شاخص در "بورس" یعنی چه؟ حتما شما هم تاکنون، بارها و بارها، شنیده‌اید که مثلا شاخص بورس امروز با ۱۵۰ واحد رشد، به عدد ۷۰ هزار واحد رسید. همچنین گاهی اوقات رسانه‌ها از کاهش شاخص بورس خبر می‌دهند. اما تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که شاخص بورس، بیانگر چیست و چرا افزایش یا کاهش آن، اهمیت دارد؟ اساس نوسانات شاخص چه مفهومی دارد؟ در این مطلب از بورسینس قصد داریم درباره شاخص‌های بورس و انواع شاخص صحبت کنیم.
به گزارش بورسینس، درفرهنگ لغات فارسی واژه شاخص اینطور معنی شده است: برآمده، مرتفع. ۲ - برجسته، ممتاز. ۳ - (اِ.) نمودار. ۴ - نمونه، الگو، سرمشق. ۵ - عددی که میانگین ارزش مجموعه‌ای از اقلام مرتبط با یکدیگر را برحسب درصدی از همان میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ بیان کند.
شاخص یک معیار آماری است که تغییرات در یک اقتصاد یا بازار بورس را نشان می‌دهد. در مورد بازار‌های مالی، شاخص یک سبد فرضی از کلیه سهامی است که در آن بازار خریدوفروش می‌شود و میانگین تغییرات قیمت همه سهام را نشان می‌دهد.
روش اندازه‌گیری هر شاخص، منحصر به همان شاخص است و نمی‌توان رقم فعلی یک شاخص را با شاخصی دیگر مقایسه کرد؛ بنابراین برای مقایسه دو شاخص مختلف بهتر است درصد تغییرات شاخص‌ها را نسبت به‌روز یا ماه قبل باهم مقایسه کرد، نه عدد فعلی آن‌ها را.
از شاخص کل و سایر شاخص‌های بورس اوراق بهادار تهران می‌توان برای سنجش عملکرد سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری استفاده کرد. مفهوم شاخص در بورس بسیار متفاوت است، کلمه شاخص (INDEX) در کل به معنای نمودار یا نشان‌دهنده یا نماینده می‌باشد.
شاخص کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می‌باشد و وسیله‌ای برای اندازه‌گیری و مقایسه پدیده‌هایی است که دارای ماهیت و خاصیت مشخصی هستند که بر مبنای آن می‌توان تغییرات ایجاد شده در متغیر‌های معینی را در طول یک دوره بررسی نمود.
شاخص بازار سهام چیست؟ روشی برای اندازه‌گیری بخشی از بازار سهام است. این شاخص بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است.
طبق فرمول طراحی شده تغییر قیمت شرکت‌های بزرگتر که در عین حال سرمایه بیشتری نیز دارند بر نوسان شاخص تاثیر بیشتری می‌گذارد. در هر بازار بورس اوراق بهاداری می‌توان بنا بر احتیاج و کارایی شاخص‌های زیادی را تعریف و محاسبه نمود.
روش محاسبه شاخص کل بورس تهران
برای درک نحوه محاسبه شاخص کل ابتدا لازم است توضیح دهیم که بازدهی سرمایه گذاران که (در بورس) سرمایه گذاری کرده اند در بورس اوراق بهادار به دو روش محاسبه می‌شود.
ابتدا بازدهی حاصل از دریافت سود نقدی در پایان هر سال است و دوم تغییر قیمت سهم در طول دوره سرمایه گذاری سهامدار. یعنی فرض کنید که شخصی سهامی را به ارزش هر سهم ۱۰۰ تومان در ابتدای یک سال خریداری کرده است، قیمت هر سهم این شرکت در پایان سال ۱۲۰ تومان شده و شرکتی که سهام آن خریداری شده است نیز در پایان سال ۱۰ تومان به ازای هر سهم سود تقسیم کرده است؛ بنابراین این سرمایه گذار روی سهام توانسته تا پایان این سال در مجموع ۳۰ تومان به ازای هر سهم سود کند و در واقع بازدهی این سرمایه گذار در پایان سال ۳۰ درصد بوده است، زیرا سرمایه وی از ۱۰۰ تومان به ۱۳۰ تومان افزایش یافته است.
حال روش و فرمول محاسبه شاخص کل بورس نیز بر همین اساس می‌باشد. بدین معنی که شاخص کل افزایش قیمت کلیه سهام‌های منتشر شده در بورس و همچنین تقسیم سود نقدی این شرکت‌های سهامی را در نظر گرفته و بر این اساس بازدهی کلیه سهام‌ها و در واقع بازدهی کل بورس را محاسبه می‌کند که به آن شاخص کل بورس یا بازدهی نقدی بورس می‌گویند.
مفهوم واحد در شاخص چیست؟
شاخص براساس یک واحد تعریف می‌شود بدین صورت اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال برای مثال ۱۰ هزار واحد باشد و در پایان سال به ۱۵ هزار واحد افزایش یابد یعنی ۵ هزار واحد افزایش داشته که این به معنای بازده ۵۰% درصدی در شاخص کل بورس است.
