توصیه یک روحانی به رئیس‌جمهور

 اوضاع دولت تدبیر و امید در میان بزرگان حوزه، جایگاه خوب و قابل قبولی است و آن ها امید دارند که دولت یازدهم، با تدبیر و منطق در مقابل افراطیون برخورد کند.

آیت الله مسعودی خمینی با تأکید بر این که اگر در کشور ما کسانی باشند که حد وسط و اعتدال را رعایت نکنند، یا مغرض و دشمن و یا جاهل و نادان هستند، خطاب به رئیس جمهور می گوید: راه درست را پیدا کردی و باز راه درست را پیدا کن و جلو برو. در آخر سر می بینی نتیجه خوب در می آید و آن هایی هم که حرف زدند، متوجه می شوند که خلاف گفته اند. این استاد برجسته حوزه علمیه قم در بخش دیگری از سخنان خود تأکید می کند: تا زمانی که اعتدالیون، خودشان، در دام افراط و تفریط نیافتند، کارهای افراطی ها اثر ندارد، یا نهایتا اثرش خیلی کم می شود. عضو ارشد جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در پیش بینی از رویدادهای سال 93 و عملکرد دولت در سال جدید از جمله در بحث مذاکرات هسته ای، گفت: اگر افراطی ها بگذارند، انجام توافق در مذاکرات هسته ای، به نتیجه ای خواهد رسید اما اگر نگذارند، نتیجه آن مشخص نیست؛ اصولا جواب تمام سؤال هایی از این دست که دولت در سال جدید آیا موفق خواهد شد یا خیر، این است که اگر افراطی ها بگذارند می شود.

مشروح گفت وگوی «خبرآنلاین» با آیت الله علی اکبر مسعودی خمینی را در ادامه بخوانید:

بعد از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، بسیاری از مردم و همچنین دلسوزان کشور، با امید به تغییر شرایط 8 سال گذشته، چشم به کارهای دولت دارند، اما در این میان و در زمانی که هنوز فقط چندماه از فعالیت دولت جدید گذشته، شاهد موضع گیری های افراط گونه مخالفان دولت تدبیر و امید هستیم؛ به نظر می رسد در سکوتی که در مقابل این مخالفان افراطی دولت اتخاذ شده، آن ها هر روز بر شدت کارهای خود اضافه می کنند؛ حضرتعالی به عنوان یکی از اساتید سطوح عالی حوزه علمیه قم، نگاه اسلام و آموزه های دینی، به افراطی گری را ذکر کرده و نمونه های تاریخی اثرات افراطی گری را بیان کنید؟

از این که شما اصحاب رسانه متصدی این امر شدند که مردم را روشن کرده و با صحبت با افراد مورد نظر و انتقال آن نقطه نظرات به مردم، حقایق را پیدا کنند، بسیار خوب است و جای تشکر دارد. گرچه زحمت هم دارد، اما این زحمت، قابل این را دارد که انجام شود. اساسا در دین اسلام، در تمام مراحل زندگی، از مادی تا معنوی و از اقتدار و تا غیر اقتدار، روی اعتدال تأکید شده است و ائمه اطهار(ع) نیز در روایات مختلف به این موضوع اشاره کرده اند، که اگر انسانی در تمام امور، از حد اعتدال بیرون رفت، از مسیر انسانیت کنار رفته است؛ انسان با اعتدال ساخته شده است. در زبان اسلام، به اعتدال، مقتصد یا راه وسط هم می گویند که ما فارسی زبان ها از آن با اصطلاح میانه روی نام می بریم؛ در همه امور و در تمام قوایی که انسان دارد، چه قوای غضبیه، چه قوه شهویه، چه در خدمت به مردم، چه در ارائه طریق و چه در سایر مسائل، همه و همه باید میانه روی را رعایت کنیم؛ حتی در عبادت باید میانه روی را اتخاذ کرد؛ یعنی اگر انسانی شبانه روز بخواهد عبادت کند و همه چیز را کنار بگذارد، اسلام با او مخالف است؛ اسلام می گوید در شبانه روز، چند ساعت را برای عبادت بگذار و بقیه را کار کن و با مردم رفت و آمد کن؛ پس اساسا اعتدال از منظر اسلام، در همه امور باید انجام شود؛ روایات در این باره فراوان بوده و کتاب های متعددی نیز در این باره نوشته شده است؛ آقایان هم حتما این را دیدند و می بینند؛ ما در تاریخ می بینیم که از صدر اسلام تا کنون، هرچه که اسلام ضربه خورده، از افراطیون یا تفریطیون بوده است؛ از کسانی که از اعتدال خارج شده اند؛ ما عملکرد خوارج را در تاریخ اسلام دیده ایم؛ امیرالمؤمنین امام علی(ع) بارها فرمودند، قرآن ناطق من هستم و من باید راه درست را بیان کنم، اما خوارج می گفتند نه، آن چیزی که ما می گوییم باید انجام شود؛ نتیجه علمکردشان این شد که هم آسیب هایی برای اسلام داشتند و هم خودشان ضربه ها خوردند.

