فتاوای آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (قدس سره)
تمكين، اطاعت، نشوز
سؤال 1657 :با چند مرتبه تمكين نكردن، زن ناشزه([1]) مى شود؟
جواب: زن حتى اگر براى يك مرتبه، بدون عذر از استمتاعِ شوهر، جلوگيرى كند; ناشزه مى شود.
سؤال 1658 :اگر مرد در روابط زناشويى افراط مى كند كه براى سلامتى زن يا شوهر مضر مى باشد، آيا زن مى تواند تمكين نكند؟
جواب: اگر براى زن ضرر داشته باشد، مى تواند تمكين نكند. بلكه براى حفظ سلامتى خود، عدم تمكين لازم است; اما اگر ضرر متوجه شوهر است; نمى تواند تمكين نكند.
سؤال 1659 :اگر زن داراى ضعف شديد بدنى باشد و توان تمكين نداشته باشد; مى تواند تمكين نكند؟
جواب: ضعف غير قابل تحمل و بيمارى، مسقط تكليف است و زن مى تواند تمكين نكند.
سؤال 1660 :زنى به خانه شوهر رفته است و ساير استمتاعات صورت گرفته و تنها ازاله بكارت نشده است و حال مى گويد: تمكين نمى كنم تا مهر مرا كامل بپردازى. در صورتى كه ثابت شود از اول قصدش مطالبه مهر بوده، آيا حق امتناع دارد؟
جواب: بلى; مى تواند از تمكين ممانعت كند تا مهريّه را بگيرد.
سؤال 1661 :آيا زنى كه با افراد نامحرم ارتباط نامشروع دارد ناشزه محسوب مى شود؟
جواب: خير، ناشزه محسوب نمى شود.
سؤال 1662 :اگر زن ناشزه حامله باشد، آيا از جهت حمل استحقاق نفقه دارد؟
جواب: در فرض سؤال، زوجه نفقه ندارد. اگرچه حامله باشد.
سؤال 1663 :آيا نفقه زوجه مشروط به تمكين است يا مشروط به عدم تحقق نشوز؟
جواب: در هرچيزى كه اطاعت زوج لازم است، در صورت مخالفت نشوز محقق و نفقه ساقط مى شود، مگر در زوجه صغيره غير قابل استمتاع كه نفقه او واجب نيست. اگرچه نشوز درباره او مفهوم ندارد.
سؤال 1664 :آيا زوجه غير مدخوله، همانطور كه مى تواند تمكين نكند تا مهريّه خود را بگيرد، آيا مى تواند تمكين نكند تا اجازه ادامه تحصيل، يا غيره را بگيرد؟ ولى سخنى از گرفتن مهر نگويد؟
جواب: معلق كردن تمكين به غير اداى مهريه كه قبول آن بر زوج واجب نيست، جايز نمى باشد.
سؤال 1665 :عدم تمكين زوجه غير مدخوله، براى اخذ مهريه منحصر به دخول است؟ يا شامل ساير استمتاعات و خروج از منزل هم مى شود؟
جواب: از ساير استمتاعات نيز مى تواند ممانعت كند. ولى نسبت به خروج از خانه ظاهراً استيذان لازم است.
سؤال 1666 :زن در چه صورتى ناشزه مى شود؟
جواب: در صورتى كه بدون اذن شوهر از خانه خارج شود يا خود را براى لذتهاى جنسى در مواقعى كه شوهر مى خواهد، بدون عذر شرعى مثل ايام عادت در اختيار او قرار ندهد، و از موجبات نفرت مرد پرهيز نكند.
سؤال 1667 :آيا حكم نشوز در مورد مرد نيز تحقق دارد؟
جواب: بلى، مرد هم اگر حقوق واجب زن را از قبيل نفقه، و همخوابى رعايت نكرد و امتناع كرد، ناشز مى شود و زن مى تواند به حاكم شرع مراجعه كند.
سؤال 1668 :اگر خانمى بدون اجازه شوهر از منزل خارج شده تكليف او از لحاظ نماز و روزه چيست، آيا او ناشزه مى شود؟
جواب: اگر با لباسى كه شوهر در اختيار او گذاشته نماز بخواند، چنانچه شوهر راضى نباشد نمازش باطل است، ولى روزه او صحيح است.
سؤال 1669 :آيا مخالفت كردن امر زوج در هر باب موجب نشوز است يا مخصوص است به امر وقاع؟
جواب: مخالفت امر زوج به عدم تمكين و عدم ازاله منفرّات و مضاد با تمتع، بلكه ترك تنظيف و تزيين با مطالبه زوج، و بيرون رفتن از خانه بدون اذن زوج، نشوز است.
سؤال 1670 :در صورتى كه مردى بخواهد على رغم كراهت، با زوجه خود از دبر نزديكى كند، آيا زوجه مى تواند امتناع كند و تمكين نكند؟
جواب: بلى، مى تواند تمكين نكند. و دليلى نداريم كه تمكين كردن نسبت به هر استمتاع جايزى، لازم است.
