یکی از روش‌های آسان پرداخت بهای کالا و خدمات در سال‌های نه چندان دور، چک بوده که در دهه‌های گذشته ـ قوانین سال‌های ۵۵ و ۷۲ و ۸۲ ـ با فراز و نشیب‌های بسیاری دست به گریبان بوده است. قانونگذار در تمامی این سال‌ها تلاش داشته است با درک صحیح موضوع و اصلاحات لازم نسبت به کارآمدی و موثر بودن و به روز رسانی آن کمک نماید که متاسفانه به علت عدم تطبیق قوانین مختلف و اصلاحات مکرر قانون چک با وضع اقتصادی جامعه، این تلاش‌ها تاثیرگذار نبوده است.
به گزارش «تابناک»؛ نهایتا مجلس در سال ۹۷ با درک ناکارآمدی قانون چک در ادوار گذشته تلاش کرده نسبت به روز رسانی و کارآمدی آن کمک کند؛ صرف‌نظر از مفید یا غیر مفید بودن این اصلاحات و تغییرات در وضع موجود اقتصادی، یکی از اقدامات اثر بخش این اصلاحیه جدید قانون چک ماده ۲۳ آن در خصوص «نحوه وصول فوری چک برگشتی از طریق در خواست صدور اجراییه ظرف ۱۰روز توسط دادگاه» و مهمتر از آن «بدون پرداخت هزینه سنگین دادخواست دادرسی» و «گرفتاری چند ساله در راهرو‌های دادگستری» و نهایتا «گرفتن حکم جلب و توقیف اموال بدهکار» بوده است. به هر حال چنانچه چک بلامحل صادر شده و به بیان ساده صادر کننده چک به اندازه مبلغ چک نزد بانک اعتبار مالی نداشته باشد، دارنده چک می‌تواند از سه روش حقوقی و کیفری و ثبتی برای مطالبه مبلغ چک برگشتی اقدام قانونی انجام دهد؛ که در عرف جامعه از این روش‌ها تحت عنوان به اجرا گذاشتن چک برگشتی یاد میشود.
در همین ارتباط، دکتر حمیدرضا آقابابائیان وکیل پایه یک دادگستری بیان می‌دارد: مطابق ماده ۲۳ قانون صدور چک اصلاحی ۱۳۹۷/۸/۱۳ مبنی بر اینکه دارنده چک می‌تواند با ارائه گواهینامه عدم پرداخت، از دادگاه صالح صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک و حق‌الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی را درخواست نماید. دادگاه مکلف است در صورت وجود شرایط زیر حسب مورد علیه صاحب حساب، صادر کننده یا هر دو اجرائیه صادر نماید.
الف) در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد.
ب) در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
ج) گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده (۱۴) این قانون و تبصره‌های آن صادر نشده باشد.
صادرکننده مکلف است ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، بدهی خود را بپردازد، یا با موافقت دارنده چک ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای حکم را میسر کند؛ در غیر این صورت حسب درخواست دارنده، اجرای احکام دادگستری، اجرائیه را طبق قانون «نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۹۴/۳/۲۳» به مورد اجرا گذاشته و نسبت به استیفای مبالغ مذکور اقدام می‌نماید.