افراطیون گاهی با شعار انقلابی گری عمل می کردند. موضع امام خمینی(ره) در برابر این افراد چه بود؟

انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(رض) به پیروزی رسید. اگر توجه کنیم، می بینیم که امام(ره) وقتی می خواست انقلاب را شروع کند، هیچ گاه و در هیچ موضعی و هیچ کجایی، این که باید با زور رفت، اسلحه بگیریم و برویم جنگ کنیم، و شاه را باید با اسلحه بیرون کرد را بیان نفرمود؛ اصلا و ابدا؛ در تمام طول فعالیت های شان، می فرمودند ما با اسلحه کار نداریم، ما با منطق کار داریم؛ منطق مان را می گوییم، بحث می کنیم؛ هر که منطق ما را پذیرفت، با ما موافق می شود. و لذا تمام سخنرانی های حضرت امام خمینی(ره) با منطق و استدلال همراه بود؛ نه افراط داشت و نه تفریط، بلکه حد وسط بود؛ از این جهت بود که انقلاب اسلامی ملت ایران، بعد از 10 الی 15 سال به پیروزی رسید؛ انقلاب ایران، می بایست لا اقل 100 سال طول بکشد تا به پیروزی برسد و البته آن هم معلوم نبود، اما با روش اعتدالی که امام خمینی(ره) به عنوان رهبر نهضت داشتند، طوری شد که همه مردم و حتی آن هایی که با روحانیت، اسلام و قرآن مخالف بودند، همه به دنبال امام(ره) آمدند؛ چون می دیدند ایشان در جاده وسط حرکت می کند. امیرالمؤمنین امام علی(ع) در روایتی می فرمایند، مؤمن آن شخص است که حد اعتدال را برای خود انتخاب کرده و در روش زندگی خود، میانه رو باشد تا به این روش به رشد و تعالی برسد. اگر کسی بخواهد رشد و ترقی کند باید از راه میانه برود. در ایران ما، امام خمینی(ره) آمدند حد وسط و خط اعتدال را نشان داده و رسیدیم به جایی که امروز هستیم؛ البته در برخی مقاطع زمانی، مثلا همین چند سالی که پشت سر گذاشتیم، زمان هایی بوده که افراط و تفریط صورت گرفت؛ کسی آمد راه تفریط و دیگری آمد راه افراط را در پیش گرفت، اما امروز و در شرایط فعلی، رئیس جمهور ما می گوید من می خواهم حد اعتدال را رعایت کرده و طبق همین روش اعتدالی پیش بروم. باید بدانیم حد اعتدال را در پیش گرفتن و کشور را به مسیر اعتدال بردن در 6 ماه امکان ندارد؛ قرار گرفتن کشور در مسیر اعتدال، این طور نیست که امروز صبح از آن صحبت کنیم و شب معتدل شویم؛ روی این موضوع کارهای زیادی لازم است صورت گیرد. بسیار مشکل است که انسان بتواند افراطی ها و تفریطی ها و تفکر ناشی از آن ها را کنار زده و کشور را در مسیر وسط و اعتدال قرار دهد. برای مثال کسانی که در جاده رانندگی می کنند، اگر ویراژ دهند، چطور می شود؟ حتما امکان از بین رفتن وجود دارد؛ اما اعتدال آن است که آدم وسط جاده راه نرود، پیچ و خم هم راه نرود و تندتر و یا کندتر از حد مجاز هم راه نرود. این طور نیست که فکر کنیم اعتدال یک شبه و یک ساله محقق می شود. به خصوص در شرایطی که در 8 سال گذشته آن، حرکت در جاده را به صورت پیچ و خم رفتند. پس از 8 سال حرکت به صورت پیچ و خم، اگر حالا بخواهیم در حد وسط و اعتدال راه برویم، باید سنگلاخ های جاده را کنار بزنیم و اگر بشود حتی جاده را بازسازی و آسفالت مجدد کرد و ...؛ این ها مسائلی است که باید به آن توجه داشته باشیم.

