تضمین کیفیت در آموزش زبان فارسی

به گزارش «تابناک» به نقل از روابط عمومی بنیاد سعدی، نشست دوم نهمین گردهمایی موسسه‌ها و نهادهای فعال در آموزش زبان فارسی با عنوان «تضمین کیفیت در آموزش زبان فارسی» به دبیری امیر زندمقدم معاون آموزش و پژوهش بنیادسعدی برگزار شد.

در ابتدای این نشست امیرسعید کرمی، رایزن فرهنگی ایران و نماینده بنیاد سعدی در ازبکستان از تاشکند، گزارشی از فعالیت‌های گروه‌های زبان فارسی دانشگاه‌های مختلف تاشکند و ازبکستان در حوزه آموزش و گسترش زبان فارسی، گفت: بحث آموزش زبان فارسی در ازبکستان یک جریان است که پایان ندارد.

وی ادامه داد: پیشنهاد می‌کنم همکاری‌های دو جانبه‌ای بین دانشگاه‌های ایران و ازبکستان برقرار شود و طرح اعزام استادان زبان و ادبیات فارسی مجدد احیا شود. همچنین با توجه به پیشینه و شناختی که دانشجویان و فارسی‌آموزان از بنیاد سعدی دارند، پیشنهاد می‌شود فعالیت و حمایت بنیاد در گروه‌های مختلف زبان و ادبیات فارسی ازبکستان استمرار داشته باشد و برای هر دانشگاه بودجه و طرح ویژه‌ای برقرار و اجرا کند.

آموزش زبان در دنیا یک علم است

زند مقدم هم در بخش اصلی این نشست با اشاره به اهمیت آموزش زبان در جهان گفت: آموزش زبان در دنیا یک علم است و به عنوان یک کار جنبی به آن نگاه نمی‌شود. آموزش زبان یک علم و یک کسب و کار متفاوت است که جنبه فرهنگی و آموزشی دارد. ما نمی توانیم این جنبه های فرهنگی و آموزشی را نادیده بگیریم و از علوم مختلف بهره نگیریم.

وی ادامه داد: اگر کمی علمی‌تر نگاه کنیم زبان شناسی کاربردی تعریفی دارد که هدفش را بر پایه حل مشکلات زبانی در جامعه می گذارد. ۵۰ درصد زبانشناسی کاربردی در خصوص آموزش زبان و ۵۰ درصد دیگر آن در پی حل مسائل دیگر زبان است. در ۵۰ درصد اول حداقل ۱۲۰ سال کار پژوهشی در دنیا صورت گرفته است. این رشته هویت خودش را به دست آورده است. ما اگر از این تجارب به دست آمده استفاده نکنیم میدان رقابت را از دست خواهیم داد.

معاون پژوهش و آموزش بنیاد سعدی گفت: یکی از راههایی که کار ما را کانالیزه و استاندارد می‌کند این است که ببینیم چگونه می توانیم کیفیت آموزش را در ابعاد مختلف تضمین کنیم. کیفیت در آموزش زبان ارائه شده و قدمت چندانی ندارد. اما بحث تضمین آموزش پیشینه و ادبیات مخصوص خودش را دارد.

زند مقدم گفت: تضمین کیفیت یک فرآیند نظامند است. تضمین کیفیت در واقع با اهداف متعددی شکل می گیرد اما هدف اصلی آن این است که ببیند یک نهاد صلاحیت لازم را برای انجام یک کار دارد یا ندارد. اگر صلاحیت ندارد چه می‌شود کرد که این نهاد را تصحیح و آن را به صلاحیت رساند.

وی اظهار داشت: فرآیند تضمین کیفیت فرآیندی غیرخطی و چرخه‌ای است. در ادبیات موجود لازمه موفقیت در هر حوزه‌ای را تضمین کیفیت می دانند. در چنین چشم‌اندازی ما عملاً می‌توانیم ایرادات خود را ببینیم و به سمت رفع آن برویم. نکته حائز اهمیت این است که تضمین کیفیت به معنای استانداردسازی نه یکسان‌سازی است. یکی از مفاهیم اصلی در تضمین کیفیت بحث اعتبارسنجی است.

معاون آموزش و پژوهش بنیاد سعدی توضیح داد: اعتبارسنجی ابزاری است برای تضمین کنترل کیفیت. در ایران در بحث آموزش سابقه خوبی دارد اما در حوزه اعتبارسنجی چه؟ در خصوص اعتبارسنجی رویکردها و مدل‌هایی وجود دارد که ما سه ماه است که بر روی این مدل‌ها تمرکز کرده‌ایم. در واقع ما پژوهش کردیم تا بتوانیم مدلی را پیدا کرده تا به آن برسیم.

