عشقی مقصر ریزش بورس را معرفی کرد

به گزارش بورس تابناک، بازار سهام در ٢ سال گذشته با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بود و امروز بیش از ۵۰ میلیون نفر را سهامدار دارد. بازار سهام از اوایل سال ۹۸ وارد روند صعودی شد به طوری که در آن سال بازدهی ۱۸۰ درصدی را تجربه کرد و در ۴ ماه نخست سال ۹۹ نیز شاخص بورس بیش از ۳۰۰ درصد افزایش یافت به بالای ۲ میلیون واحد رفت؛ حمایت‌های دولت وقت و برنامه ریزی برای رشد بازار سرمایه در این روند صعودی و ثبت رشد ۴۸۰ درصدی شاخص بورس در حدود ۱۶ ماه دلیل اصلی بود. این بازار پس از ثبت این رشد، از دهه سوم مرداد ماه سال ۹۹ وارد روند ریزشی شد که تا نیمه پایان پاییز ۱۴۰۰ نیز ادامه داشت.

دولت سیزدهم در حالی سکان مدیریت کشور را در دست گرفت که این بازار وضعیت بحرانی داشت؛ در این زمینه اقداماتی از سوی مسوولان حاضر در بازار سرمایه و در راستای کاهش نوسانات ایجاد شده به کار گرفته شد.

با روی کار آمدن رییس جدید سازمان بورس تغییر و تحولات جدی در این بازار صورت گرفت که با کمک مسوولان حاضر در دولت سیزدهم به‌مرور شاهد تغییر وضعیت شاخص بورس در بازار بودیم و این امر زمینه‌ساز بازگشت اعتمادها به معاملات بورس در بازار بود.

 در خصوص آخرین وضعیت بازار سرمایه و نیز برنامه‌های پیش رو سازمان بورس برای تداوم روند فعلی بازار با "مجید عشقی"، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار که در ادامه آن را می‌خوانید.

نخستین هدف دولت سیزدهم، ایجاد ثبات و آرامش در بازار سرمایه بود

۱- شما بازار سرمایه را در چه موقعیتی تحویل گرفتید و اکنون این بازار در چه وضعیتی قرار گرفته است؟

عشقی: در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ فضای منفی بر روند بازار حاکم بود و در این میان برخی از متغیرهای کلان اقتصادی هم به فضای نامساعد ایجاد شده در بازار دامن زد. بحث مربوط به لایحه بودجه که تهیه و به مجلس ارائه شد نیز با برخی از ابهامات همراه بود که همین موضوع زمینه‌ساز ایجاد هزینه‌های زیاد برای برخی از شرکت‌ها بود، همچنین در این میان مساله نوسانات نرخ ارز تاثیرگذار بر روند بازار بود و ازنظر روانی ضمن ایجاد فضای بی‌اعتمادی در بازار شاهد وجود ابهام جدی در معاملات بورس بودیم.

از سوی دیگر بازار از اواخر سال ۹۸ تا اواخر سال گذشته وارد دورانی پر ابهام شده بود که این وضع بیش از ۲ سال در بازار وجود داشت. این اتفاق ناشی از آن بود که اقدام چندان جدی در برخی از زیرساخت‌های بازار انجام نشده بود و نیاز بود تا برنامه‌ریزی دقیقی بر این مسایل صورت بگیرد، همین مساله سبب وجود التهاب در فضای حاکم بر بازار در سال ۱۴۰۰ به‌خصوص در ماه شهریور ماه و مهر ماه شد.

معاملات بورس در تابستان ۱۴۰۰ افزایشی را تجربه کرد، اما فضای منفی به دلیل عدم برآورده شدن برخی از انتظارات تورمی و نیز بحث‌هایی که مطرح‌شده بود بر روند بازار بازگشت و این مسیر تا بهمن‌ماه در بازار ادامه پیدا کرد. از همان ابتدا و در دوران مدیریت جدید سازمان بورس، ایجاد ثبات و آرامش در بازار نخستین اولویت ما در بازار بود که در این زمینه روند بازار در روزهای پایانی سال با مصوبات دولت و کمک مجلس و نیز از طریق مشخص شدن عملکرد واقعی شرکت‌ها به دورانی از ثبات نزدیک‌ شد.

در زمستان ۱۴۰۰ با قطعی برق و گاز صنایع روبرو بودیم اما هر چه به جلوتر پیش رفتیم، شاهد بودیم که اثر قطعی انرژی بر صنایع آن‌چنان زیاد نبود که در آن زمان بزرگ‌نمایی شده بود. درست است که این اتفاق سودآوری و تولید شرکت‌ها را تحت تأثیر قرارداد اما آماری که در پایان سال منتشر شد نشان‌دهنده آن بود که تولید و فروش شرکت‌ها مطلوب بوده است.