در سخنان تان فرمودید، بردن کشور در مسیر اعتدال در زمان چندماه امکان ندارد؛ اما یکی از موضع گیری های تکراری مخالفان افراطی دولت این است که دولت جدید نتوانسته مشکلات کشور را حل کند، در حالی که همانطور که فرمودید بیش از چندماه از شروع به کار دولت تدبیر و امید نمی گذرد؛ افراط در بیان این مسائل غیر منطقی از سوی مخالفان دولت را چگونه تحلیل می کنید؟

اگر در کشور ما کسانی باشند که حد وسط و اعتدال را رعایت نکنند، یا مغرض و دشمن و یا جاهل و نادان هستند. کسانی که خیال می کنند، می توان حد اعتدال را یک شبه و یک روزه رفت، معلوم می شود نفس وجودی خویش را نشناخته اند؛ چون نفس این قدر زوایای وجودی دارد که انسان باید این ها را به هم بریزد تا حد اعتدالش را دربیاورد. لذا می گویم اگر راه افراط می روند یا تفریط، بنشینند و در وجود خودشان یک مطالعه ای کنند؛ هر کسی که می خواهند باشند؛ انقلابی باشند یا غیر انقلابی؛ هرکه باشد باید در وجود خودش فکر کند. قلم را به دست نگیرد و هر چه دلش خواست بنویسد و بگوید این وظیفه من است. باید قبل از انجام این کارها فکر کند که آیا کارهایش به درد اسلام می خورد؟ آیا با این حرف، اسلام عقب می رود یا جلو؟ با این کارها، اسلام می ماند یا می تواند رشد پیدا کند؟ اگر بخواهیم در رابطه با اعتدال بحث کنیم شاید تا یک ماه بحث از آن تمام نشود، چون ما روایات بسیار متعددی از ائمه اطهار(ع) در خصوص رعایت حد اعتدال داریم. مثلا در بحث انفاق، اگر انسانی یا همه مالش را بدهد، یا این که آن را سفت نگاه دارد، این رویه درست نیست؛ یا در کار و کوشش، یا 24 ساعت کار می کند و یا تنبل در خانه می نشیند؛ یا در رابطه با خشونت و گفتار، یا خشن حرف می زند یا این که طوری حرف می زند که کسی صدایش را نشنود؛ همه این ها از حد اعتدال بیرون است. و ما توقع نداشته باشیم که یک دولتی و یک انسانی و یک فردی در یک ظرف مدت کوتاهی بتواند هم افراد را معتدل کند و هم برنامه ها را معتدل کند و هم کار و کوشش را معتدل کند و هم خشونت ها را معتدل کند؛ نه؛ این وقت می خواهد و باید وقت داد و باید کار کرد؛ هم انسان روی خودش کار کند و هم روی دیگران تا حد اعتدال را بتوانند بروند.

