فتاوای آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله)
کیفیت امر به معروف و نهی از منکر
سؤال 1069: وظيفه فرزند در برابر پدر و مادر و يا زن در برابر شوهرش، اگر خمس يا زکات اموال را نپردازند، چيست؟ آيا براى آنان تصرّف در مالى که خمس يا زکات آن پرداخت نشده و مخلوط به حرام است با توجه به تأکيدات وارد در روايات مبنى بر عدم استفاده از آن، به سبب آلوده کردن روح انسان جايز است؟
جواب: بر آنان واجب است که هنگام مشاهده ترک معروف يا انجام حرام توسط پدر و مادر يا شوهر، به امر به معروف و نهى از منکر در صورت تحقق شرايط آن مبادرت کنند، ولى تصرّف در اموال آنان اشکال ندارد، مگر آنکه يقين به وجود خمس يا زکات در خصوص مالى که مصرف مىکنند، داشته باشند، که در اين صورت واجب است که از ولىّ امر خمس و زکات نسبت به آن مقدار اجازه بگيرند.
سؤال 1070: روش مناسبى که بهتر است فرزند در برابر پدر و مادرى که بر اثر عدم اعتقاد کامل به تکاليف دينى، به آنها اهميت نمىدهند، اتخاذ نمايد، کدام است؟
جواب: واجب است که با زبان نرم و مراعات احترام ايشان به عنوان پدر و مادر، آنان را امر به معروف و نهى از منکر کند.
سؤال 1071: برادر من مسائل شرعى و اخلاقى را رعايت نمىکند و تاکنون نصيحت در او تأثيرى نداشته است، وظيفه من هنگام مشاهده رفتارهاى او چيست؟
جواب: واجب است از اعمال خلاف شرع وى اظهار تنفر کنيد و او را به هر روش برادرانهاى که مفيد و مؤثر مىدانيد، موعظه کنيد، ولى قطع رحم، جايز نيست.
سؤال 1072: رابطه با اشخاصى که در گذشته مرتکب اعمال حرامى مانند شرب خمر شدهاند، چگونه بايد باشد؟
جواب: معيار وضعيت فعلى اشخاص است، اگر از آنچه انجام دادهاند، توبه کرده باشند، معاشرت با آنان مانند معاشرت با ساير مؤمنين است. ولى کسى که در حال حاضر هم مرتکب حرام مىشود، بايد او را از طريق نهى از منکر از آن کار منع کرد، و اگر از انجام فعل حرام اجتناب نمىکند مگر با دورى جستن از او، قطع رابطه و ترک معاشرت با وى از باب نهى از منکر واجب مىشود.
سؤال 1073: با توجه به هجوم مستمر فرهنگ غربى که در تضاد با اخلاق اسلامى است، و رواج بعضى از عادتهاى غيراسلامى، مثل به گردن آويختن صليب طلايى توسط بعضى از مردان، و يا استفاده بعضى از زنان از مانتو با رنگهاى زننده، و يا استفاده بعضى از مردان و زنان، از زيورآلات و عينکهاى تيره و ساعت هايى که جلب نظر مىکند و استفاده از آنها نزد عرف مردم قبيح است، و عدهاى از آنها حتى بعد از امر به معروف و نهى از منکر هم اصرار بر کار خود دارند، اميدواريم حضرتعالى روشى را که بايد در برابر اين افراد در پيش گرفت، بيان فرماييد.
جواب: پوشيدن طلا يا آويختن آن به گردن بر مردان مطلقاً حرام است، و پوشيدن لباسهايى که از نظر دوخت يا رنگ يا غير آن تقليد و ترويج فرهنگ مهاجمِ غير مسلمانان در نظر عرف محسوب مىشود، جايز نيست. همچنين استفاده از زيورآلاتى که استعمال آن تقليد از فرهنگ تهاجمى دشمنان اسلام و مسلمين محسوب شود، جايز نيست، و بر ديگران واجب است که در برابر اينگونه مظاهر فرهنگى تقليدى از بيگانگان مبادرت به نهى از منکر زبانى کنند.
سؤال 1074: گاهى مشاهده مىکنيم که دانشجوى دانشگاهى و يا کارمندى مرتکب فعل حرام مىشود، حتى بعد از تذکرات و راهنمايىهاى مکرر هم از کار خود دست برنمىدارد، بلکه بر انجام کارهاى زشت که باعث ايجاد جو فاسد در دانشگاه است، اصرار مىورزد، نظر شريف جنابعالى درباره اِعمال بعضى از مجازاتهاى ادارى مؤثر مثل ثبت در پرونده آنها چيست؟
جواب: با مراعات نظام داخلى دانشگاه اشکال ندارد، و بر جوانان عزيز لازم است که مسأله امر به معروف و نهى از منکر را جدى گرفته و شرايط و احکام شرعى آن را به دقت بياموزند و اين اصل را عام و فراگير نموده و روشهاى اخلاقى و مؤثر را براى تشويق فعل معروف و جلوگيرى از ارتکاب محرمات به کار بگيرند، و از استفاده از آن براى اغراض شخصى بايد خوددارى نمايند و بدانند که اين راه بهترين و مؤثرترين روش براى ترويج کار خير و جلوگيرى از شرّ است. خداوند شما را به آنچه رضاى او در آن است، موفق بدارد.
سؤال 1075: آيا جواب ندادن به سلام کسى که فعل حرام انجام مىدهد، براى تنبيه او جايز است؟
جواب: جوابِ سلامِ مسلمان شرعاً واجب است، ولى اگر بر خوددارى از جواب سلام به قصد نهى از منکر، عرفاً نهى و منع از منکر صدق کند، جايز است.
سؤال 1076: اگر براى مسئولين به‌طور قطعى ثابت شود که بعضى از کارمندان ادارات در خواندن نماز کوتاهى کرده و يا اصلاً نماز نمىخوانند و نصيحت و راهنمايى هم تأثيرى نداشته باشد، در برابر اينگونه افراد چه وظيفهاى دارند؟
جواب: در عين حال واجب است که از تأثير مداومت بر امر به معروف و نهى از منکر با رعايت شرايط آن غفلت نکنند، در صورت نااميدى از تأثير امر به معروف نسبت به آنان، اگر بر حسب مقررات قانونى محروم ساختن اينگونه افراد از مزاياى شغلى مجاز باشد، بايد در مورد آنان اجرا شود و به آنان تذکر هم داده شود که اين محروميت بر اثر سستى و کوتاهىشان در انجام اين فريضه الهى اتخاذ شده است
