پاسخ به سوالات رایج و ابهامات واکسن کرونا

به گزارش «تابناک» دکتر سیدعلیرضا ناجی - استاد تمام ویروس شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به آخرین اخبار و مسایل مرتبط با واکسن کرونا، اظهار کرد: در حال حاضر حدود ۲۰۰ شرکت و مرکز تحقیقاتی در سطح بین‌المللی در زمینه تولید واکسن کووید ۱۹ کار می‌کنند که در این میان واکسن فایزر پس از طی مراحل تحقیقاتی و کارآزمایی، هم اکنون تاییدیه‌های نهایی و مجوز توزیع عمومی را دریافت کرده و چند واکسن دیگر نیز در مراحل تایید نهایی قرار دارند.

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری با بیان اینکه در حال حاضر سه دسته واکسن به عرصه عمل رسیده‌اند، گفت: واکسن‌های تولید شده از ویروس‌های غیرفعال مانند واکسن چینی، واکسن‌های دارای وکتور (وکتور‌هایی از جنس ویروس و پروتئین‌های حاوی ویروس سارس ۲ یا همان عامل کووید) و دسته سوم واکسن‌های ژنومیک از جنس ژنوم یا RNA مانند واکسن فایزر این سه دسته واکسن را تشکیل می‌دهند.

کلیه واکسن‌های ارزیابی شده بالای ۹۰ درصد کارایی داشته‌اند

این استاد دانشگاه با بیان اینکه کلیه واکسن‌های ارزیابی شده تا به امروز تأثیرگذاری بسیار مطلوب و بالای ۹۰ درصد کارایی داشته‌اند، گفت: البته جنس و نوع مکانیسم تأثیر هر واکسن در ایجاد ایمنی در بدن متفاوت است؛ برخی ویروس‌های کشته شده هستند مانند واکسن آنفلوآنزا؛ برخی دیگر حامل بیولوژیک دارند که باعث واکنش سیستم ایمنی بدن در مقابل آن می‌شود و دسته بعدی نیز از جنس ژنوم بوده و مانند آن در بدن تکثیر می‌شوند؛ در واقع همه این واکسن‌ها با وجود مکانیسم‌های مختلف، اما کارایی بسیار بالایی دارند.

ناجی با تاکید بر اینکه واکسن یکی از مصون‌ترین محصولاتی است که بشر تا به امروز در صنایع پزشکی تولید کرده، عنوان کرد: در مورد تولید واکسن مقررات و استاندارد‌های خاصی وجود دارد که تا پیش از اطمینان نسبت به ایمنی بالا وارد بازار نمی‌شود، به عبارتی تمامی واکسن‌ها فارغ از کشور و شرکت تولیدکننده در صورت کسب تاییدیه سازمان بهداشت جهانی و سایر سازمان‌های معتبرهمچون FDA؛ مفید، موثر و ایمن خواهند بود.

شاخص‌های اصلی اولویت بندی تزریق واکسن در جوامع

وی همچنین با تاکید بر اینکه کنترل و مهار پاندمی کرونا راه حلی بجز واکسن ندارد، در رابطه با اهمیت اولویت‌بندی تزریق واکسن در جوامع، اظهار کرد: در تمامی کشور‌ها برای مصرف واکسن گام بندی مشخصی وجود دارد، به عبارت دیگر ابتدا گروه‌های هدف و حساس جامعه شناسایی و اولویت‌بندی شده و سپس نسبت به تزریق واکسن اقدام می‌شود. بر این اساس تزریق واکسن بر مبنای ریسک برخورد با ویروس و نوع بیماری در افراد جامعه اولویت‌بندی می‌شود؛ معمولاً پرسنل پزشکی و کادر درمان به دلیل ریسک بالای برخورد با ویروس، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای ریوی، متابولیک و ضعف سیستم ایمنی و همچنین سالمندان به ترتیب در اولویت تزریق واکسن قرار دارند و بعد از آن گروه‌های سنی پایین‌تر قرار دارند.

۲۰ میلیون نفر؛ جمعیت در اولویت تزریق واکسن در کشور

ناجی با بیان اینکه بر اساس آمار، جمعیت در اولویت تزریق واکسن در کشور ما حدودا ۲۰ میلیون نفر برآورد شده است، اظهار کرد: اولویت دولت و وزارت بهداشت نیز تامین واکسن به همین میزان اولیه از مبادی و روش‌های مختلف است. البته برای ایجاد ایمنی جمعی از طریق واکسن باید درصد مشخصی از جامعه واکسیناسیون شوند که این رقم در کشور ما چیزی حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون نفر است.