تحرکات افراطیون در طول سال های پس از انقلاب، چه نتایجی برای کشور و انقلاب داشته و در نوع نگاه مردم به انقلاب، به ویژه افرادی مانند نسل سوم و چهارم انقلاب که سال های ابتدایی انقلاب را درک نکرده اند، چه اثراتی داشته است؟

من نمی خواهم انگشت روی فرد، افراد یا گروهی بگذارم؛ من به طور کلی می گویم؛ البته خودشان متوجه هستند که من چه می گویم؛ بنده معتقدم آن گروهی که می گویند ما برای اسلام کار می کنیم، بنشینند یک مقدار فکر کنند، که آن هایی که این راه را رفتند چقدر به اسلام ضربه زدند؛ فکر کنند اگر واقعا مسلمان اند. به نظر من افراطی ها، یا مغرض اند و دشمن یا جاهل اند و نادان، و هر دو این ها به اسلام ضربه و ضرر زده و الان هم ضربه و ضرر می زند؛ البته باید گفته شود که در همه گروه ها، هم افراطی و هم تفریطی وجود دارد.

در مقابل تحرکات افراطی ها، توصیه شما به افراد اعتدال گرا چیست؟

کسانی که وسط جاده می روند، کم هستند، اما همین کم باید راهش را برود و به نظر من عده کم وسط جاده، می توانند آن هایی که بیرون جاده هستند را نیز به جاده اصلی بیاورند؛ منتها با منطق و با استدلال این کار امکان دارد. ما نباید مقابله به مثل کنیم؛ اگر آن ها افراط گری می کنند ما نباید مانند آن ها افراط گری کنیم؛ نه؛ ما باید از حد وسط بیرون نرویم؛ لذا من می خواهم یک جمله به آقای رئیس جمهور بگویم؛ آقای رئیس جمهور! اگر چنانچه هر کس علیه شما حرف زد، شما عصبانی نشوید، از کوره در نروید، نباید از کوره در بروید، نباید هیچ وقت غضبناک شوید. در دنیا عده ای هستند بد می گویند، عده ای خوب می گویند؛ نه از خوب گفتن شان خوشحال باش و نه از بد گفتن شان ناراحت؛ راه درست را پیدا کردی و باز راه درست را پیدا کن و جلو برو. در آخر سر می بینی نتیجه خوب در می آید و آن هایی هم که حرف زدند، متوجه می شوند که خلاف گفته اند.

متأسفانه در سال های اخیر، شاهد همراهی برخی چهره های شناخته شده سیاسی و در برخی موارد معدود روحانی با گروه های افراطی و تندرو کشور بوده ایم؛ اثرات همراهی این افراد شناخته شده با گروه های تندرو تا چه میزان است؟

باز دوباره تکرار می کنم، من به شخص یا اشخاص و یا گروه خاصی، کاری ندارم؛ آن چه که می گوییم خودشان متوجه می شوند. من یک روایت دیگری از رسول گرامی اسلام(ص) بخوانم که از روایاتی است که باید با آب طلا نوشت و سر در مجلس، قوه قضائیه، دولت و دفتر همه مدیران نوشت؛ این جمله که حضرت فرمودند، "اگر گروه، قوم، طایفه و یا لشگری بخواهند باقی بمانند و رشد کنند، دو چیز باید داشته باشند، که اگر غیر از این دو چیز بود نه بقا دارند و نه رشد می کنند؛ این که هم در زندگی شان بایستی حد وسط و معتدل و میانه رو باشند و در این زمینه دقت کنند و دومین مورد این است که پاکدامن باشند." پس اگر ما بخواهیم بقا داشته و رشد و کنیم و نمو داشته باشیم، باید در زندگی مان میانه رو باشیم و از نظر عفاف هم بایستی پاکدامن باشیم. در ایران بعد از انقلاب، از مواردی که به ما صدمه می زند، این است که متأسفانه برخی از جاده وسط و اعتدال کنار رفته و زیاده طلبی داشتند. اصلا در مسئله زندگی روزمره مان بگوییم؛ اگر شب عید، من پرتقال کیلویی 4 هزار تومان نخورم چطور می شود؟ اگر لیمو و سیب و پرتقال شب عید نخوریم، طوری می شود؟ حضرت رسول(ص) فرمودند یکی  از عواملی که باعث بقا و رشد انسان ها می شود این است که مقتصد و معتدل باشند؛ حتما بایستی سفره من رنگین و شب عیدم این گونه باشد؟ آن چه که در این سال های انقلاب به ما ضربه زده مخصوصا در سال های اخیر این است که در برخی امور از اعتدال خارج شده و به خودمان و به کشور ضربه زدیم و نمو و رشد نداشتیم و نتیجه این که ضربه خوردیم و اقتصادمان هم در راه کج می رفت.