اگر صادرکننده یا قائم مقام قانونی او دعاوی مانند مشروط یا بابت تضمین بودن چک یا تحصیل چک از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا دیگر جرائم در مراجع قضائی اقامه کند، اقامه دعوی مانع از جریان عملیات اجرایی نخواهد شد؛ مگر در مواردی که مرجع قضائی ظن قوی پیدا کند یا از اجرای سند مذکور ضرر جبران ناپذیر وارد شود که در این صورت با اخذ تامین مناسب، قرار توقف عملیات اجرایی صادر می‌نماید. در صورتی که دلیل ارائه شده مستند به سند رسمی باشد یا اینکه صادرکننده یا قائم مقام قانونی مدعی مفقود شدن چک بوده و مرجع قضائی دلایل ارائه شده را قابل قبول بداند، توقف عملیات اجرایی بدون اخذ تامین صادر خواهد شد. به دعاوی مذکور خارج از نوبت رسیدگی میشود. بنابراین؛
منظور از صدور اجرائیه نسبت به چک بلامحل چیست؟
به موجب ماده ۲۳ قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب ۱۳۹۷ چک‌های که مشمول مقررات این قانون (چک‌های سامانه صدور یک پارچه الکترونیکی یا به اصطلاح صیاد) می‌باشند، اجرای مفاد چک از طریق اجرای احکام دادگستری ممکن خواهد بود. در واقع، درخواست صدور اجرائیه بدون رسیدگی قضایی و بدون طی مسیر طولانی اخذ حکم قطعی میسر خواهد شد. پس شما می‌توانید، به منظور صدوراجرائیه نسبت به چک بلامحل (منظور چک‌های سامانه صدوریک پارچه الکترونیکی یا به اصطلاح صیاد می‌باشد) درخواست خود را در قالب دادخواست تقدیم مرجع قضایی صالح نمایید.
درخواست صدور اجرائیه نسبت به چک بلا محل چه تفاوتی با مطالبه وجه چک دارد؟
مطالبه وجه چک نیازمند تشکیل جلسه رسیدگی، استماع ادعا و دفاعیات طرفین، صدور رای بدوی تجدید نظر و قطعیت آن خواهد بود. در حقیقت در دعوی دادخواست مطالبه وجه چک تا پیش از قطعیت دادنامه اجرای آن میسر نمی‌باشد. اما در خصوص درخواست اجرائیه نسبت به چک بلامحل همانطور که پیش‌تر نیز گفتیم، مسیر طولانی و فرسایشی اخذ حکم قطعی دیگر طی نخواهد شد و با درخواست ذی نفع مرجع قضایی صالح فورا اقدام به صدور اجرائیه می‌نماید.
شرایط صدور اجرائیه در چک بلامحل چیست؟
مطابق ماده۴ قانون چک این شرایط عبارتند از اینکه؛
۱- چک مشمول چک‌ها سامانه صدور یک پارچه الکترونیکی یا به اصطلاح صیاد باشد.
۲- بانک مربوطه گواهی عدم پرداخت را مطابق مقررات قانون اصلاح صدور چک صادر مهرو امضا کرده و "کد رهگیری" آن را به دارنده چک تسلیم کند؛ زیرا قانونا به گواهی نامه فاقد کد رهگیری و مهر ترتیب اثر داده نمی‌شود.
۳- مطابقت یا عدم مطابقت امضاء صادر کننده با نمونه امضاء موجود در بانک (در حدود عرف بانک داری) از سوی بانک گواهی شود.
در چه مواردی امکان صدور اجراییه نسبت به چک ممکن نیست؟
مطابق ماده ۲۳ قانون دارنده چک برای اینکه دارنده چک بتواند تقاضای صدور اجراییه چک برگشتی خویش را از دادگاه درخواست نماید.
۱- در متن چک وصول آن منوط به تحقق شرطی شده باشد؛ در حقیقت، چک‌هایی که در متن آن وصول چک منوط به «تحقق شرطی» باشد قابلیت صدور اجرائیه را دارا نیست.
۳- در متن چک قید شده باشد که چک بابت «تضمین» انجام معامله یا تعهدی است؛ پس اگر در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است امکان صدور اجرائیه ممکن نیست.
۳- گواهینامه عدم پرداخت چک مطابق "مقررات قانونی" صادر نشده باشد.
دادگاه علیه چه کسی اجراییه صادر می‌کند؟
مطابق ماده ۱۹ قانون چک اگر چک به وکالت یا نمایندگی از طرف شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد. مطابق قانون صدور اجراییه فقط نسبت به صادرکننده و صاحب حساب امکان پذیر است و علیه صادر کننده و صاحب حساب "متضامنا" مسئول پرداخت وجه چک بود و اجراییه و حکم ضرر و زیان بهصورت تضامن بر علیه هر دو صادر میشود.