سؤال 1671 :مرد با چند بار تمكين نكردن به عمل زناشويى ناشز مى شود؟
جواب: به طور كلى شوهر نمى تواند بدون عذر، از قبيل خوف ضرر يا سفر ضرورى و امثال آن، نزديكى با زوجه خود را بيش از چهار ماه ترك كند. و اگر بيشتر از چهار ماه ترك كرد، ناشز مى شود، اما اگر ترك تمكين در كمتر از چهار ماه موجب وقوع زن در حرج يا خوف وقوع وى در حرام باشد، احتياط آن است كه به مقدار رفع اين امور تمكين كند.
سؤال 1672 :اگر مهريه زوج حالّ باشد، مى فرماييد كه زوجه مى تواند از ايفاى وظايفى كه در مقابل شوهر دارد خوددارى كند تا مهر به وى تسليم شود. آيا در صورتى كه عروسى واقع شده و زوجه به خانه زوج رفته و خود را تسليم زوج كرده ولى زوج قادر به مقاربت نشده است، باز زوجه مى تواند پس از آن مهريه را به شرح مذكور مطالبه كند و قبل از تسليم مهريه از ايفاى وظايف خوددارى كند؟ يا اينكه حق استنكاف با تسليم تام از بين مى رود و فقط زوجه حق مطالبه مهريه را دارد؟
جواب: بلى، در فرض سؤال كه مهر حالّ بوده، زوجه مى تواند از ايفاى وظايف مربوطه خوددارى كندتا تمام مهر خود را بگيرد و تا دخول محقق نشده حق مطالبه مهر باقى است. ولى پس از دخول اگرچه يك بار باشد، ديگرنمى تواندتمكين نكند.
سؤال 1673 :اگر مرد به زن امر كند، فلان شكل برايش آرايش كند، يا فلان لباس را در منزل بپوشد و يا به نحو خاصى نظافت كند. آيا زن بايد اطاعت كند؟ با توجه به اين كه زن بايد منافيات را از خود دور كند؟
جواب: اطاعت زن از شوهر در امور مربوط به استمتاعات واجب است. و امور مذكوره اگر در اين راستا باشد يا ترك آنها موجب نفرت شود، بايد اطاعت كند. وگرنه لازم نيست.
سؤال 1674 :اگر خانمى ببيند شوهر او چشم چرانى مى كند و با زنهاى نامحرم بيش از او گرم مى گيرد، آيا مى تواند براى متوجه كردن او به اين عمل زشتش، تا مدتى به او تمكين نكند؟
جواب: تمكين نكردن جايز نيست. ولى با رعايت مراتب و شرايط نهى از منكر، نهى از منكر كند.
سؤال 1675 :اگر مردى به همسرش اجازه ندهد به فيلمهاى خاصى نگاه كند، با اين كه منافى عفت نيست، آيا بدون قصد ريبه مى تواند نگاه كند؟
جواب: اگر نگاه كردن منافى حقوق شوهر نباشد و مفسده اى همراه نداشته باشد، اجازه ندادن وجهى ندارد.
سؤال 1676 :اگر مرد به همسرش بگويد نبايد با فلان شخص مثلا مادر، خواهر، برادر... رفت و آمد كنى، آيا زن مى تواند آنان را به منزل دعوت كند؟ اگر به نام زن باشد چطور و چنانچه به اسم شوهر بود، چه حكمى دارد؟
جواب: اگر منافات با حقوق مرد داشته باشد يا منزل شخصى شوهر باشد يا مشترك، زن شرعاً حق دعوت ندارد. و نيز اگر ملك شخصى زن است و فرش و اثاث البيت مال شوهر يا عوارض ديگرى داشته باشد كه با حقوق شوهر منافى است، حق دعوت ندارد.
سؤال 1677 :دخترى كه عقد شده و تاكنون عروسى نكرده است، آيا بيرون رفتن او بايد با اجازه پدر باشد يا با اجازه شوهر؟ و نفقه او با كيست؟
جواب: بيرون رفتن او از خانه بدون اجازه شوهر خلاف احتياط است. و نسبت به نفقه اگر حاضر به تمكين و رفتن به خانه شوهر است و شوهر كوتاهى مى كند، نفقه او به عهده شوهر است.
سؤال 1678 :زن ناشزه اى با ترك منزل بدون اجازه شوهر درخواست كرده كه مهر خود را بگيرد و چون شوهر نقداً نمى تواند بپردازد، مى گويد به صورت قسطى در چند سال مى دهم. اما زن اصرار دارد كه شوهرش منزل مسكونى خود را بفروشد و مهريه او را بدهد، آيا بر مرد لازم است خانه را فروخته و مهريه او را بدهد؟
جواب: در صورتى كه شوهر قدرت بر پرداخت مهريه را ندارد، بايد به او مهلت داد و در فرض سؤال منزل مسكونى از مستثنيات دين است و توقيف و فروش آن جايز نيست و اگر اختلاف وجود دارد به دادگاه مراجعه شود
1- ناشز و ناشزه به مرد يا زنى گفته مى شود كه حقوق لازمه و وظايف زناشويى را رعايت نمى كند