این که یک چهره شناخته شده روحانی که تریبون هم دارد، همراه گروه های افراطی و تندرو شده و اصلا خودش سردمدار آن ها شود، چه تأثیری در نگاه مردم به روحانیت و اسلامی که مردم، روحانیت را جدای از آن نمی بینند، دارد؟

به طور کلی روحانیت اگر مورد توجه مردم باشد، صد در صد تأثیر دارد. ولی من این را می خواهم بگویم؛ روحانی و غیر روحانی از هوس ها نمی تواند بیرون باشد؛ هوس، هوای نفس؛ هوای نفس برای خودش کار درست می کند؛ می گوید شما آقایید، شما شخصیت دارید، شما هویت اسلامی دارید، خیلی آقایید، این حرف را بزن به نفع اسلام است. همه مردم باید متوجه باشد، هوای نفس سراغ همه می رود؛ معروف است که شما شنیده اید که کسی شیطان را به خواب دید، دید ریسمان های فراوانی به گردنش است، و یک زنجیر بزرگی نیز دارد؛ به شیطان گفت، این ریسمان ها برای چیست؟، شیطان پاسخ داد این ریسمان ها برای مؤمنین است که هر کدام را به گردن شان می اندازم و آن ها را به دام می کشم. گفتم آن زنجیر برای کیست؟ شیطان پاسخ داد، این زنجیر برای آقا شیخ مرتضی انصاری(ره) است؛ گفتم تا حالا توانستی این زنجیر را به گردنش بیاندازی؟ شیطان پاسخ داد، چند بار انداختم ولی بریده و در رفته است؛ شیخ مرتضی انصاری، یک فردی بود که من از خود مرحوم آیت الله العظمی بهجت(ره) فضایل ایشان را شنیده ام. ایشان می فرمودند یک روز صبح، بچه های آقای شیخ مرتضی انصاری(ره) به او گفتند پدرجان این نانی که برای ما به عنوان صبحانه می گیرید، یک پنیر و یا چیز دیگری هم بگیر که با آن خورده شود؛ شیخ پاسخ می دهد، این نان ها تازه است، برای چه؟ چیز دیگری نمی خواهد. تازگی اش خورشت آن است. این چنین مواردی را از حضرت آیت الله العظمی بهجت(ره) شنیدم. یک وقت این آقاست و هوای نفس او این طور است که شیطان می گوید من زنجیر را به گردن شیخ انداختم ولی پاره کرده و در رفته است. این است که ما آخوندها هم از هوی و هوس دور نیستیم؛ باید در کارهای خود حساب کنیم و ببینیم که آیا این هوی و هوس بوده که من این کار را کردم، یا واقعا برای خدا بوده؟ اگر هوی و هوس بوده باید مواظب باشیم.

روش مواجهه امام خمینی(ره) به عنوان بنیانگذار انقلاب اسلامی، با افراطیون و تندروها را چگونه بود؟

امام خمینی تا وقتی که یقین نمی کرد به این که فلان کار برخلاف اسلام و برخلاف انقلاب و برخلاف قرآن است، خیلی عادی رفتار می کردند؛ اگر یقین می کرد به این که فلان آدم خلاف اسلام و خلاف قرآن کاری کرده، اول تذکر می داد و بعد کارهای لازم دیگر را انجام می داد؛ می خواهم به خاطره ای اشاره کنم؛ من در منزل مرحوم حضرت امام(رض) پنج سال با ایشان بودم. یک روز من در منزل امام با فردی حرفم شد و نسبت به او بلند حرف زدم؛ مرحوم حاج آقا مصطفی(ره) آمد، و گفت آقای مسعودی! حاج آقا می فرمایند، خانه من دربار نیست که کسی بلند حرف بزند؛ بنابراین اگر امام(ره) یقین می کرد که کاری خلاف است، ابتدا فقط تذکر می دادند و اگر یقین نمی کردند که بر طبق روال عادی و عرف با او رفتار داشتند.

