مطالعه شب تا صبح امتحان؛ آری یا خیر؟

یک روانشناس با تاکید بر اهمیت خواب، تغذیه و نوشیدن آب مناسب در شب و روز امتحان، گفت: اگرچه نمی‌توان اثر خواب مناسب را بر کسب نمره مناسب نادیده گرفت اما نمی‌توان به طور صد درصد گفت مطالعه شب تا صبح امتحان اشتباه است. نوع مطالعه افراد با یکدیگر متفاوت است و نکته حائز اهمیت این است که دانش آموزان باید در ابتدا زمان مناسب مطالعه خود را که در آن کارایی بالایی دارند؛ شناسایی کنند.

به گزارش ایسنا، گوهر یسنا انزانی اظهار کرد: توجه به تغذیه، خواب و نوشیدن آب کافی و مناسب در شب‌های امتحان بسیار حائز اهمیت است. برخی افراد در طول روز مطالعه مفید و برخی شب هنگام کارایی بهتری برای مطالعه دارند. ابتدا باید توجه کرد که هر فرد از چه سیستم مطالعه‌ای استفاده می‌کند و اینگونه زمان مطالعه مفید و مناسب را پیدا کرد.

این روانشناس ادامه داد: برخی صرفا به دلیل کاهش عوامل مزاحم، هنگام شب شروع به درس خواندن می‌کنند، در چنین مواقعی باید از خانواده خواهش کرد که با رعایت بیشتر، عوامل مزاحم را کاهش دهند، اما برخی به طور کلی در شب هنگام مطالعه بهتری دارند. چنین افرادی باید در نظر بگیرند در زمانی که مطالعه برایشان کارایی لازم را ندارد خواب کافی داشته باشند تا هنگام امتحان دچار کمبود خواب نشوند.

وی افزود: به طور کلی موکول کردن مطالعه کل بخشهای کتاب به موقعیت شب امتحان منجر به ایجاد مشکلات فکری، احساسی، جسمی و رفتاری اعم از عدم تمرکز، خود سرزنشی، افکار خودآیند منفی، حسرت درس نخواندن در طول سال تحصیلی و... می‌شود. تمام نیروهای درونی نیز صرف افکار منفی می‌شود که به صورت چرخشی بر احساسات افراد اثر می‌گذارد.

این روانشناس معتقد است که موکول کردن مطالعه مطالب درسی به شب امتحان منجر به ایجاد خشم، ترس، افسردگی و حتی تنفر از آن درس و یا آموزگار می‌شود. دانش آموز در چنین شرایطی دیگران و والدین و خود را مقصر می‌داند، عصبانی می‌شود. ترس از شکست، اشتباه، قضاوت، طرد شدن، از دست دادن نمره و موقعیت در او ایجاد می‌شود. به طوری که این احساسات بر روی جسم او نیز اثر گذاشته و مشکلات جسمانی نظیر مشکلات گوارشی برای دانش آموز ایجاد می‌کند. از این رو توصیه می‌شود درس خواندن تنها به شب امتحان موکول نشود بلکه در طول سال تحصیلی، دروس مطالعه شوند.

به گفته وی، به طور کلی شیوه مطالعه برای امتحان دانش آموزان جزء تجارب آنها محسوب می‌شود که از همان طریق افکار خود را ساخته‌اند. برخی تا لحظه آخر و پیش از شروع امتحان درس می‌خوانند و برخی مطالعه تا لحظه آخر را مناسب نمی‌دانند. از طریق این رفتارها با ترسهای درونی مقابله و سطح اضطراب و استرس خود را کنترل می‌کنند. در شب و روز امتحان نیز دانش آموزان از تجارب پیشین خود که "تقویت مثبت" بوده و نتایج مثبت آن را دیده‌اند استفاده می‌کنند.

انزانی تصریح کرد: علیرغم مطالب گفته شده نمی‌توان باورها و رفتار افراد را در شب امتحان تغییر داد، بلکه رفتار و باور و ترسهای زیر بنایی دانش آموزان را باید در طول سال تحصیلی شناسایی و سپس رفتار آنها را تغییر داد. از این رو توصیه می‌شود در شب‌های امتحان دانش آموزان به شیوه‌ای مطالعه کنند که احساس آرامش و امنیت بیشتری به آنها می‌دهد.