چه خساراتی از طریق اجراییه دادگاه قابل وصول است؟
مطابق ماده ۲۳ دارنده چک می‌تواند از طریق صدور اجراییه فقط نسبت به مبلغ "چک و حق الوکاله وکیل" طبق تعرفه قانونی تقاضا نمایید.
آیا میشود پس از صدور اجراییه چک حکم جلب هم گرفت؟
چنانچه صادر کننده چک بعد از صدور و ابلاغ اجراییه ظرف مهلت قانونی نسبت به پرداخت بدهکاری خود اقدام نکند. اجراییه، علیه صاحب حساب و صادر کننده، صادر و به صادرکننده در آدرس اعلامی وی در بانک مربوطه و یا نشانی که دارنده چک اعلام می‌کند، ابلاغ میشود. پس از ابلاغ اجراییه، صادرکننده باید ظرف ده روز بدهی خود و حق الوکاله وکیل را بپردازد و یا مال معرفی نماید، در غیر این صورت مطابق " قانون نحوه محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۹۴"نسبت به ((جلب)) صادرکننده و اقدام خواهد شد و در صورتی که صادرکننده مال و اموال نداشته باشد، می‌تواند دادخواست اعسار دهد و به اعسار ایشان در مرجع صالح رسیدگی خواهد شد.
دادگاه صالح برای صدور اجراییه چک بلامحل کدام است؟
به صراحت ماده ۲۳ قانون صدور چک مرجع صالح برای صدور اجراییه چک برگشتی تا میزان بیست میلیون تومان شورای حل اختلاف و بیش از آن در صلاحیت دادگاه محل بانک صادر کننده چک یا گواهینامه عدم پرداخت یا اقامتگاه دارنده می‌باشد.
نحوه مطالبه خسارت تاخیر تادیه چگونه است؟
دارنده چک برای مطالبه خسارت تاخیر تادیه باید به محاکم دادگستری مراجعه و پس از طرح دعوی و پرداخت هزینه و تشکیل جلسه احراز ان از ناحیه دادگاه و صدور رای بدوی و تجدید نظروقطعیت آن از طریق درخواست اجراییه اقدام کند.
نهم-هزینه دادرسی درخواست اجراییه به چه میزانی است؟ بر خلاف دادخواست مطالبه چک از طریق دادگاه که مستلزم پرداخت ۳/۵درصد مبلغ چک به عنوان هزینه دادرسی در مرحله بدوی و ۴/۵درصد آن در مرحله تجدید نظر است. درخواست صدور اجراییه برای چک بلامحل تقریبا رایگان است.
مدت زمان صدور اجراییه ازتاریخ درخواست چند روز است؟
دادگاه در صورت احراز شرایط بدون رسیدگی اجرایبه را صادر و به صادر کننده چک ابلاغ می‌کند. مهم آنکه صادر کننده چک باید ظرف ۱۰ روز از ابلاغ مبلغ چک را پرداخت کند.
درنتیجه بر خلاف قانون قدیم چک که وصول آن مستلزم پرداخت هزینه زیاد و صرف بیش از دو سال وقت در دادگاه‌های متعدد بود. در قانون جدید زمان اجراییه شاید از دوسال به ده روز رسیده، که این تحول و تغییر مثبت چک باعث ترغیب مجدد مردم به استفاده از آن در مبادلات تجاری شده و می شود.
صادر کننده ای که مدعی خیانت در امانت است چه می تواند بکند؟ 
سلام و عرض ادب دوست عزیز چنانچه صادر کننده مدعی خیانت در امانت است باید در اجرای نص صریح ماده ۲۳ قانون اصلاحی جک نسبت.مگر اینکه مرجع قضایی ظی قوی پیدا کند یا از اجرای سند خسارت جبران ناپذیری وارد میشود با اخذ تانین مناسب قرار توقف عملیات اجرایی صادر می کند.در هرصورت طرح ادعا مستلزم شکایت و یا دادخواست و اثبات ان است. که در صورت اثبات عمیلات اجرایب جک مختومه و رد میشود