بنیاد سعدی آماده همکاری با تمام مراکز و مؤسسات در رابطه با عتبارسنجی و تضمین کیفیت آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان را دارد.

در ادامه زندمقدم با اشاره به الگوی پیشنهادی و اقدام به تنظیم سند ملی کیفیت در آموزش زبان فارسی گفت: تضمین کیفیت آموزش به واسطه اعتبارسنجی طبق الگوهای ارزیابی صورت می‌گیرد که مهم‌ترین الگوی آن الگوی سیپ است. الگوی «سیپ» از بافت، درونداد، فرآورده و فرآیند تشکیل شده که در آن اهداف، برنامه‌ها، کنش‌ها و نتایج در حوزه آموزش زبان مورد بررسی قرار خواهد گرفت. بنیاد سعدی با تنظیم الگوی پیشنهادی که اکنون ارائه شد، همکاری تمام مراکز و موسسات فعال در آموزش زبان فارسی را به یاری می‌طلبد تا نظرات کارشناسانه خود را به ما ارسال کنند.

نبود استاندارد در آموزش، افزایش تعداد مراکز زبان و نگرانی در مورد کیفیت آموزش، ارائه گواهینامه یا مدارک غیر منطبق با سطوح زبانی، بالاتر بودن سطح استاندارهای زبان در جهان، عدم استفاده از فرصت‌ها و بازارهای جهانی از جمله مشکلاتی است که در حوزه تضمین کیفیت زبان فارسی وجود دارد.

وی با ارائه جزئیات درباره چگونگی این استانداردسازی، الگوی پیشنهادی تضمین کیفیت در آموزش زبان فارسی را در چهار بخش تربیت مدرس، برنامه درسی و موادآموزشی، ارزیابی زبان‌آموزان و محیط آموزشی مطرح کرد.

معاون آموزشی و پژوهشی بنیاد سعدی با اشاره به اهمیت واحد اعتبار سنجی در مراکز آموزش زبان آمادگی این بنیاد را جهت همکاری با تمامی مراکز آموزش زبان فارسی در راستای استقرار واحد اعتبار سنجی و تربیت نیروی انسانی آن اعلام کرد.

تولید تک‌نگاره برای معرفی قله‌های ادب فارسی در شبه قاره

احسان شکراللهی مدیر سابق مرکز تحقیقات زبان فارسی در هند: در مبحث آموزش زبان نباید فقط به سطوح اولیه بسنده کنیم. شخصاً معتقدم و انتظار دارم که بنیاد سعدی علاوه بر آموزش زبان به ادبیات فارسی هم توجه ویژه داشته باشد.

شکراللهی در ادامه گفت: دو انتظار اصلی از بنیاد سعدی داشتم که یکی از آن با انتشار کتاب «طوطی» برآورده شد. یعنی کتاب تخصصی متانسب با وضعیت بومی مخاطب که تدوین آن کارستانی بود که توسط معاونت آموزش و پژوهش بنیاد سعدی انجام شد.

وی با تاکید بر اینکه انتشار کتاب طوطی مناسب با فارسی‌آموزان هندوستان و با استفاده از کلمات مشترک بین دو زبان و کشور، اتفاق خوبی است، اضافه کرد: ما نوک قله یخ را شناسایی کردیم و هنوز بدنه کوه یخ که در زیر آب است، شناسایی نشده است. ما باید به سطح بالاتری از زبان فارسی بپردازیم.

وی با اشاره به فعالیت ۱۳۲ گروه زبان و ادبیات فارسی در هند و برابری آن با تعداد همه مراکز زبان فارسی سایر کشورهای دنیا، افزود: منطقه شبه قاره در آموزس زبان فارسی بسیار مهم است و حتماً باید متناسب با سیلابس درسی و گروه‌های آموزشی خوراک درسی تولید کنیم.

وی در پایان گفت: پیشنهاد بنده تولید تک‌نگاره برای معرفی قله‌های ادب فارسی در منطقه شبه قاره و هندوستان است که انشاالله این مسئله هم در برنامه‌های بنیاد سعدی بگنجد.

