بنا بر گزارش سالیانه که از میزان فروش و تجارت سلاح منتشر شده است، حجم مبادلات و تجارت اسلحه و سیستم های تسلیحاتی در پنج سال گذشته به شدت افزایش یافته، تا جایی که این رقم از زمان پایان جنگ سرد تا کنون بی سابقه بوده است. به شکلی جالب توجه منطقه خاورمیانه در این میان، حجم تبادلات و تجارت تسلیحاتی خود را به تقریبا دو برابر افزایش داده است.
به گزارش «تابناک»؛ مؤسسه «سیپری» یا مؤسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم، طی گزارشی بیان کرده که در فاصله سال های 2012 تا 2016 بیش از هر پنج ساله دیگری از زمان پایان جنگ سرد در 1990 سلاح و تسلیحات مورد معامله و تجارت قرار گرفته است.
بر اساس این گزارش، عربستان سعودی که هم اکنون ائتلافی نظامی را در یمن رهبری می کند و دخالت نظامی وی منجر به مرگ هزاران شهروند غیر نظامی در این کشور شده، بعد از هند در جایگاه دومین کشور از لحاظ میزان خرید و واردات تسلیحات قرار گرفته است و حجم خرید تسلیحات این کشور که اغلب از ایالات متحده و انگلستان است، 212 درصد افزایش داشته.
بنا بر این گزارش، منطقه آسیا اصلی ترین منطقه مشتری تسلیحات بوده است، جایی که هند به تنهایی و برای رقابت با کشورهای رقیب اصلی خود در این منطقه یعنی پاکستان و چین 13 درصد از کل واردات جهانی تسلیحات را به خود اختصاص داده است. اما در حالی که هند اغلب تسلیحات خود را از روسیه وارد کرده، عربستان سعودی در جایگاه دوم بیش از همه بر ایالات متحده برای واردات تسلیحات متکی بوده است. در این زمینه، روسیه و ایالات متحده آمریکا بیش از نیمی از صادرات تسلیحات به سراسر جهان را از آن خود کرده اند. چین، فرانسه و آلمان نیز از دیگر کشورها در صدر جدول صادر کنندگان تسلیحات هستند.
«سیمون وزمان»، محقق ارشد برنامه تحقیقاتی بودجه تسلیحات و ادوات نظامی مؤسسه سیپری در این باره گفته است: در حالی که در منطقه آسیا هیچ مکانیزم دقیقی برای کنترل رقابت تسلیحاتی وجود ندارد، کشورهای این منطقه به سرعت به پر کردن زرادخانه های خود ادامه می دهند. برای مثال کشور ویتنام واردات تسلیحات خود را بی سابقه تا 202 درصد افزایش داده که بر خلاف گذشته که جایگاه این کشور در رده 29 ام بود، اکنون ویتنام در رده 10 کشور برتر وارد کننده تسلیحات قرار گرفته است.
وی ادامه داد: در حالی که چین توان بالایی برای جایگزین کردن تسلیحات وارداتی با نمونه های بومی دارد، هند اما همچنان بر وارد کردن سلاح از بزرگترین صادرکنندگان از جمله آمریکا، روسیه، کشورهای اروپایی، اسرائیل و کره جنوبی وابسته مانده است.
یکی از نکات جالب توجه گزارش سیپری این است، در حالی که منطقه خاورمیانه در پنج سال گذشته واردات تسلیحات خود را به دو برابر افزایش داده است و برای مثال کشوری مانند قطر تنها در یک سال گذشته حجم واردات خود را تا 245 درصد افزایش داده، ایران تنها 1.2 درصد از این حجم معاملات تسلیحاتی را به خود اختصاص داده است. ایران از سال 2007 تا 2016 تنها سیستم تسلیحاتی قابل توجهی که وارد کرده، مربوط به سامانه دفاعی اس 300 بوده که از روسیه خریداری کرده است.
این مسأله ای که است محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نیز چندی قبل در پی تهدیدات دونالد ترامپ به آن اشاره و بیان کرد که بودجه نظامی ایران و سرمایه گذاری بر سر واردات تسلیحات این کشور قابل مقایسه با کشورهای دیگر منطقه نیست.
«پیتر وزمان» از دیگر محققان سیپری در این باره می گوید: در پنج سال گذشته اغلب کشورهای منطقه خاورمیانه در راستای افزایش ظرفیت های نظامی و تسلیحاتی خود به شدت روی به آمریکا و کشورهای اروپایی آورده اند. این در حالی است که سرمایه گذاری شدید روی تسلیحات کاملا در تناقض با کاهش شدید بهای نفت است و حتی با توجه به این امر کشورهای منطقه خلیج فارس در سال 2016 واردات تسلحات خود را به شدت افزایش داده اند و این موضوع را به عنوان یک ابزار حیاتی برای مقابله با تعارض ها و چالش های منطقه ای دیده اند.
در گزارش اخیر سیپری آمده است که چین با افزایش 6.2 درصدی در صادرات تسلیحات در بین سال های 2012 تا 2016 به عنوان برترین صادرکننده تسلیحات لقب گرفته، در حالی که در فاصله 2007 تا 2011 میزان افزایش صادرات تسلیحات این کشور تنها 3.2 درصد بوده است، حال آنکه آلمان صادرات تسلیحات خود را در پنج ساله اخیر به میزان 36 درصد کاهش داده است.
نکته جالب دیگر آنکه برترین مشتریان تسلیحات ایالات متحده به ترتیب عبارت بوده اند از عربستان سعودی، امارات متحده عربی و ترکیه. همچنین عربستان سعودی یک بازار پر رونق برای تسلیحات انگلیسی بوده و نیمی از تسلیحات صادراتی انگلستان به مقصد عربستان سعودی بوده است.
«آئود فلورانت»، مدیر برنامه بودجه های نظامی و تسلیحاتی سیپری در این باره می گوید: ایالات متحده تسلیحات تقریبا صد کشور در سراسر جهان را تأمین می کند که این بیش از هر کشور دیگری در این زمینه است. در سبد تسلیحات صادراتی آمریکا به این کشورها، سیستم های پیشرفته تسلیحاتی هوایی مجهز به موشک های کروز و سایر تسلیحات نقطه زن و دقیق و همچنین آخرین نسل ها از سامانه های دفاع موشکی و هوایی از جمله بیشترین تسلیحات صادر شده است.
