیر غیرشرعی اگر دختر به سن بلوغ عقلی رسیده باشد صیغه خوانده میشود.
وی ادامه داد: هم اکنون در ماه 20 زوج برای ازدواج موقت به ما مراجعه می‌کنند که نمی‌خواهند در جایی این موضوع ثبت شود.
نوری می‌گوید: کمترین مدت زمانی که برای خواندن صیغه ازدواج موقت به من مراجعه کردند یک ساعت بوده است و زوجی هم بودند که می‌خواستند صیغه 99 ساله برای آنها خوانده شود.
امید به داشتن سرپناه دلیل زنان مطلقه برای ازدواج موقتاما یکی از زنانی که تجربه ازدواج موقت را داشته است در گفت وگو با خبرنگار جامعه فارس می‌گوید: معمولاً زنان مطلقه پس از تجربه شکست در ازدواج دائم خود با هدف داشتن سرپناه و ترس از شکستی دوباره ازدواج موقت را انتخاب می‌کنند اما به دلیل اینکه این موضوع در بین جامعه جایگاه خوبی ندارد نمی‌توانند آن را به صورت علنی مطرح کنند و مجبور می‌شوند مدتی این رابطه را در خفا ادامه دهند درصورتیکه از نظر شرع موضوعی کاملا مجاز است.
وی ادامه داد: همین پنهان‌کاری باعث میشود تا وقتی که این موضوع را خانواده‌ها متوجه شوند عکس العمل مناسبی را نشان نمی‌دهند.
او می‌گوید: برعکس دختران و زنان مطلقه‌ای که به امید داشتن سرپناه اقدام به ازدواج موقت می‌کنند اما شاهد هستیم که مردان زیادی هستند که ازدواج موقت و شرعی بودن موضوع را دستاویزی قرار می‌دهند برای اغفال دخترانی که حاضر به داشتن ارتباط با یک فرد نامحرم نمی‌شوند و با بیان اینکه با خواندن این صیغه مشکل غیرشرعی بودن این رابطه حل میشود طرف مقابل را برای این ارتباط راضی می‌کنند.
کسى که زنان را براى کامجویى گرفته، سپس طلاق مىدهد، لعن و نفرین شده استدر این میان عده‌ای نیز معتقد هستند که ازدواج موقت به هوس‌رانی مردان کمک می‌کند که در الکافی و وسائل‌الشیعه در این مورد آمده است که هدف از تجویز ازدواج موقت هوسرانى نیست. از دیدگاه اسلام و همه ادیان آسمانى هوسرانى مذموم و مردود است؛ ازاین رو در روایات اسلامى مرد «ذوّاق» یعنى کسى که زنان را براى کامجویى گرفته، سپس طلاق مىدهد، لعن و نفرین شده است.
افزایش ازدواج‌های موقت در سال‌های اخیر رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور چندی پیش اعلام کرد: با اشاره به افزایش ازدواج‌های موقت و در راستای ساماندهی موارد مرتبط، از مقدمات تنظیم آیین‌نامه قانون حمایت خانواده خبر داد و افـزود: بخشی از آیین نامه در خصوص نحوه ازدواج‌های موقت است که با تصویب آن بخشی از مسایل و مشکلات موجود حل خواهد شد.
استقبال بیشتر مردان، مرفهان و دیپلمه‌ها از ازدواج موقتهمچنین طبق پژوهشی که مرکز مطالعات و پژوهش‌های راهبردی وزارت ورزش و جوانان در سال 1387 در بین3 هزار نفر از جوانان در رده سنی 18 تا 29 سال و در 14 شهر کشور انجام داد مشخص شد که 62.9 از جوانان از ترس آبروی خود از ازدواج موقت اجتناب می‌کنند و آن را نوعی هنجارشکنی می‌دانند.
محمدتقی حسن زاده رئیس مرکز مطالعات و پژوهش‌های راهبردی وزارت ورزش و جوانان به فارس گفت: به اعتقاد این گروه مردان، مجردان و کسانیکه تحصیلاتشان در مقطع دیپلم است بیش از سایر گروه‌ها از ازدواج موقت استقبال می‌کنند.
وی ادامه داد: همچنین بر اساس پژوهش‌های انجام شده طبقه مرفه جامعه بیشتر از این موضوع استقبال می‌کنند.
حسن رحیم پور ازغدی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد ازدواج موقت معتقد است: اسلام همواره به ازدواج آسان تأکید داشته است اما ازدواج موقت نباید از سوی مردان متأهلی که صاحب زن و فرزند هستند استفاده شود.
وی ادامه داد: ازدواج موقت تنها به دختران و پسرانی توصیه میشود که نمی‌خواهند زندگی مشترک دائمی را داشته باشند ولی می‌خواهند برای مدت زمان محدود و مشخصی با رعایت تمام ضوابط زندگی موقتی را تشکیل دهند و در این مدت به هم متعهد باشند.
ازغدی افزود: ازدواج موقت راه حلی است برای اینکه جوانان ما در مسیر نادرست و غیرشرعی به ابتذال کشیده نشوند و به کسانیکه صاحب زن و زندگی هستند اصلا توصیه نمی‌شود که به سراغ ازدواج موقت بروند.