این روانشناس با بیان اینکه به طور کلی دو نوع خیال پردازی هنگام مطالعه وجود دارد، گفت: برخی از ابتدای مطالعه دچار خیال پردازی و برخی پس از اندکی مطالعه دچار خیال پردازی می‌شوند. باید بدانیم خیال پردازی در ابتدای مطالعه امری طبیعی است چراکه بچه‌ها دچار ترس شدیدی شده‌اند و ذهن برای محافظت از فرد به سمت خیال پردازی می‌رود. این خیال پردازی می‌تواند هر محتوایی داشته باشد اما باید کنترل شود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر برخی پس از اندکی مطالعه دچار خیال پردازی زیادی می‌شوند. اولین توصیه این است که دانش آموزان توجه کنند پس از چه مدت مطالعه دچار خیال پردازی شده و تا چه مدت می‌توانند ذهن را بر روی محتوای مورد مطالعه ثابت و متمرکز نگه دارند. سپس از تکنیک‌های تمرکز نظیر تمارین تنفس و یا افزایش آرامش و ریلکس کردن عضلات و... استفاده کنند. همچنین تمیز بودن اتاق و میز مطالعه، خواب کافی، عدم گرسنگی، کاهش سر و صدا، استراحت میان مطالعه، دادن پاداش به خود هنگام مطالعه و... می‌تواند به افزایش تمرکز کمک کند.

انزانی همچنین به طول دادن زیاد مطالعه برخی دانش آموزان نیز اشاره کرد و گفت: برخی مطالعه دروس را به دلایل مختلفی نظیر ترس از اشتباه، ترس از شکست، ترس از خوب یاد نگرفتن و... طول می‌دهند. در چنین شرایطی دانش آموزان باید بدانند دقیقا چند فصل درسی را باید مطالعه کنند، تا چه مدت می‌توانند تمرکز خود را بر روی محتوای درسی حفظ کنند، مطالب را به قسمت‌های جزئی‌تر تقسیم کنند و برای خواندن در بخش به خود تشویقی نظیر خوردن خوراکی محبوب و... بدهند. اینگونه عوامل مزاحم کاهش پیدا می‌کند.

وی همچنین تاکید کرد که هر فردی نوع درس خواندن متفاوتی دارد و باید در گام نخست نوع درس خواندن خود را بیابیم تا با حفظ تمرکز، تشویق و یادآوری جملات مثبت به خود، تمرینات آرام بخش، نوشتن افکار منفی و دور ریختن آنها ذهن را خالی و برای مطالعه آماده کنیم.

این روانشناس درباره بی‌خیالی و بی‌تفاوتی برخی دانش آموزان برای درس خواندن در شب امتحان، توضیح داد: ذهن دارای مکانیسم دفاعی برای افزایش آرامش است. در شرایط استرس‌زایی نظیر شب امتحان برخی افراد دچار انکار و بی‌تفاوتی نسبت به امتحان می‌شوند که منشا آن به عدم مطالعه در طول سال تحصیلی و ترس از مطالعه حجم زیاد درس در شب امتحان باز می‌گردد. از این رو به طور کلی دچار انکار و بی‌تفاوتی می‌شوند تا آرامش خود را بدست آورند.

به گفته وی، در چنین شرایطی افراد بسیار به تمیزی اتاق، میز مطالعه و... اهمیت می‌دهند، دچار رفتارهای اهمال کارانه می‌شوند و به طور کلی به جز درس خواندن هر کاری انجام می‌دهند.

انزانی در پایان توصیه کرد: دانش آموزان باید با ترسها و اضطراب‌های خود آشنا باشند، استرس شب امتحان را مدیریت کنند، زمان مناسب برای مطالعه خود را بشناسند، از مشوق‌های کوچک نظیر خوراکی‌های دلخواهد در میان مطالعه استفاده کنند، مکان مطالعه را از عوامل مزاحم دور نگه دارند و نکات یاد شده را در نظر بگیرند تا بتوانند عوامل مزاحم هنگام مطالعه امتحان را کاهش دهند. اما به یاد داشته باشند که به طور کلی مطالعه در شب امتحان فایده‌ای ندارد جراکه آنچه مهم است سپردن اطلاعات به حافظه بلند مدت است. به والدین نیز توصیه می‌شود در شب امتحان عوامل مزاحم نظیر بحث و مشاجره و یا مهمان دعوت کردن یا به مهمانی رفتن را کاهش دهند تا دانش آموز با آرامش خیال برای امتحان آماده شود.