رضا رحیمی: کودکان و نوجوانانی که هنوز به سن قانونی نرسیده اند و به دلیل برخی محدودیت های اطلاعاتی و نیز جسمانی توانمندی چندانی در دفاع از خود در برابر تهدیدهای بیرونی ندارند، به میزان چشمگیری در معرض آسیب و تهدیدهای اجتماعی قرار دارند؛ افرادی که بعضاً می خوانیم حقوقشان به شکل دردناکی تضییع می شود و امکان قانونی چندانی نیز برای رسیدگی به آن وجود ندارد.
به گزارش «تابناک»، موضوع کودکان و نوجوانانی که در معرض آسیب ها و تهدیدهایی چون کودک آزاری و یا تجاوز از سوی افراد بالغ قرار دارند، امروزه به یکی از نگرانی های جدی شهروندان ایرانی تبدیل شده و رخ دادهای تلخی که هر از چند گاهی در همین رابطه رخ می دهد، نگرانی ها را در این رابطه افزایش می دهد.
ماجرای اخیر کودک آزاری و تجاوز به حقوق و حریم شخصی دانش آموزان در یکی از مدارس شمال شهر تهران، مسئله تلخ و هشدار دهنده ای بود که نشان داد در کشور ایران آسیب مهمی چون تضییع حقوق کودکان به شکل جدی در حال گسترش است.
این مسئله که در روزهای اخیر با حواشی فراوانی نیز همراه شده است، البته اولین اتفاق ناراحت کننده این حوزه نیست و پیشتر نیز به کرات نمونه های مشابه آن در نقاط مختلف کشور رخ داده است؛ مسئله ای مهم که ضرورت دارد بیش از این ها به آن پرداخته شود و ابعاد حقوقی آن به شکل ویژه بررسی شود.
در همین رابطه و برای بررسی جوانب مختلف این مسئله، «تابناک» با مطهره ناظری وکیل دادگستری و یکی از فعالان حقوق کودک گفت و گویی انجام داده که مشروح آن را می توانید در ادامه بخوانید.
-با سلام و تشکر از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید. لطفاً برای شروع بفرمایید تصویر کلی شما از شرایط کنونی حقوق کودکان در کشورمان چیست؟
البته حقوق کودک حیطه گسترده ای دارد که نمی توان به صورت کلی در مورد آن نظر بدهیم اما می توان گفت که حقوق کودکان در ایران با چالش های جدی مواجه است ، نظیر این چالش ها ازدواج کودکان، کودک آزاری و کودکان کار است که متاسفانه به دلیل عدم توجه به آنها در زمره جدی ترین آسیب های اجتماعی قرار می گیرند و برای رفع این چالش ها نیاز به اراده جمعی و جدی است که متاسفانه این اراده پس از بیست و اندی سال از پیوستن ایران به کنوانسیون جهانی حقوق کودک همچنان شکل نگرفته است و در حال حاضر حقوق کودک با یک موج خبری به سطح جامعه منتقل شده و بعد از مدت کوتاهی به فراموشی سپرده می شود.
-به طور دقیق چه رخداد و اقداماتی را که در حق کودکان رخ می دهد، می توانید تضییع حقوق کودکان بنامیم؟
هر گونه تصمیم گیری و برنامه ریزی و عملکردی که حقوق همه جانبه کودکان در آن لحاظ نشود به نوعی تضییع حقوق کودکان تلقی می شود. برای نمونه سیاست گذاری نامناسب در حوزه آموزش همچنین عدم تخصیص بودجه مناسب در حوزه هایی که بطور مستقیم و یا غیرمستقیم به کودکان ارتباط پیدا می کند بطور قطع تضییع حقوق کودک بشمار می رود، چرا که نتیجه اینگونه سیاستگذاری ها، ورود آسیب های جدی چون کودکان کار و انواع کودک آزاری و ... می باشد.
-یکی از مسائل تلخ ولی واقعی جامعه که بارها در حق کودکان رخ داده است، مسئله تجاوز به حریم خصوصی و سوء استفاده جنسی از کودکان توسط برخی افراد معلوم الحال است. این موضوع در قانون کشورمان چه جایگاهی دارد؟
البته سوء استفاده جنسی از کودکان مصادیق مختلفی دارد از جمله هرزه نگاری نسبت به کودکان و اعمال منافی عفت نسبت به کودکان و .. همه این موارد در قوانین کیفری ایران بطور کلی اشاره و جرم انگاری شده است و سیاست کیفری افتراقی در این خصوص وجود ندارد لیکن در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که چندین سال است در انتظار تصویب آن هستیم خوشبختانه به مصادیق سوء استفاده های جنسی علیه کودکان پرداخته و نسبت به هر یک بطور مجزا تعیین تکلیف نموده است . همچنین یکی از چالش های کودک آزاری جنسی و بطور خاص اعمال منافی عفت با کودکان است راههای اثبات عمل مجرمانه است که در قانون کشورمان اثبات این جرم با دشوارهای بسیاری همراه است.