مهریه‌های سنگین و مشکلات اقتصادی دلیل عدم تمایل جوانان به ازدواج دائممحسن ایمانی نائینی عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت وگو با خبرنگار جامعه فارس در خصوص رواج ازدواج موقت در کشور می‌گوید: با توجه به گسترش مشکلاتی که بر سر راه ازدواج دائم جوانان وجود دارد مانند مشکل مسکن،اشتغال، مهریه‌های بالا و تورم موجود در کشور شاید طبیعی باشد که جوانان ما تن به ازدواج دائم ندهند و ترجیح دهند در یک بازه زمانی کوتاه‌تری بدون اینکه تعهدات یک زندگی پایدار را بر عهده گیرند در قالب ازدواج موقت زندگی خود را تشکیل دهند.
وی ادامه داد: این موضوع می‌تواند برای هر دو طرف تبعاتی را در بر داشته باشد به عنوان مثال اگر در آینده آن شخص تصمیم به ازدواج دائم بگیرد اگر بقیه متوجه شوند که سابقه ازدواج موقت داشته است ذهنیتی که در مورد آن فرد ایجاد میشود باعث میشود تا موقعیت‌های ازدواج دائم خود را از دست بدهند و همین موضوع در طولانی مدت باعث بالارفتن سن ازدواج دائم در کشور میشود که می‌تواند تبعات دیگری را نیز در پی داشته باشد هرچند من زوج جوانی را نیز می‌شناسم که در ابتدا ازدواج موقت از طریق ازدواج موقت زندگی خود را آغاز کردند اما پس از شناختی که از یکدیگر به‌دست آوردند ازدواجشان را به ازدواج دائم تبدیل کردند و هم اکنون نیز از این اقدام خود راضی هستند.
وی افزود: باید دولتمردان و مسئولان تدبیری بیندیشند که جوانان به ازدواج دائم و تشکیل زندگی پایدار تشویق شوند چراکه در اسلام نیز تشکیل زندگی پایدار در اولویت قرار گرفته است، مهریه‌های سنگین باعث میشود تا تمایل به ازدواج موقت در بین جوانان بیشتر شود.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: نگرش جوانان به این موضوع که بهتر است به سمت ازدواج دائم بروند و آن را مایه آرامش خود بدانند، و همکاری والدین با جوانان برای تشکیل زندگی دائم می‌تواند کمک خوبی به ترویج ازدواج دائم کنند.
ازدواج موقت می‌تواند مقدمه‌ای برای ازدواج دائم باشدزهرا سجادی معاون امور خانواده مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در گفت‌وگو با خبرنگار فارس گفت: ازدواج موقت یک دستور قرآن است و هیچ کس هم نمی‌تواند مانع آن شود اما اینکه این دستور قرآنی چرا و به چه ترتیبی اجرا میشود
وی ادامه داد: برای جلوگیری از معضلات فرهنگی که ما همیشه درگیر آن بودیم گاهی خانم‌ها و آقایان به دلایلی نمی‌توانند ازدواج موقت انجام دهند که مسائل اقتصادی و یا مسائل خانوادگی می‌تواند از دلایلی باشد که اجازه ندهد جوانان به سمت ازدواج دائم بروند در این شرایط اسلام اجازه داده است برای اینکه جلوی فساد گرفته شود ازدواج موقت انجام دهند.
سجادی تصریح کرد: بنابراین از این منظر ازدواج موقت هیچ مشکلی ندارد و موضوع دوم این است که گاهی دختران و پسران می‌خواهند ازدواج دائم داشته باشند اما یک مدت کوتاهی می‌خواهند آشنایی بیشتری داشته باشند و چنانچه یک ازدواج موقتی داشته باشند آنها راحت‌تر می‌توانند با هم صحبت کنند و همدیگر را در مدت مشخصی مانند دو هفته بشناسند و با اطمینان بیشتر بتوانند ازدواج دائم داشته باشند.
معاون امور خانواده مرکز زنان افزود: بعد از اینکه این مدت تمام شد بازهم آنها به هم نامحرم می‌شوند تا ازدواج دائم خود را انجام دهند، پس اینکه ازدواج موقت مجاز است و اجازه آن توسط اسلام داده شده است اجرای آن در کشور هیچ منعی ندارد و از این نظر که می‌تواند تا حدودی جلوی فساد را بگیرد موضوع خوبی است.
سجادی ادامه داد: نباید بدبینانه به گسترش ازدواج موقت در کشور نگاه کرد و بهتر است این دیدگاه گسترش پیدا کند که چون جوانان نمی‌خواهند در مسیر غیرشرعی حرکت کنند و چون می‌خواهند حدود شرع را رعایت کنند ازدواج موقت را ترجیح می‌دهند.
این در شرایطی است که هم اکنون سایت‌های زیادی در فضای مجازی در قالب سایت‌های همسریابی اقدام به معرفی افراد به یکدیگر می‌کنند که فرد با مراجعه به این سایت‌ها و دادن مشخصات جسمی و سنی و سایر شرایط خود می‌خواهند فردی برای ازدواج موقت به او معرفی شود، این سایت‌ها هم اکنون به صورت غیرمجاز و غیر قانونی مشغول فعالیت هستند در حالیکه کارشناسان معتقدند بهتر است ازدواج موقت به عنوان مقدمه ازدواج دائم با نظارت خانواده‌ها انجام شود نه به عنوان دستاویزی برای فرصت طلبان که بخواهند از شرعی بودن این موضوع سوءاستفاده کنند و راه را برای اعمال منافی عفت و اخلاق عمومی خود باز کنند.