ایجاد ایمنی گله‌ای در جامعه غیرقابل دستیابی و غیراخلاقی است

این استاد دانشگاه در بخش دیگر گفتگو درباره اینکه ایمنی جمعی حاصل از عفونت طبیعی کووید بهتر است یا ایمنی حاصل از واکسن؛ اظهارات برخی مبنی بر ایجاد ایمنی گله‌ای در جامعه را غیرقابل دستیابی و بسیار غیراخلاقی دانست و گفت: مشکل منطق این ادعا این است که نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه کسی بدون صدمه و عوارض از بیماری کووید رهایی پیدا می‌کند. از طرف دیگر با توجه به تمامی ناشناخته‌ها و محدودیت‌های مربوط به این اپیدمی همچون ظرفیت محدود بیمارستان‌ها و توانایی و قدرت پاسخ ایمنی متفاوت افراد؛ انتخاب و ترجیح عفونت طبیعی بر واکسن یک تفکر بسیار خطرناک و ارتجاعی و حاصل عدم درک مناسب طبیعت بیماری کووید و تنوع سیستم دفاعی بدن در بیماران متفاوت است.

وی مزیت اصلی واکسن را قابل پیش بینی و ایمن بودن آن به واسطه طراحی بهینه و ایجاد واکنش ایمنی موثر عنوان کرد و گفت: اگرچه هنوز اطلاعات ما درباره واکسن کووید کافی نیست، اما حداقل می‌دانیم که واکسن‌های تایید شده فعلی به صورت قابل پیش بینی از بیماری پیشگیری کرده و نسبت به عفونت‌های طبیعی (افراد مبتلا به کووید) واکنش و ایمنی قوی‌تری ایجاد می‌کند.

کدام بهتر است؛ ایمنی حاصل از عفونت طبیعی کووید یا واکسن؟

ناجی با اشاره به ایمنی ایجاد شده ازعفونت طبیعی در مقایسه با ایمنی از طریق واکسن، با اشاره به طیف وسیع پاسخ ایمنی و سطح متفاوت آنتی بادی در بدن افراد بهبود یافته از بیماری کووید ۱۹، گفت: توصیه اصلی این است که همه افراد جامعه نسبت به دریافت واکسن اقدام کنند، چراکه میزان و سطح ایمنی ناشی از عفونت طبیعی در افراد مختلف بسیار گسترده و متنوع بوده و قابل پیش بینی نیست، به عنوان نمونه سطح آنتی بادی در بدن مبتلایان خفیف ظرف مدت چند ماه کاهش پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه گوناگونی در پاسخ ایمنی از عفونت طبیعی می‌تواند از تفاوت در میزان مواجهه فرد با ویروس ناشی شود، عنوان کرد: این در حالیست که از طریق واکسن، همه افراد دوز مناسب و یکسانی دریافت می‌کنند که می‌تواند پاسخ ایمنی قوی و موثری ایجاد کند.

آیا جوانان و افراد سالم به واکسن نیاز دارند؟

ناجی همچنین خطاب به افرادی که جوانی و سلامت جسمی را بهانه‌ای برای عدم تزریق واکسن و تمایل برای ایجاد ایمنی از طریق عفونت طبیعی می‌دانند، توضیح داد: انتخاب گرفتن بیماری کووید برای ایجاد ایمنی از طریق عفونت طبیعی یک انتخاب بسیار خطرناک است و اگرچه اکثر افراد این بیماری را بدون مشکی طی می‌کنند، ولی همچنان خطر عفونت طبیعی و عوارض ناشی از آن بسیار بالاتر از واکسن است.

این استاد ویروس شناسی با بیان اینکه هنوز علت اصلی ابتلای برخی به نوع شدید کووید کاملا روشن نیست، عنوان کرد: مطالعات نشان داده که گاهی حتی افراد فاقد بیماری زمینه‌ای شناخته شده نیز به علت رخداد برخی موتاسیون‌ها در ژن‌های سیستم ایمنی، نسبت به کووید حساس‌تر هستند؛ بنابراین اگرچه ممکن است اکثر مبتلایان از بستری در بیمارستان و مراقبت‌های ویژه بی‌نیاز باشند، اما هیچ کس در برابر ابتلا به نوع شدید بیماری مصون نیست.

وی ادامه داد: علاوه بر این یک سوم بهبودیافتگان از عوارض طولانی مدت کووید همچون خستگی مفرط و تپش قلب و برخی دیگر از عوارض تا ماه‌ها رنج می‌برند، این در حالیست که واکسن‌های تایید شده کووید بر روی ده‌ها هزارنفر آزمایش شده و تاکنون هیچ‌گونه عوارض جدی جانبی از آن‌ها گزارش نشده است.

آیا بهبودیافتگان کرونایی هم باید واکسن بزنند؟

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری درباره تزریق واکسن به بهبودیافتگان کرونایی، با بیان اینکه هنوز اطلاعات درباره مدت زمان ایجاد ایمنی و میزان تولید آنتی‌بادی خنثی کننده در بهبودیافتگان کامل نیست، توضیح داد: تزریق واکسن برای این دسته از افراد جامعه نیز ایمن و مفید فایده بوده و هیچ نگرانی بابت تقویت مجدد سیستم ایمنی در مقابل کووید وجود ندارد. علاوه بر این حدود ۱۰ درصد داوطلبان شرکت کننده در کارآزمایی بالینی واکسن، سابقه ابتلا به کووید را داشته‌اند.

