متأسفانه در تاریخ استفاده از کودکان برای کار کردن، همواره طبیعی و متداول بوده است. کودکان از قرن‌ها پیش همراه با پدرومادر و نزدیکان خود به کار‌های مختلف از جمله: کشاورزی، دامداری، کارگری ساختمان، باغبانی و... اشتغال داشته‌اند و با توسعه صنعت و ایجاد کارخانه‌های صنعتی هم کار کردن کودکان در کارخانه‌ها رشد چشمگیری پیدا کرد و همین، باعث بهره‌کشی و سوءاستفاده از کودکان توسط کارفرمایان به عنوان یک معضل اجتماعی و فرهنگی در جامعه مطرح شد. بر اساس مفاد پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، کودک به کسی گفته می شود که سن او کمتر از ۱۸ سال باشد و کودک کار به کودکی گفته می‌شود که مداوم و پایدار به خدمت گرفته می‌شود.
به گزارش «تابناک»؛ با توجه به قوانین موجود در کشور ما، کودک به فردی گفته می‌شود که به سن بلوغ نرسیده باشد. قانونگذار ما هم در تبصره یک ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی بیان می‌کند: سن بلوغ در پسر ۱۵ سال تمام قمری و سن بلوغ در دختر ۹ سال تمام قمری است. به صراحت می‌توانم بگویم که کودکان کار هم دوست دارند همانند دیگر کودکان طعم دنیای کودکانه و رؤیا‌های زیبای کودکی را بچشند و مثل آن‌ها بازی کنند، به پارک بروند، از برنامه‌های تفریحی استفاده کنند، بدون ترس به مدرسه بروند، از محبت پدر و مادر استفاده کنند، به مسافرت بروند و... از ساده‌ترین رؤیا‌های این کودکان می‌باشد که متأسفانه شرایط نامساعد برای آن‌ها باعث شده طعم این دنیای زیبا را نچشند، در صورتی که خیلی از دستگاه‌های حکومتی به موجب قانون موظفند به این رؤیا‌های ساده و زیبای کودکان کار رنگ حقیقت ببخشند.
امیرحسین صفدری محقق و پژوهشگر علم حقوق اظهار می دارد قانونگذار ما در ماده ۷۹ قانون کار به صراحت بیان می‌کند: به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال ممنوع است. اما مسئله مهم در این خصوص این است که متأسفانه این قانون هیچ ضمانت اجرایی ندارد و با نگاهی ساده و سطحی به جامعه متوجه می‌شویم بیشتر کودکانی که در حال فروش گل یا فال در سر چهارراه‌ها هستند، زیر ۱۵ ساله هستند که بعضاً هم مورد کودک‌آزاری جسمی و جنسی از طرف افراد جامعه قرار می‌گیرند. متأسفانه باید بگویم در کشور ما قانون مناسبی جهت حمایت از کودکان کار وجود ندارد و قانون کار فعلی هم به طور مستمر از طرف خیلی‌ها نقض می‌شود و این نقض قانون هیچ مجازاتی برای ناقضان آن ندارد و این مساله قطعاً یک ضعف بزرگ در قانونگذاری برای ما محسوب می‌شود.
متأسفانه شمار بسیاری از کودکان کار بنا به دلایلی از حقوق اولیه خود محرومند؛ نمونه بارز آن عدم‌تحصیل کودکان کار است که این مسئله وظیفه دولت است و مطابق با اصل سی‌ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت وظیفه دارد، تحصیل رایگان را برای تمام فرزندان ایرانی فراهم کند. باید بگویم بیشتر بچه‌های کار از نظر اقتصادی تحت فشار‌های سنگینی هستند و همین باعث می‌شود که خانواده‌های آن‌ها برای کسب درآمد، این کودکان مظلوم را برای کار روانه کوچه و خیابان کنند که این مساله علاوه بر اینکه باعث می‌شود از تحصیل بازبمانند، سلامتی جسمی و روحی آن‌ها را هم به خطر می‌اندازد که این مساله دور از حق و عدالت است.
در ماده ۲ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۱۳۹۹ قانونگذار ما به صراحت بیان می‌کند: تمام افرادی که به ۱۸ سال تمام شمسی نرسیدهاند، مشمول این قانون هستند و در ماده ۸ همین قانون، قانونگذار در خصوص ترک تحصیل کودکان می‌گوید: هر کس با تهدید، ترغیب یا تشویق موجب فرار طفل یا نوجوان از خانه یا مدرسه یا ترک تحصیل وی شود یا اطفال یا نوجوانان را بدین منظور فریب دهد یا موجبات آن را تسهیل یا فراهم کند، در صورت فرار یا ترک تحصیل، حسب مورد به یک یا چند مورد از مجازات درجه شش قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود و در صورت عدم‌تحقق فرار یا ترک تحصیل، برای بار اول با اخطار پلیس ویژه اطفال و نوجوانان مواجه و در صورت تکرار به مجازات فوق محکوم می‌شود.
پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، پیمان‌نامه بین‌المللی است که برای دفاع و حمایت از حقوق کودکان تهیه شده و بر اساس ماده ۳۲ پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، کشور‌های عضو این پیمان باید حق کودک برای حمایت در برابر استثمار اقتصادی و انجام هرگونه کاری که زیانبار بوده یا برای بهداشت جسمی، روحی، معنوی، اخلاقی و پیشرفت اجتماعی کودک مضر باشد، به رسمیت بشناسد. متأسفانه باید بگویم مسئولان کشور ما در حوزه حمایت از کودکان خیلی ضعیف عمل کرده و این ضعف باعث شده به برخی از این کودکان آسیب‌هایی وارد شود که قابل جبران نیست. طبق پژوهش‌های انجام شده در حوزه کودک، کودکان کار بیشتر مورد کودک‌آزاری قرار می‌گیرند که این مساله قطعاً در آینده به جامعه ما آسیب‌های خطرناکی وارد می‌کند.
عوامل زیادی در خصوص افزایش کودکان کار در جامعه وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها شامل: ۱- وضعیت بد معیشت خانواده‌ها. ۲- اختلافات خانوادگی بین پدر و مادر. ۳- طرد شدن کودکان در خانواده. ۴- فرار کودکان از خانه. ۵- ترک تحصیل کودکان. ۶- اعتیاد والدین. ۷- فوت والدین. ۸-طلاق والدین است.
افراد جامعه باید بدانند در همه حال باید به کودکان کار محبت کنند و به آن‌ها احترام بگذارند و نباید رفتار‌ها نسبت به این کودکان رفتار‌های غیراخلاقی باشد، چون این مساله اولاً دور از شرافت انسانی است و دیگر آنکه رفتار‌های غیراخلاقی سبب می‌شود تا این کودکان در آینده درصدد انتقام از جامعه برآیند.
آنهای که آزار می دهند کودکان را از شرافت چیزی نمی فهمند. باید شرافتمندان که کارگزاران حکومتی هستند زمینه نقض حقوق کودکان را از بین ببرند کودکان در معرض آسیب که فاقد خانواده هستند و یا خانواده آشفته و بی کفایت دارند باید شناسایی و مورد حمایت قانونمند قرار بگیرند.