هند زبان فارسی را به عنوان ده زبان سنتی خود مورد توجه قرار داد

قهرمان سلیمانی رایزن فرهنگی سابق ایران در کشور روسیه و مدیر جدید مرکز تحقیقات زبان فارسی در هند هم در ادامه این نشست گفت: زبان فارسی مخاطبان متفاوتی دارد. آنچه برای یک روس قابل اعتنا است، ممکن است برای یک آلمانی جذاب نباشد. این نکته درباره مخاطب زبان فارسی هم مطرح است. ما در نیازسنجی که در بحث تضمین کیفیت مطرح شد باید به ذائقه محیط بسیار توجه کنیم.

وی ادامه داد: هند نمونه بسیار قابل توجهی در این مسئله است. در هند زبان فارسی را به عنوان ده زبان سنتی خود مورد توجه قرار داده‌اند. اما باید توجه داشته باشیم که آنچه در شبه قاره هند به عنوان فارسی مورد تاکید است زبان فارسی نیست بلکه ادبیات است. مرکز ثقل گسترش فرهنگی ما اما مسئله زبان است. این نیاز انباشته‌ای در هند است که حدود ۱۳۲ کرسی فارسی آموزی در آن بیانگر آن است که باید در این حوزه کار جدی صورت دهیم.

مدیر مرکز تحقیقات زبان فارسی در هند درباره بروز بخشی از مشکلات در حوزه تالیف کتاب در کشور هندوستان گفت: هیچ کشوری در دنیا کتاب درسی آموزش زبان را از کشور دیگری وام نمی‌گیرد و آموزش زبان باید از طریق استادان بومی صورت بگیرد. این نگاه برای مجموعه‌ای که در خارج کارگزار هستند یک فرصت طلایی شکل خواهد گرفت.

عرفان بهانه‌ای برای گسترش زبان‌فارسی

دکتر رضوان فر: هم به عنوان یک پژوهشگر حوزه باستان‌شناسی و میراث فرهنگی، هم به عنوان کسی که از بیرون به آموزش نگاه می‌کنیم به نظرم با توجه به سطح ارتباطات فرهنگی، سیاسی و… کشورها با ایران، بهترین راه برای توسعه زبان فارسی، ایجاد انگیزه برای یادگیری و آموزش زبان فارسی در کشورهای مختلف است.

وی ادامه داد: در کشورهایی که عرفان حضور دارد، شعر و زبان و ادبیات فارسی حضور دارد و می‌توان از همین بهانه و ظرفیت برای آموزش زبان فارسی است.

مرحوم ذوالفقاری در حوزه ادبیات عامه همانند نداشت

سپس غلامعلی حدادعادل رئیس بنیاد سعدی در جریان تجلیل از استاد فقید حسن ذوالفقاری، فقدان او را موجب تاسف خواند و گفت: بنده در دهه ۶۰ که در وزارت آموزش و پرورش مسئولیت تالیف کتاب‌های درسی را بر عهده داشتم از ایشان دعوت به همکاری کردم و آنجا چند سال با دکتر ذوالفقاری، به‌عنوان کارشناس ادبی کتاب‌های درسی همکار بودم.

وی ادامه داد: بعداً که در سال ۷۸ به دعوت من مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی فرهگستان زبان و ادب فارسی شد؛ بنا بر آن سابقه کاری قبلی، اینجا هم ۱۰ سال همکار بودیم. تا اینکه سفر چندساله ایشان به چین پیش آمد و بعد هم بر اثر اتفاق سکته قلبی ایشان را از دست دادیم.

حدادعادل در ادامه گفت: همه کسانی که دکتر ذوالفقاری را می‌شناختند، در فقدانشان تاسف خوردند. هم از نظر علمی و هم از نظر شخصیتی، ویژگی‌های منحصربه فردی داشت. جزو معدود استادان ادبیات فارسی بودند که به ادبیات فرهنگ عامه به شکل تخصصی نگاه می‌کردم و اگر بگویم در حوزه ادبیات فرهنگ عامه مانند نداشت، اغراق نیست.

وی افزود: از نظر شخصیتی هم استاد ذوالفقاری بسیار فعال، پرکار، مبتکر و طراح بود. هر جلسه هفتگی که داشتیم، یک طرح جدید ارائه می‌داد و حقیقتاً مثل چاه جوشانی بود که دائم در حال جوشیدن و فعالیت بود.هم با فرهنگستان زبان و ادب فارسی و هم با بنیاد سعدی همکاری داشتند و فقدان ایشان موجب تاسف است.