نخستین هدف ما در بازار سرمایه، ایجاد ثبات و آرامش بود که از اسفندماه به کمک اقدامات انجام‌شده شاهد بهبود وضعیت بازار بودیم، به‌مرور تحت تأثیر چنین عواملی اشخاص حقیقی به این بازار اعتماد کردند و ضمن افزایش ارزش معاملات، ثبات نسبی در معاملات این بازار حاکم شد. اکنون باید مراقب باشیم تا یک وضعیت مثبت افراطی در بازار ایجاد نشود و همچنین انتظارات ایجاد شده در بازار باید منطقی باشد.

اقدامات دولت دوازدهم؛ فاجعه‌ساز ریزش بورس بود/ سهام ۲۵ شرکت آماده ورود به بازار سرمایه

نظارت هوشمند و الکترونیکی بر بازار و نهادهای مالی

۲- سازمان بورس چه اقداماتی را برای تداوم وضعیت مثبت بورس در دستور کار قرار داده است؟

عشقی: رسالت سازمان بورس این نیست که روند بازار سهام را مثبت یا منفی کند، بلکه رسالت بازار سرمایه این است که معاملات به شکل منصفانه انجام شود و در کنار آن بتوانیم به تأمین مالی بخش واقعی اقتصاد کمک کنیم. برنامه مدنظر سازمان بورس برای سال جاری، نظارت هوشمند و الکترونیکی بر بازار و نیز نهادهای مالی است، در این خصوص مرکز پایش و نظارت بر بازار سرمایه که در اسفندماه راه‌اندازی شد را تقویت خواهیم کرد تا تخلفی در روند معاملات بازار صورت نگیرد و در صورت انجام تخلفات به‌سرعت آن‌ها را شناسایی خواهیم کرد.

برنامه دیگر بحث نظارت بر نهادهای مالی است که در این خصوص باید شرکت‌های کارگزاری، شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری طبق قوانین و مقررات فعالیت کنند تا سبب ایجاد سوء جریان در بازار نشوند. این ۲ اقدام جزو برنامه‌های اصلی سازمان بورس است، برای انجام این فعالیت لازم است تا اقدامات جدی در حوزه زیرساخت IT انجام شود، همچنین در حوزه مقررات و قانون بازار سرمایه و نیز در صورت لزوم مقررات مربوط به مابقی نهادهای مالی را اصلاح و مقررات جدید را اعمال خواهیم کرد.

اگر بتوانیم امسال سهم بازار سرمایه را برای تامین مالی تولید افزایش دهیم، اقدام بزرگی را انجام داده‌ایم، به نظر می‌رسد این پتانسیل در بازار وجود داشته باشد و تا پایان سال شاهد تحقق آن خواهیم بود. سال گذشته با توجه به افزایش سرمایه از محل‌های مختلف مانند انتشار اوراق اما تامین مالی از بازار سرمایه به ۲۵ درصد هم نرسید؛ امیدواریم برای امسال این میزان را تا جایی که امکان دارد، افزایش دهیم و در نظر داریم که ۱۰ تا ۱۵ درصد دیگر از تامین مالی‌ها از طریق بورس انجام شود، این اقدام جزو اقدامات مثبتی است که در دستور کار قرار گرفته و به تامین مالی طرح‌ها و پروژه‌ها کمک خواهد کرد.

سال ۱۴۰۱، سال خوبی برای بازار سرمایه خواهد بود

۳- ازنظر شما روند صعودی که از اواخر اسفندماه ۱۴۰۰ به بازار سهام بازگشته است، می‌تواند ادامه‌دار باشد یا خیر؟

عشقی: امیدواریم روند فعلی بازار تا پایان سال ادامه‌دار باشد، اما به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت مطلوب شرکت‌ها، سال ۱۴۰۱ بتواند سال خوبی برای بازار سرمایه از لحاظ تامین مالی بخش تولید باشد. اگر قرار باشد تمرکزها بر این مساله باشد که فقط سهام بین مردم معامله و قیمت آن افزایش پیدا کند، اما اقتصاد کشور هیچ‌گونه تأثیرپذیری از این مساله نداشته باشد، نمی‌توان چندان شاهد تأثیر مثبت بازار سرمایه در تولید و اشتغال کشور باشیم، مسیر حرکتی که اکنون بازار در پیش گرفته است به این سمت خواهد بود که بخش واقعی اقتصاد کشور هم بتواند از این بازار تامین مالی کند.

