بررسی بودجه های دولت در سال های اخیر نشان می دهد که همواره سهم بودجه های عمرانی در حال کاهش و در عوض سهم بودجه های جاری در حال افزایش بوده است. به عبارتی می توان گفت که بیشتر پول های نفت خرج صرف امور دیوانی مفصل شده است. تشدید این روند در دولت یازدهم باعث شده است تا در هفته های اخیر رئیس مجلس دو مرتبه به این موضوع واکنش نشان دهد.
به گزارش
تابناک اقتصادی، دولت در بودجه سالانه درآمدها و هزینه های سال آینده خود را مشخص می کند. به عبارتی بودجه برنامه یکساله دولت است و یکی از سیاسی ترین اسناد رسمی کشور محسوب می شود. دولت در بودجه با دو نوع هزینه و به فراخور آن با دو نوع بودجه رو به رو است. بودجه عمرانی و بودجه جاری. بودجه عمرانی یا اعتبارات عمرانی بیشتر در توسعه امور زیربنایی و زیرساخت های کشور هزینه می شود و دولت به عنوان بزرگترین کارفرمای اقتصادی کشور با این نوع بودجه و هزینه آن، می تواند نقش مهمی را در به حرکت در آوردن چرخ های اقتصادی کشور ایفا نماید. به عبارتی بودجه عمرانی می تواند نقش بسزایی را در ایجاد رونق اقتصادی ایفا کند. از طرف دیگر بودجه جاری بیشتر در هزینه هایی مانند پرداخت حقوق و دستمزد صرف می شود.
درآمدهای دولت نیز عمدتا از دو محل درآمدهای حاصل از صادرات نفت و درآمدهای حاصل از اخذ مالیات به دست می آید و یک بخش کوچکی از درآمد دولت نیز از محل های دیگری تامین می شود که در بودجه با عنوان سایر درآمدها خوانده می شود.
بررسی سهم بودجه جاری و عمرانی از کل بودجه در سال های اخیر نشان می دهد در شرایطی که سهم بودجه عمرانی مرتباً کاهش یافته است، سهم بودجه جاری مرتباً در حال افزایش بوده است. این یعنی اینکه عمده درآمدهای نفتی کشور بجای آن که صرف توسعه و عمران کشور شود بیشتر صرف هزینه های جاری و پرداخت حقوق و دستمزد کارمندان دولت می شود. موضوعی که باعث شد تا در تیر ماه دو بار رئیس مجلس به آن واکنش نشان دهد.
در مورخه 22 تیر ماه 1396، علی لاریجانی رئیس مجلس که در همایش مسوولان سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور در قم شرکت کرده بود، برای اولین بار به این موضوع واکنش نشان داد و گفت: یکی از مشکلات کشور عدم تعادل در نظام بودجه است. ۹۰ درصد بودجه کشور مربوط به امور جاری و ۱۰ درصد به امور عمرانی اختصاص دارد. وی ادامه داد: اینکه تحول عظیمی در امور عمرانی به وجود نمی آید به این دلیل است که تزریق این بخش کم است، همین ۱۰ درصد بودجه عمرانی هم با یک تبصره یعنی اوراق مشارکت تحقق می یابد و این گیر مهمی در کشور است. در سال گذشته اوراق مشارکت دادیم و نتوانستیم پول آن را بدهیم. لاریجانی با تأکید بر اینکه منابع ما از پول گاز و نفت کفاف بودجه جاری را نمی دهد، تصریح کرد: از رئیس جمهور و همه مسئولان می خواهم که با مردم صریح صحبت کنند تا مردم همه مشکلات را بدانند و بتوانند در همه امور یاری کنند.
رئیس مجلس برای دومین بار در مورخه 25 تیر ماه 1396 در حالی که در هشتمین کنفرانس بین المللی بودجه ریزی بر مبنای عملکرد حضور یافته بود به این موضوع واکنش نشان داد و با اشاره به اینکه برای بودجه جاری کشور از سهم قابل توجهی از نفت استفاده می شود،گفت: نفت سرمایه است و باید صرف امور زیربنایی شود. این نشان دهنده یک خلل جدی در نظام کشور از نظر بودجه ریزی و امور دیوانی است. رئیس مجلس با اشاره به حجم وسیع دولت ادامه داد: ما چند میلیون کارمند داریم، وضع خدماتمان هم نارس است. امور دیوانی مفصل مانع پیشرفت شده است. لاریجانی با بیان اینکه کارآمدی سیستم در کشور ما ضعیف است، گفت: امسال سهم قابل توجهی از بودجه 96، بودجه جاری است یعنی پول نفت هم صرف هزینه جاری می شود. ما باید هزینه های زائد را کم کرده و کارآمدی را افزایش دهیم.
این که در طی سال های اخیر سهم بودجه جاری از کل بودجه کشور مرتباً در حال افزایش بوده است نشان می دهد که دولت در طی این سال ها، بر خلاف اصل حکمرانی خوب که در سیاست های کلی برنامه پنجم توسعه آمده حرکت نموده است. یعنی بجای آن که به موازات واگذاری تصدی دولت در شرکت های دولتی و انجام خصوصی سازی، حجم دولت کوچک و چابک شود و هزینه جاری دولت رو به کاهش بگذارد برعکس، هزینه های جاری با سرعت بیشتری افزایش یافته و این افزایش باعث کاهش سهم بودجه عمرانی و در نتیجه عدم توجه دولت به توسعه امور زیربنایی و زیرساخت های کشور شده است. شاید راهکار این مسئله این است که دولت دوازدهم در راستای کوچک سازی خود فعالیت هایی را انجام دهد و با کاهش تعداد کارمندان حقوق بگیر بتواند هزینه های مربوط به حقوق و دستمزدها را به شکل ملموسی کاهش دهد تا از این مسیر بتواند سهم بودجه عمرانی را در سال های آینده افزایش داده و در جهت توسعه و پیشرفت کشور گام های محکمی را بردارد.