عملکرد افراطیون به نفع چه کسانی تمام می شود؟

این ها دو دسته اند؛ یا مغرض اند و دشمن و مستقیما به نفع دشمن و به نفع آمریکا و به نفع صهیونیسم کار می کنند و یا این که جاهل اند و نمی دانند که چه می کنند.

در طول سال های پس از انقلاب، افراطی ها همیشه تلاش دارشته و دارند که در مقاطع مختلف، فضای سیاسی کشور را هیجانی نشان داده و افکار عمومی را به نفع خود مصادره کنند؛ چقدر در کار خود برای مصادره افکار عمومی موفق بوده اند؟

من فکر می کنم خیلی کم؛ به نظرم با تمام سر و صداها، خیلی موفق نبودند؛ البته در صورتی که ما بتوانیم همان جاده وسط و اعتدال را برویم. اگر ما هم در مقابل آن ها از روندگان در راه افراط و تفریط شدیم، کارشان در جامعه اثر می کند؛ البته کار آن ها اثراتی دارد اما ما باید مواظب باشیم؛ یعنی تا زمانی که اعتدالیون، خودشان، در دام افراط و تفریط نیافتند، کارهای افراطی ها اثر ندارد، یا نهایتا اثرش خیلی کم می شود.

دغدغه بزرگان و دلسوزان انقلاب نسبت به تحرکات افراطیون تا چه میزان است؟ برای مثال اخیرا آقای ناطق نوری از افراطی ها با عنوان بی ترمزها یادکردند.

بزرگان و دلسوزان انقلاب و نظام، واقعا نگران این هستند که به طور کلی انقلاب زیر و رو شود. اما در خصوص مسئله آقای ناطق، باید بگویم که واکنش های افراطیون به سخنان ایشان، بسیار واکنش بدی بود؛ متأسفانه خیال می کنند این کارها، کارهای انقلابی است، در حالی که کارهای انقلابی این ها نیست. بنده از این مسائل واقعا متأثر هستم.

آیا سکوتی که در چند ماهه اخیر در مقابل تحرکات مخالفان افراطی دولت در پیش گرفته شده، درست است؟ سکوتی که باعث شده آن ها جولان بیشتری بدهند؛ به نظر شما اقدام مناسب در مقابل افراطیون چیست؟

سکوت افراطی و تفریطی درست نیست، اما باید با هم صحبت کنیم؛ اما نه مثل آن هایی که افراطی گری کردند و هرچه دلشان می خواهد نوشته و به زبان آورده اند؛ با یک جمله که ایشان از ما نیستند و علیه ایشان بنویسند، من با این ها موافق نیستم؛ بایستی با منطق و استدلال با جامعه صحبت کرد و در آن صورت خود مردم حقیقت را دریافت خواهند کرد.

هویت افراطیون در جامعه ایران، بیشتر در طیف اصلاح طلبان وجود دارد یا اصول گرایان؟

من این موضوع را بررسی نکردم. اساسا با این کار موافقم که عده ای اصولگرا و عده ای اصلاح طلب دور هم نشسته و روی نقاط مشترک مد نظرشان به توافق برسند؛ بدانیم افراطیون، هم در اصولگرا و هم در اصلاح طلبان وجود دارد؛ من می گویم اصلاح طلبان با اصولگراها بنشینند و بگویند میانه روهای ما این ها هستند؛ کنار نایستند بلکه بنشینند با هم صحبت کنند؛ هر دو می گویند ما مسلمان هستیم، دنبال قرآن هستیم، هر دو می گویند ما انقلابی هستیم و هر دو می گویند با امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب هستیم؛ بنشینند با هم صحبت کنند بگویند اصول مشترک ما این موارد است.