۴- سازمان بورس چه اقداماتی را برای جلوگیری از ایجاد صف‌های طولانی خریدوفروش در بازار و رفتارهای هیجانی سهامداران در بازار مدنظر قرار داده است؟

عشقی: در ابتدا صندوق تثبیت و توسعه بازار سرمایه برای این کار در نظر گرفته شده‌اند، این صندوق‌ها اکنون هم دارای منابعی مطلوب هستند تا از ایجاد نوسان‌ها در بازار جلوگیری کنند. برای بازار سرمایه دارای صندوق تثبیت و توسعه بازار و نیز صندوق بازار گردانی هستیم، همچنین در کنار آن برخی از ابزارها در نظر گرفته شده تا به تقاضاها در بازار از طریق افزایش شناوری سهام پاسخ مثبت دهیم.

همچنین در زمینه مساله مربوط به ورود منابع در شرکت‌ها در حال مذاکره با گروه‌های بزرگ بازار هستیم تا منابع لازم از طریق انتشار اوراق و سهام جدید به طرح‌ها منتقل شود و از این طریق بخش واقعی اقتصاد از ورود پول‌ها به بازار منتفع خواهند شد. بعید به نظر می‌رسد امسال شاهد اتفاقی باشیم که در سال ۹۹ در بازار رخ داد، در هر صورت مردم باید به این موضوع توجه کنند که سهام همه شرکت‌ها با یکدیگر یکسان نیستند و بازدهی سهام شرکت‌ها متفاوت با یکدیگر است.

برنامه‌ریزی برای ارائه آموزش‌های بورسی به عموم مردم

۵- توصیه شما به سرمایه‌گذاران بازار سرمایه چیست؛ بهتر است مردم از چه طریقی اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کنند تا دچار ضرر و زیان‌های نشوند؟

عشقی: افرادی که نابلد هستند و اطلاعات تخصصی از این بازار ندارند، باید به‌طور حتم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام به ورود سرمایه‌های خود در این بازار کنند. اکنون صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ریسک‌های مختلفی در بازار مواجه هستند، سرمایه‌گذاران با خرید این صندوق‌ها می‌توانند با اطمینان نسبت به سرمایه‌گذاری در بورس اقدام کنند تا دیگر درگیر هیجانات بازار نشوند.

بحث آموزش در بازار به‌عنوان موضوعی بسیار مهم تلقی می‌شود، حتی افرادی هم که اقدام به سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها می‌کنند، باید برخی از دوره‌های آموزشی را در بازار گذرانده باشند؛ زیرا تعداد نمادهای بورسی حاضر در بازار زیاد است و یک فرد چنین توانایی را ندارد که همه سهام را بررسی و سرمایه خود را وارد این بازار کند. سازمان بورس، ارکان بازار سرمایه و نیز دیگر نهادهای مالی به دنبال برنامه‌ریزی و ایجاد ساماندهی افزایش تخصص مردم در این بازار هستند، تا هماهنگی لازم در خصوص آموزش عموم مردم داشته باشند.

۶- دولت قبل حمایت‌هایی از بازار سهام داشت و این حمایت‌ها منجر به رشد غیرمنطقی بازار شد و بعد از مدتی این حمایت‌ها را برداشت، دولت قبل تا چه میزان مقصر ریزش بورس است؟

عشقی: فاجعه‌ای که در بازار سرمایه در سال ۹۹ رخ داد، ناشی از اقداماتی بود که توسط دولت دوازدهم انجام شد، در آن زمان مسئولان با کاهش نرخ بهره، ورود سیل نقدینگی به بازاری که زیرساخت آن آماده نبود و سمت تقاضای آن با لغزش همراه بود باعث ایجاد آن فاجعه‌ در بازار شدند. فاجعه بورس در سال ۹۹ مربوط به صعود شتابانی بود که بازار برای چند ماه تجربه کرد و زمینه‌ساز ایجاد آن مشکلات در بازار شد، مقصر اصلی ایجاد چنین روندی در بازار دولت قبل بود و جو بی‌اعتمادی را که در بازار ایجاد کرد بسیار شدید بود.

دولت در همان زمان باید به‌موقع عرضه سهام را افزایش می‌داد تا جوابگوی تقاضای ایجاد شده در بازار باشد و از طریق آن روند غیرمنطقی بازار را که از دی‌ماه ۹۸ تا مرداد ۹۹ رخ داد را کنترل می‌کرد. در نخستین روزهای فعالیت خود در سازمان بورس، سهامداران اقدام به خرید سهام نمی‌کردند و روزی را نداشتیم که جریان ورود نقدینگی به این بازار صورت گیرد بلکه فقط پول از این بازار خارج می‌شد، این امر نشان از آن داشت که همه به دنبال نقد کردن سهام خود در بازار بودند.