-متأسفانه برخی خانواده ها پس از اثبات تجاوز دیگران به فرزندانشان سعی بر کتمان موضوع و یا نادیده گرفتن آن برای حفظ آبرو دارند، بفرمایید این اقدام قابل دفاع است یا خیر؟
در کشورمان تصویر دقیقی از کودک آزاری جنسی وجود ندارد و همواره آمار دقیق این نوع از کودک آزاری در هاله ای از ابهام است چرا که خانواده ها همچنان به دلیل ترس از آبرو نسبت به فاش نمودن و اعلام این موارد خودداری می کنند، از آنجاییکه که کودک آزاری جنسی غالبا از سوی نزدیکان کودک ارتکاب می یابد این موضوع نیز خود عامل کتمان و فاش نکردن این نوع از کودک آزاری است.
مسلماً کتمان این موضوع به هیچ وجه قابل دفاع نیست چرا که فاش نکردن آن به جهت ترس از آبرو ، خود عاملی است که موجب شیوع کودک آزاری جنسی است و کودک آزار بدون آنکه مواخذه شود مجال پیشروی در اقدامات شوم خود را می یابد و رفته رفته محیط برای کودکان ناامن تر می شود . بنابراین کتمان کودک آزاری موجب رشد کودک آزاری است . بویژه انکه خانواده ها بایستی بدانند که کودک آزاری جرمی عمومی است و در وهله نخست موظفند که این جرم را گزارش دهند. همچنین ادر این موارد می توانند با خط مشاوره تلفنی صدای یارا ( انجمن حمایت از حقوق کودکان) به شماره 42152 مشورت بگیرند.
-خانواده ها چه اقداماتی را باید در دستور کار قرار دهند تا فرزندانشان از آسیب های مختلف از جمله سوء استفاده جنسی شدن در امان بمانند؟
باید بدانیم که اولین اقدام در پیشگیری از آسیب ها آگاهی از آن است پس کودک آزاری جنسی را بشناسیم و بدانیم که همه کودکان حتی کودکان خودمان نیز ممکن است روزی در معرض این آسیب قرار گیرند. بنابراین لازم است پیش از هر چیز کودکان را نسبت به این آسیب ایمن کنیم، در واقع راهکار اصلی آموزش والدین از طریق یادگیری مهارت های فرزندپروری است همچین کودکان نیز می بایست از طریق والدین به شکلی مناسب با حریم خصوصی بدن خود و بسیاری از مسائل مربوط به خود مراقبتی جنسی آشنا شوند که این موضوعات می تواند با مشورت مشاورین و مربیان این حوزه به شکل صحیح و مناسبی به کودکان منتقل شود علاوه بر این، خانواده ها می بایست همواره نسبت به رفتار و روابط کودکان و نوجوانان هوشیار باشند و در بحران های مقاطع مختلف سنی کودکان و نوجوانان با مشورت متخصصین به روشی مناسب رفتار کرده و با بحران ها مواجه شوند.
-مسئولان و نهادهای قانون گذار و مجری قانون در همین رابطه چه رسالتی را باید بر عهده بگیرند و عملکرد تا کنون آنها چگونه بوده است؟
بدون شک تدوین و تصویب قوانین حمایتی و پیشگیرانه در حوزه تقنینی می بایست در اولویت قرار گیرد چرا که به واقع یکی از علل گستردگی کودک آزاری فقدان قوانین پیشگیرانه است همچنین عدم اجرا و یا اجرای ناقص قوانین اندک موجود نیز آسیب رسان است .در حال حاضر نیز ی قانون 9 ماده ای مختص به کودکان داریم که صرفا به مجازات کودک آزار معطوف است این در حالی است که مجازات کودک آزار نمی تواند تنها راهکار مقابله با کودک آزاری باشد.
قانونگذار می بایست نسبت به کودکان در معرض آسیب و کودکان در معرض بزه دیده گی نیز تعیین تکلیف نماید و همچنین موقعیت کودکان و نوجوانان پس از آسیب نیز می بایست مورد توجه قرار گیرد که در صورت تصویب لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان این موارد تا حدودی تامین می گردد . در هر حال اگر چه که تاکنون مسائل مربوط به کودکان و نوجوانان جزو اولویت های قانونگذار و مجریان قانون نبوده است لیکن تصویب همین لایحه و پی ریزی بسترهای اجرای آن، همچنین پایبندی به مفاد آن تاحدودی راهگشاست.
-این مسئله مهم یعنی رعایت حقوق کودک و پاسداری از آن در فرهنگ و جوامع دیگر به ویژه کشورهای توسعه یافته چه جایگاهی دارد؟
بدون تردید یکی از مولفه های توسعه یافتگی، توسعه حقوق کودک است. در واقع توجه به حقوق همه جانبه کودکان و تامین رفاه ، سلامت و امنیت کودکان در بلند مدت از موجبات توسعه جامعه است. این توجه را می توان در قوانین حمایتی کشورهای توسعه یافته مشاهده نمود که برخی از مواد لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان نیز از قوانین حمایتی کشورهای توسعه یافته تاثیر پذیرفته است.
-با تشکر از وقتی که در اختیار «تابناک» قرار دادید، اگر در پایان نکته ای از قلم افتاده است، لطفاً به آن اشاره کنید.
ضمن تشکر از شما امیدوارم که اراده ای جدی بر بسط و توسعه حقوق کودک شکل گیرد بدون تردید توجه و اولویت یافتن حوزه حقوق کودک یکی از راهکارهای برون رفت از آسیب های اجتماعی موجود است.