شاخص کل قیمت در بورس تهران برای سه گروه محاسبه می‌شود که عبارتند از:
۱ - شاخص قیمت کل بازار:
که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکت‌های معامله شده تاثیر داده می‌شود.
۲ - شاخص قیمت تالار اصلی:
که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکت‌های معامله شده در تابلو اصلی تاثیر داده می‌شود.
۳ - شاخص قیمت تالار فرعی:
که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکت‌های معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده می‌شود.
در زیر به برخی دیگر از شاخص‌های بورس اشاره شده است:
۴ - شاخص صنعت:
این شاخص عملکرد شرکت‌های صنعتی بورس را نشان می‌دهد. مفاهیم این بازار کمک می‌کند. با یکی از این کلید‌ها آشنا شوید:
۵ - شاخص واسطه‌گری‌های مالی:
این شاخص عملکرد شرکت‌های واسطه‌گری مالی شامل هلدینگ‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و لیزینگ‌ها را نشان می‌دهد.
۶ - شاخص قیمت و بازده نقدی:
این شاخص را در سال‌های اخیر روزنامه همشهری با نام شاخص بازده بازار سهام به سهامداران شناسانده است.
شاخص قیمت و بازده نقدی را می‌توان یکی از دقیق‌ترین شاخص‌های محاسبه در بورس تهران به حساب آورد، زیرا هر دو مولفه تقسیم سود در شرکت‌ها و بازده سهام بر اثر افزایش قیمت سهام شرکت‌ها در آن مدنظر قرار گرفته است.
۷ - شاخص عملکرد تالار اصلی:
این شاخص فقط روند حرکت قیمت سهام شرکت‌های درج شده در تابلوی اصلی بورس تهران را طبق ضوابط محاسبه شاخص کل نشان می‌دهد.
۸ - شاخص کل قیمت سهام:
این شاخص بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است.
طبق فرمول طراحی شده تغییر قیمت شرکت‌های بزرگتر که در عین حال سرمایه بیشتری نیز دارند بر نوسان شاخص تاثیر بیشتری می‌گذارد.
۹ - شاخص عملکرد تالار فرعی:
این شاخص فقط روند حرکت قیمت سهام شرکت‌های درج شده در تابلوی فرعی بورس تهران را طبق ضوابط محاسبه شاخص کل نشان می‌دهد
محاسبه شاخص‌های مختلف بر اساس فرمول‌های قراردادی انجام می‌گیرد و هر شاخصی بنا بر داده‌ها و فرمول مورد استفاده می‌تواند گویای تغییرات خاصی باشد؛ لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشان‌دهنده تغییرات قیمت کلیه شرکت‌ها می‌باشد مابقی شاخص‌ها بنا بر نوع محاسبه و شرکت‌هایی که در آن مورد محاسبه قرار می‌گیرند باید تفسیر شوند.
حال که تا حدودی با نحوه محاسبه شاخص‌های مختلف آشنا شدیم لازم است با توجه به اینکه سهام چه شرکت‌هایی در شاخص مورد نظر تاثیر گذار بوده اند تفسیر لازم را از شاخص مورد نظر داشته باشیم.
سرمایه گذاران باید به دو نکته توجه نمایند:
نکته ۱ - افزایش شاخص کل کلا بمعنی سودآوری کلیه سهام موجود در بورس نیست. برعکس این مسئله کاهش شاخص کل هم بمعنی ضرر در کل سهام موجود در بورس نیست.
نکته ۲ - یکی از مهمترین مسائل در سرمایه‌گذاری در بورس تشکیل سبد سهام است. سرمایه گذاران باید از هر صنعتی یک نوع از سهام آن صنعت را در سبد خود داشته باشند.
شاخص هم وزن بورس چیست؟
در محاسبه شاخص هم‌وزن، بزرگی و کوچکی شرکت‌ها در محاسبه دخالت داده نمی‌شوند و همه شرکت‌ها به یک میزان در شاخص اثر می‌گذارند.
به طور مثال شرکت بزرگی مانند هلدینگ خلیج فارس با شرکت کوچکی مانند دامداری تلیسه نمونه هم‌وزن است؛ بنابراین نوسانات قیمتی آن‌ها تاثیر مشابهی روی شاخص هم‌وزن می‌گذارد؛ بنابراین این عامل باعث می‌شود در برخی روز‌هایی که به طور مثال شاخص کل مثبت است، ولی اکثر سهام بازار منفی هستند، شاخص هم‌وزن منفی شود، زیرا وضعیت اکثریت سهام بازار است که در شاخص هم‌وزن منعکس می‌شود.
مبنای شاخص هم وزن بورس
مبنای شاخص هم‌وزن ۱۰۰۰۰ واحد بوده و از اول فروردین ۱۳۹۳ معرفی شده است.
به نظر می‌رسد که این شاخص با کیفیت بهتری نشان‌دهنده کلیت وضعیت بورس تهران است.
