با نزدیک شدن به موعد اعمال تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران زمزمه‌های عرضه نفت خام در بورس با هدف دور زدن تحریم‌ها بعد از سال‌ها مجددا به گوش رسید و آن طور که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده، این تصمیم قرار است از هفته آینده عملیاتی شود؛ تصمیمی که از یک طرف بخش خصوصی و برخی کارشناسان آن را دریچه جدیدی برای ورود نفت ایران به بازار جهانی و برخی دیگر آن را در دور زدن تحریم‌ها بی اثر می‌دانند.
به گزارش ایسنا، چندی پیش اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری از عرضه نفت خام ایران در بورس خبر داد و گفت: با کشورهای دوست خود گفت‌وگو و راه‌های فروش نفت خود را باز کرده‌ایم. نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد تا بخش خصوصی، به طور شفاف نفت را خریداری و صادر کند؛ در نتیجه به مقدار مورد نیاز، بخش خصوصی در تناژهای مختلف وارد عرصه شده است.
چندی بعد از این اظهار نظر شورای عالی هماهنگی اقتصادی که به ریاست حسن روحانی برگزار شد تصویب کرد که با هدف متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت، طرح عرضه نفت خام در رینگ صادراتی بورس انرژی در داخل کشور به صورت ارزی انجام شود. بر اساس این طرح، وزارت نفت می‌تواند با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای صادرات، نفت خام و فراورده‌های نفتی را به قیمت رقابتی، در بورس داخل کشور به فروش برساند.
به نظر می‌رسد عرضه نفت در بورس یکی از راهکارهای مورد اشاره اسحاق جهانگیری برای دور زدن تحریم‌هاست. معاون اول رئیس‌جمهوری گفته که نخستین هدف آمریکا، ممانعت از فروش نفت ایران است که با عرضه نفت خام در بورس، بخش خصوصی می‌تواند نفت را از بورس به‌طور شفاف خریداری و صادر کند.
نظر زنگنه درمورد عرضه نفت خام در بورس
این تصمیم درحالی به گفته علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت از هفته آینده اجرا خواهد شد که وزیر نفت اجرای آن را فعلا آزمایشی می‌داند. به گفته بیژن زنگنه هیات دولت با عرضه نفت در بورس موافقت نکرده و سران سه‌قوه موافقت کردند. به دلیل حساسیت‌هایی که این موضوع دارد، گفته شد که ۲۰ درصد به صورت ریالی و ۸۰ درصد به صورت ارزی به طور آزمایشی و به طور محدود عرضه شود و بعد ازگرفتن نتایج و انجام ارزیابی تصمیم‌گیری شود. عرضه آن حدود ۴۰ هزار بشکه است.
نحوه بازاریابی چگونه و بازارهای صادراتی کجاست؟
یکی از سوالاتی که درمورد عرضه نفت خام در بورس مطرح می‌شود این است که اگر قرار باشد نفت ایران تحریم شود، بخش خصوصی چگونه می‌تواند دست به صادرات بزند؟ پاسخ بخش خصوصی این است که آمریکا معاملاتی که توسط دولت ایران انجام می‌شود را منع کرده و اعلام نکرده است که مردم عادی خرید و فروش نکنند. قرار است عاملان بخش خصوصی در قالب تشکل‌ها، اتحادیه‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه انرژی وارد عمل شوند و برای فروش نفت می‌توانند از نفتکش‌های شرکت ملی نفتکش و یا نفتکش‌های آزاد که تحریم مانع فعالیت آن‌ها نمی‌شود استفاده کنند. از سوی دیگر بخش خصوصی می‌تواند سازوکاری را فراهم کند که خارج از مقررات سخت دنیا نفت را صادر کند. همچنین گفته می‌شود بازار کشورهای آسیایی مانند چین و هند و کشورهایی است که امکان انتقال ارزی را دارند.
قیمت و نحوه دریافت پول به چه صورت است؟
شنیده‌ها حاکی از آن است که قیمت بخش خصوصی با قیمت بین‌المللی یکسان است. زیرا نمی‌توان قیمت را با دو نرخ در کشور به فروش رساند. بخش خصوصی همچنین نحوه دریافت پول را تعریف و از طریق بانک‌های عاملی که تعریف شده است اقدام می‌کند.
کارشناسان چه می‌گویند؟
با اینکه طرح عرضه نفت خام در بورس در یک قدمی اجرا ایستاده است، همچنان مخالفانی دارد. موافقان این طرح بر این باورند که اگر عرضه نفت خام در بورس در سال‌های قبل شکست خورد به این دلیل بوده که عرضه نفت خام در بورس در سال‌های قبل یک مرحله بود و در آن زمان در اختیار بخش خصوصی نبود. دولت تصمیم گرفت ۵۰۰ هزار بشکه نفت سنگین را با یک قیمت مشخص به فروش برساند. متقاضیان خواهان قیمت کم‌تری بودند اما نماینده امور بین‌الملل اعلام کرد با قیمت کم‌تر حاضر به فروش نفت‌خام نیست درحالی که بورس بر اساس عرضه و تقاضاست، آن‌ها می‌گویند سبد بخش خصوصی کوچک‌تر است و این بخش محموله‌های ۵۰ تا ۱۰۰ هزار بشکه‌ای را به بخش خصوصی به فروش خواهد رساند و به همین دلیل امکان دور زدن تحریم‌ها وجود دارد.
درحالی که مخافلان این طرح بر این باورند که وقتی هنوز نتوانسته‌ایم مشکلات و ضعف‌های هسته معاملاتی بورس را برطرف کنیم چطور می‌خواهیم یک سیستم نرم افزاری جدید برای بورس نفت ایجاد کنیم؟ به عقیده آن‌ها با عرضه نفت خام در بورس نمی‌توان اثرات تحریم‌ها را کاهش داد. زیرا ساز و کار بورس نفت بر اساس بازار آزاد است و بازار آزاد مبتنی بر عرضه و تقاضاست. طبیعتا ما در سمت عرضه مشکلی نداریم، ولی در سمت تقاضا قطعا با مشکلات زیادی مواجه خواهیم بود چرا که بازار مناسبی برای تقاضای نفت ما وجود نخواهد داشت.
از سوی دیگر نحوه تسویه نقدی نفت در بورس، بر اساس دلار انجام می‌پذیرد ولی با توجه به تحریم‌های ارزی، ایران در تسویه نقدی معاملات دچار مشکل خواهیم شد.
