«من در خاکریز خوابیده‌ام» این را جورج اورول نویسنده معروف در سال 1933 نوشته‌است. او گفته خوابیدن در جایی که نمناک و خیس و سرد و پرسروصداست بسیار بهتر از نخوابیدن است. سال‌ها از آن زمان می‌گذرد و هنوز هم افراد زیادی هستند که در موقعیت‌های سخت به خواب می‌روند. هنوز هم بسیاری از مردم در نقاط خیس و سرد شب خود را سحر می‌کنند. برخی از آن‌ها حتی در سردترین روزهای دسامبر هم در چنین نقاطی می‌خوابند. در برخی از نقاط زمین، شمار این افراد افزایش هم پیدا کرده‌است.
این الگو که فقرا در نقاط نامطلوب به خواب بروند به الگویی در کشورهای ثروتمند تبدیل شده‌است. تقریبا در همه کشورهای اروپایی شاهد افزایش تعداد افراد بی‌خانمان هستیم. بسیاری از افراد در اقامتگاه‌های موقتی زندگی می‌کنند. تعدادی از افراد هم همچنان جایی به جز خیابان برای خوابیدن ندارند. البته در آمریکا تعداد افراد بی‌خانه در حال کاهش است. اما در شهرهای ثروتمند، تعداد این افراد در حال افزایش است. دست‌کم 5هزار نفر در سانفرانسیسکو در خیابان‌ها زندگی می‌کنند. این رقم نشان می‌دهد که تعداد این افراد در دو سال گذشته بیش از 19درصد افزایش یافته‌است.
مسیر خانه‌دار شدن افراد نباید از این سمت باشد. رویه فعلی نباید ادامه پیدا کند. در دوران بعد از جنگ، تعداد افرادی که خانه نداشتند در آمریکا به قدری کاهش پیدا کردند که بسیاری از تحلیل‌گران و جامعه‌شناسان پیش‌بینی می‌کردند آن‌ها به کلی محو شوند. حتی همین امروز هم برخی از کشورهای ثروتمند و بزرگ مثل توکیو و مونیخ، تعداد بسیاری کمی کارتن‌خواب دارند. افرادی که در خیابان‌ها زندگی می‌کنند در این شهرها بسیار کم است.
*درسی برای صاحب‌خانه شدن
شهرهایی که عملکرد خوبی در زمینه خانه‌دار کردن افراد داشته‌اند، می‌توانند درس‌های خوبی به دیگر شهرها بدهند تا تعداد افراد بی‌خانه را کم کنند. مطالعات نشان می‌دهد عوامل پیچیده و در عین‌حال متعددی در کاهش تعداد افراد بی‌خانه موثر هستند. جهان می‌تواند از یونان درس بگیرد؛ خانواده‌هایی که وضعیت خوبی ندارند در این کشور مورد حمایت سایر خانواده‌ها قرار می‌گیرند تا بتوانند وضعیت خود را بهبود ببخشند. بسیاری از تحلیل‌گران می‌گویند نباید به کسی که در خیابان‌ها گدایی می‌کند، پول داد. آن‌ها می‌گویند این کار بی‌حاصل است و نتیجه‌ای معکوس به همراه خواهد داشت. به نظر آن‌ها موثرتری و درست‌ترین کار این است که پول را به خیریه‌ها اهدا کنیم.
هرچقدر هم که مردم تلاش کنند تا به همدیگر کمک برسانند باز هم اگر قیمت مسکن بالا باشد، کمک‌ها بی‌اثر خواهد بود. به همین دلیل است که تعداد افرادی که خانه ندارند در حال افزایش است. به همین دلیل است که خوابیدن در خیابان در برخی از نقاط دنیا، ممنوعیتی ندارد. هرجایی که هزینه مسکن در آن پایین باشد، طبیعی است که تعداد افراد بی‌خانه هم در آن کمتر است. در آن زمان از هر چهار نفر تنها یک نفر بود که بیش از 30درصد از درآمد خود را صرف خانه می‌کرد. امروز از هر دو نفر، یک نفر این وضعیت را دارد. این یعنی خانه گران شده و هزینه آن بالا رفته‌است. بررسی‌ها نشان می‌دهد هر10درصد افزایش قیمت خانه منجر به افزایش 8درصدی تعداد افراد بی‌خانه می‌شود.
دولت می‌تواند اقداماتی داشته باشد که در این زمینه کمک کند. در بریتانیا، مردم فقیر می‌توانند یارانه‌های کرایه‌خانه دریافت کنند. اما باز هم افراد بسیاری در خیابان‌ها می‌خوابند. هرچقدر هم دولت سخاوت به خرج بدهد باز هم این یارانه‌ها نمی‌تواند شرایط به وضعیتی مطلوب تغییر دهد. البته وقتی مردم صاحب خانه شوند شرایط در یک شهر به صورت کلی مطلوب‌تر خواهد شد؛ برای مثال آن‌ها به خدمات بیشتری دسترسی پیدا می‌کنند و در ضمن می‌توانند به راحتی شغل مورد نیاز خود را پیدا کنند.
یک راهکار دیگر این است که دولت خودش دست به کار شود و خانه‌هایی را بسازد که همه بتوانند از آن بهره بگیرند. در سنگاپور، منطقه‌ای وجود دارد که80درصد از مردم در خانه‌های دولتی زندگی می‌کنند. یعنی دولت خانه‌هایی را ساخته و در اختیار این افراد قرار داده‌است. البته بسیاری از کشورها به دنبال خصوصی‌سازی ساخت مسکن هستند. در فنلاند، دولت خانه‌هایی را برای مردم فراهم کرده و به آن‌ها کمک کرده بی‌خانه نمانند. مشابه این رویکرد در آمریکا هم بوده و با موفقیت همراه شده‌است. در برخی از مناطق هم دولت از مردم می‌خواهد دست به یک‌سری فعالیت‌های غیرقانونی نزنند و در ازای آن به آن‌ها سرپناه می‌دهد.
اقدامات اصلاحی در زمینه مسکن به مردم کمک می‌کند وضعیت بهتری را تجربه کنند. ژاپن قوانین خود را در زمینه مسکن، کمی آزاد گرفته و همین سخت‌گیری نکردن باعث شده این کشور شرایط قابل قبولی به لحاظ مسکن داشته‌باشد. با اقداماتی که دولت در ژاپن داشته، هزینه مسکن در توکیو بیش از 80درصد کاهش داشته‌است. این کاهش طی 20 سال حاصل شده و نتیجه سیاست‌های درستی بوده که دولت در پیش گرفته‌است. حالا بسیاری از افراد خودشان را در خانه و زیر یک سقف می‌بینند و تعداد افرادی که خارج از یک خانه زندگی می‌کنند در مسیر کاهش قرار گرفته‌است.
منبع: اکونومیست/ترجمه آینده نگر