اعتماد از دست‌ رفته در بازار یک‌روزه به بازار باز نمی‌گردد، بلکه زمان‌بر است، اکنون امیدوارم اعتماد بازگشته به بازار ادامه پیدا کند و دوباره با تصمیمات خود آن را خدشه‌دار نکنیم.

۷-  رییس قوه قضاییه صحبت‌هایی را در زمینه ایجاد شفافیت و نیز رفع ابهام‌ها در معاملات بازار سهام مطرح کردند، برنامه سازمان بورس برای ایجاد شفافیت در معاملات چیست؟

عشقی: برخی مطالبات از مسوولان بازار سرمایه وجود دارد که به دستگاه قضایی منتقل شده بود، در این زمینه اقداماتی را مانند افزایش عمق مظنه پیگیری کردیم و مشاهده شد که بهتر است این اقدام به مرحله اجرا برسد که اکنون با این اقدام سازمان بورس، اشخاص حقیقی و حقوقی همه در یک سطح نسبت به معاملات بازار اطلاعات دارند.

موارد دیگری هم مانند دامنه نوسان یا اقدامات ناظر در حال شفاف‌سازی است. کمیته‌ای تشکیل‌شده است که به‌صورت هفتگی هم‌فکری‌هایی در خصوص اقدامات ناظرها انجام می‌شود؛ همچنین در ادامه فعالیت‌های انجام‌شده سازمان بورس، دامنه نوسان باید بازتر شود و پدیده صف‌نشینی کاهش پیدا کند تا از این طریق کمکی به‌نقد شوندگی بازار صورت گیرد.

اکنون تلاش کرده‌ایم تا اطلاعات به‌موقع در سامانه کدال منتشر شود، در صورت لزوم از ناشران درخواست افشا خواهیم داشت که عدم اقدامات لازم از سوی شرکت‌ها در این زمینه با برخی از مسوولیت‌های قانونی همراه خواهند شد.

۸- عملکرد دولت سیزدهم را در زمینه بازگشت اعتماد به بازار سرمایه و نیز صعود دوباره شاخص بورس چطور بود؟

عشقی: دولت سیزدهم در شش ماه دوم سال ۱۴۰۰ تصمیمات و مصوبات خوبی را برای بازگشت اعتماد به بازار ارائه داد، اکنون هم به‌صورت مستمر گزارش‌هایی در حال انتقال است تا وضعیت بازار و هشدارهایی که در خصوص تصمیم‌گیری‌ها در زمینه فضای کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری ارائه می‌شود، را منتقل کنیم و تصمیمات مسوولان در این زمینه لحاظ خواهند شد؛ تاکنون نتایج خوبی را از این گزارش‌ها گرفته‌ایم و مصوبات مثبتی از دولت خارج شده است.

قرارداد واریز منابع از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت به‌زودی امضا می‌شود

۹- در چند روز گذشته حاشیه‌هایی در زمینه واریز منابع از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه ایجاد شده بود و مسوولان این اتفاق را ناشی از عدم امضای یک قرارداد از سوی صندوق تثبیت بازار سرمایه عنوان کرده بودند، آیا می‌توان نسبت به حل این مشکل و نیز امضای قرارداد مدنظر امیدوار بود؟

عشقی: در این زمینه باید قراردادی مابین صندوق توسعه ملی و صندوق تثبیت بازار سرمایه برای انتقال وجوه امضا شود. این قرارداد دارای نکات حقوقی بود که باید در مورد آن‌ها به تفاهم می‌رسیدیم، اکنون مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد و صندوق تثبیت بازار سرمایه پیگیر رفع مشکلات موجود است.

 به نظر می‌رسد به‌زودی این قرارداد به امضا برسد و بحث خاصی را در خصوص موارد ذکرشده در این قرارداد نداریم. تا چند روز آینده این قرارداد به امضا خواهد رسید و منابع به‌صورت ماهیانه از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه به امضا خواهد رسید.