این استاد ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به پیچیدگی‌های ویروس کووید ۱۹، در ادامه توضیح داد: ممکن است ایمنی کافی و مناسب در بدن بهبودیافته ایجاد نشود و افراد بر مبنای ژنتیک و در سنین مختلف واکنش‌های متفاوتی دیر یا زود، قوی یا ضعیف، خنثی کننده یا غیرخنثی کننده نسبت به عفونت طبیعی بروز دهند؛ بنابراین جهت تحقق ایمنی جمعی در جامعه، در صورت امکان‌پذیری باید واکسیناسیون به صورت عمومی انجام شود.

وی با تاکید بر اینکه توصیه این است که بهبودیافتگان نیز نسبت به تزریق واکسن اقدام کنند، ۹۰ روز بعد از ابتلا را زمان مناسب دریافت واکسن برای بهبودیافتگان دانست و گفت: البته باید با برنامه‌ریزی مشخص، اولویت اول تزریق واکسن برای گروه‌های پر ریسک و در معرض خطر باشد و به نظر می‌رسد که بهبودیافتگان و کودکان در اولویت‌های آخر هستند.

منعی برای تزریق واکسن به گروه‌های سنی و جمعیتی مختلف وجود ندارد

این استاد دانشگاه با بیان اینکه منعی برای تزریق واکسن به گروه‌های سنی و جمعیتی مختلف وجود ندارد، گفت: البته واکسن‌های فعلی هنوز در گروه سنی زیر ۱۲ سال بررسی نشده و اگرچه این گروه سنی جزو گروه‌های در معرض خطر نیستند، اما واکسن‌های تولید شده از ویروس کشته شده معمولا برای هیچ یک از گروه‌های سنی خطرناک نیست.

رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی با بیان اینکه واکسن‌های فعلی اکثراً ویروس زنده نبوده و حتی اگر ماهیت تکثیری داشته باشند مانند ژنوم تنها پیام پروتئین را منتقل می‌کنند، گفت: بنابراین واکسن‌های فعلی کاملا ایمن بوده و برای همه گروه‌های جمعیتی قابل استفاده و کاراست.

پاسخ به مخالفان واکسیناسیون

ناجی در بخش دیگر گفتگو با اشاره به اظهارات غیرعلمی و غیرمستند برخی در مخالفت با واکسیناسیون و درمان‌های نوین، گفت: این مخالفت‌ها چیز جدیدی نیست و از صد‌ها سال قبل همیشه اظهارات غیرمستند و تلاش‌هایی برای مخالفت با پزشکی مدرن وجود داشته است؛ با این حال صحبت بنده خطاب به مردم این است که تنها برای چند دقیقه دنیای بدون واکسن را طی ۱۰۰ یا ۱۵۰ سال گذشته تصور کنید و ببینید که چقدر دنیای سیاه و تاریکی خواهد شد.

وی ادامه داد: بسیاری از پیشرفت‌های حوزه پزشکی مدیون علم واکسن‌سازی است، بسیاری از اپیدمی‌ها و بیماری‌های فراگیر و مرگ و میر‌های ناشی از آن طی صد‌ها سال گذشته با اختراع و تولید واکسن کارا و موثر خاتمه یافته، به عبارت دیگر واکسن بهترین محصول علم نوین برای کنترل بیماری‌ها و از موهبت‌هایی است که همراه خود سلامتی را در جوامع به ارمغان می‌آورد.

وی ضمن تکذیب اظهارات غیرمستند در رابطه با اهداف سوء و پشت پرده واکسیناسیون، عنوان کرد: تا کنون هیچ مطالعه‌ای نشان دهنده بیماری‌زایی و آسیب رسانی واکسن به بشر نبوده و تمامی اظهارات در مخالفت با واکسیناسیون بدون مستندات علمی و تنها براساس نقطه نظرات شخصی و با هدف مطرح کردن خود و یا تحت تأثیر قراردادن دیگران عنوان می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری در پایان با تاکید بر اینکه مسوولان در بحران کرونا باید دید سلامت گرا داشته باشند؛ تامین واکسن موثر و کارای کووید ۱۹ در سریع‌ترین زمان ممکن را مطالبه عمومی جامعه دانست و گفت: با یک برنامه‌ریزی درست و مشخص، گام‌های تامین واکسن باید هرچه سریع‌تر برداشته شود تا در حداقل زمان ممکن واکسن‌های تایید شده خارجی وارد کشور شده و از این طریق ایمنی گله‌ای مورد نظر متخصصان و صاحبنظران تامین شود؛ یعنی ایمنی جمعی تنها از طریق واکسن.