رضامراد صحرایی ارکان نظام را با مسئله تربیت معلم درگیر کرد

همچنین در پایان این برنامه مراسم تقدیر از رضامراد صحرایی معاون پیشین آموزش و پژوهش بنیاد سعدی برگزار شد.

حدادعادل در مراسم تقدیر از رضا مراد صحرایی گفت: ایشان ده سال معاون آموزشی بنیاد سعدی بودند. یعنی از ابتدای تاسیس تا حدود یکسال پیش. در دولت جدید با توجه به تحصیلات و تجربیاتشان وزارت علوم یک مسئولیت خطیری را بر عهده نهادند و آن ریاست دانشگاه فرهنگیان بود و ما هم خوشحال شدیم که آقای صحرایی میدان وسیعی برای خدمت پیدا کردند. در این مدت کارهای عمده‌ای انجام دادند. ایشان در این مدت توانستند ارکان نظام را با مسئله تربیت معلم درگیر کند.

سپس تصاویری از فعالیت‌های صحرایی در بنیاد سعدی برای حضار به نمایش در آمد.

صحرایی در ادامه این گرامیداشت گفت: من از بنیاد سعدی جدا نشدم و خودم را جزو بنیاد سعدی می‌دانم. وقتی برای بنیاد سعدی انتخاب شدم، دکتر حدادعادل از من انسان معقول‌تری ساخت.

رئیس دانشگاه فرهنگیان افزود: من یادگرفتم جوهره استراتژی تمرکز است. من تمرکز کردن را در بنیاد سعدی و از دکتر حدادعادل فراگرفتم. هیچ‌وقت در بنیاد رئیس نبودم چون خوشبختانه همکاران من در بنیاد سعدی شاگردان خود من بودند.

زبان فارسی یک مولفه قدرت نرم است

محمدباقر سخایی مشاور عالی بنیاد سعدی هم در پایان این نشست گفت: وقتی بحث رفتن دکتر صحرایی به دانشگاه فرهنگیان شد بسیار خوشحال شدم و از این پیشنهاد استقبال کردم چرا که ایشان فردی دقیق و دلسوز است.

مشاور رئیس بنیاد سعدی درباره اهمیت بنیاد سعدی و عدم شناخت آن در بدنه دولت گفت: زبان فارسی یک مولفه قدرت نرم است. بنیاد سعدی با همه مشکلات از لحاظ کارشناسی بالاترین رتبه را دارد.

بنیادسعدی دستاورد انقلاب اسلامی است

غلامعلی حدادعادل در پایان این نشست و تحت عنوان «جمع بندی گردهمایی و تعیین سیاست‌های کلی برای گردهمایی» گفت: عده‌ای گریبان ما را می‌گیرند که ۴۴ سال است که انقلاب کردید، چه دستاوردی داشتید؟ یعنی حقیقتاً یک عده فکر می‌کنند هیچ اتفاق مثبت و دستاوردی در این ۴۴ سال رقم نخورده است. همین بنیاد سعدی را به عنوان مثال در نظر بگیرید و دستاوردهای آن را بسنجید.

وی ادامه داد: تولد بنیاد سعدی مقارن بود با آغاز تحریم‌های آمریکا در اوایل دهه ۹۰، لذا از روزی که بنیاد متولد شد، دچار مشکل بودجه و ارز بودیم. سال به سال هم سهمیه ارز ما کم‌تر شده است اما دقیقاً در متن همه این گرفتاری‌ها که ایران از همه طرف تحت فشار بود این همه فعالیت و دستاورد علمی و آموزشی و تربیتی و راهبرد در این مجموعه اتفاق افتاد.

رئیس بنیاد سعدی تاکید کرد: با وجود این همه مشکلات، باز بنیاد سعدی دستاوردهای فراوان و قابل دفاعی دارد. اگر انشاالله این مشکلات اقتصادی رفع شود، قطعاً رشد ما مضاعف خواهد بود. از اینرو نباید نا امید بود. اگر بخواهیم کار کنیم، می‌شود، کار کرد.

شهروز فلاحت‌پیشه هم در پایان این نشست ضمن تشکر از میزبانی دانشگاه علوم پزشکی ابراز امیدواری کرد دستاوردهای این گردهمایی در چشم‌انداز پیش‌روی بنیاد سعدی مورد استفاده قرار بگیرد.

در پایان همه حضار در گردهمایی عکس یادگاری را به صورت جمعی به ثبت رساندند.