۲۵ شرکت آماده عرضه اولیه است/ ضوابط برای پذیرش شرکت‌های دانش بنیان نهایی شد

۱۰- برخی در سال ۹۹ بخشی از ریزش بازار را ناشی از انجام عرضه‌های اولیه بدون برنامه‌ریزی‌شده می‌دانستند، اکنون برنامه سازمان برای نظم بخشیدن به عرضه‌های اولیه در سال ۱۴۰۱ چیست؟

عشقی: در ۶ ماه گذشته به دنبال این بودیم تا عرضه‌های اولیه متناسب با شرایط بازار و نیز ورود نقدینگی به بازار انجام شود. اکنون هم مسوولان حاضر در بورس تهران و فرابورس برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام داده‌اند تا عرضه‌های اولیه متناسب با شرایط ورود پول به بازار انجام شود. عرضه‌های اولیه زیادی در مسیر ورود به بازار قرار دارند و اکنون نزدیک به ۲۵ شرکت آماده عرضه اولیه در بازار هستند که این شرکت‌ها را وارد بازار سرمایه خواهیم کرد، همچنین تعدادی شرکت هم در مرحله پذیرش و درج نماد قرار دارند.

به نظر می‌رسد از این هفته انجام عرضه‌های اولیه به بازار آغاز شود و این روند متناسب با شرایط بازار ادامه خواهد داشت. در این زمینه سخت‌گیری‌هایی در خصوص ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار وجود دارد که فقط مربوط به عرضه آن‌ها در بازار سرمایه نیست، سازمان بورس نسبت  به این مساله حساس است و شرکت‌هایی باید وارد بازار شوند که از نهایت شفافیت برخوردار باشند و اطلاعات مالی آن‌ها دارای شفافیت کامل باشند.

فعالیت شرکت‌هایی که قرار است وارد بورس شوند نباید دچار ریسک‌های جدی و عمده باشند. شرکت‌های دانش‌بنیان به دلیل شرایط خاصی که دارند برای ورود به بازار دچار حساسیت هستند که بخشی از این حساسیت‌ها ناشی از نهادهای بیرون از بازار است و تلاش کرده‌ایم تا مساله مربوط به شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب کمیته‌ای مشترک جمع‌آوری و ضوابط مشخصی برای آن‌ها تعیین شود که درنهایت طبق آن ضوابط در بازار پذیرش خواهند شد.

اکنون این ضوابط نهایی شده است، حتی یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان اقدامات لازم را برای عرضه را انجام داده و آماده عرضه اولیه است. اکنون این شرکت فقط با یک مساله حقوقی روبرو است که عرضه اولیه آن در صورت رفع این مساله انجام خواهد شد. برخی از شرکت‌ها که دارای ریسک بالایی هستند به سرمایه‌گذاران حرفه‌ای عرضه می‌شود، این مساله را در ضوابط خود داریم تا شرکت‌هایی که از ریسک بالایی برخوردارند خرید آن توسط عموم مردم باعث انتقال برخی از ریسک‌هایی می‌شود که خیلی توجهی به آن ندارند و قادر به ارزیابی آن ندارند.

در کل دنیا این مساله مرسوم است و سهام همه شرکت‌ها به‌صورت عمومی عرضه نمی‌شود، بلکه در این زمینه عرضه خصوصی وجود دارد، بنابراین اکنون معلوم نیست که عرضه اولیه تپسی به‌صورت عمومی انجام شود یا خیر، بلکه این اقدام نیازمند تصمیم فرابورس است و در خصوص پیشنهاد شرکت فرابورس در زمینه عرضه اولیه تصمیم‌گیری می‌شود اما در خصوص برخی از شرکت‌ها این اقدام را انجام می‌دهیم. این اقدام وابسته به ریسک شرکت است، اگر ریسک شرکت بالا ارزیابی شود فقط سهامداران حرفه‌ای می‌توانند اقدام به خرید کنند که در بین آن‌ها سهامدار حرفه‌ای هم وجود دارد.

بازار بدهی، هنوز کوچک است

۱۱- برنامه‌هایی که سازمان بورس در زمینه گسترش فعالیت اوراق بدهی مدنظر قرار داده است، چیست؟ این بازار تا چه میزان گنجایش برای رشد دارد؟

عشقی: اکنون بازار بدهی، بازاری کوچک است و ارزش کل این بازار حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان است درحالی‌که بازار سهام بیش از ۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد است. با توجه به گسترش صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نهادهای مالی و افزایش سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها نیازمند این هستیم تا بازار بدهی بزرگ‌تر شود. از طرفی هم سایر نهادهای مالی مانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری، هلدینگ‌های مالی و بانک‌ها نیازمند اوراق بدهی هستند و باید بازار بدهی با تعریف ابزارهای جدید بزرگ شود و تامین مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس را از این طریق راحت‌تر کنیم تا برای اجرای طرح‌های خود اوراق بدهی منتشر کنند.