به گزارش «تابناک» به نقل از نبض فناوری، اخیرا دکتر محمد خوانساری، معاون وزیر ارتباطات در کارگروه تعامل‌پذیری دولت الکترونیکی کشور گفت که به اشتراک گذاری اطلاعات، استعلام‌ها و خدمات الکترونیکی بین نهاد‌ها و کسب و کار‌ها از اهداف اصلی مرکز ملی تبادل اطلاعات است، و از ابتدای فعالیت خود در قالب گذرگاه خدمات دولت الکترونیک (GSB) از سال ۱۳۹۵ تاکنون دارای حدود ۷ میلیارد تراکنش بوده است. همچنین گذرگاه عمومی خدمات دولت الکترونیکی (PGSB) نیز از آغاز فعالیت خود در سال ۱۳۹۸ تا آذر ۱۴۰۱، بیش از ۳ میلیارد و ۶۰۴ میلیون تراکنش را عملیاتی کرده که با مجموع تراکنش‌های ثبت شده در گذرگاه خدمات دولت الکترونیکی، به تبادل و ثبت بیش از ۱۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تراکنش در این بازه‌های زمانی می‌رسد. با اعلام این خبر و میزان تراکنش وسیعی که در این بازه زمانی ۶ ساله صورت گرفته است، ما را به عنوان رسانه نبض‌فناوری برآن داشت تا نسبت به بستر‌ها و زیرساخت‌های چنین خدماتی آگاهی کسب کنیم و در این راستا با خبر شدیم حجم وسیعی از این تراکنش‌ها و ثبت چنین رکوردی، با مسئولیت و راه‌اندازی شرکت توسعه سامانه‌های نرم‌افزاری نگین معروف به توسن بوده است. این شرکت با حضوری ۲۳ ساله در صنعت فناوری اطلاعات، توسعه شبکه دولت الکترونیک و شبکه بانکی، نامی فراتر در عرصه سرویس‌دهی خدمات الکترونیک را با خود به همراه دارد. برای اطلاع بیشتر مخاطبین، نبض فناوری گفتگویی جامع و تخصصی با سه تن از مدیران حوزه دولت الکترونیک شرکت توسن انجام داده است.
توسن، پایه‌گذار و معمار دولت الکترونیک امروز
عطا نقیب زاده مشایخ مدیر واحد دولت الکترونیک شرکت توسن در ابتدا در زمینه تاریخچه فعالیت و راه‌اندازی پروژه GSB و بسترسازی شرکت توسن، گفت: در سال ۱۳۹۴ سازمان فناوری اطلاعات نیاز به تعریف یک تکنولوژی برای ایجاد بستر مدیریت سرویس‌هایی بین سامانه‌های دستگاه‌های دولتی و اجرایی را داشت و این نیاز را اعلام کرد و ما با بررسی کارشناسی یک ساله‌ای که انجام دادیم، پیشنهاداتی را مطرح نمودیم و با پذیرش سازمان، طراحی و پیاده‌سازی سامانه مبتنی بر ESB آغاز شد. درواقع در سال ۹۵ این سامانه به صورت پایلوت اجرا شد و خوشبختانه از آن سال تاکنون ما با استفاده از این سامانه سرویس‌های دولتی را در روی بستری پیاده‌سازی می‌کنیم تا مورد استفاده بقیه سازمان‌ها و مردم قرار بگیرد.
وی ادامه داد: در گذشته سازمان‌ها به صورت ارتباط نقطه به نقطه سرویس‌های مورد نظر خود را به سایر سامانه‌ها ارائه و یا از آن‌ها سرویس‌های مورد نظر خود را دریافت می‌کردند. این شیوه از نظر کارایی و امنیت نقایص متعددی داشت. با راه‌اندازی سامانه GSB که متشکل از یک هسته ESB و تعدادی اپلیکیشن‌های حمایت کننده از آن است، راهکاری با نام تجاری ساتراپ توسعه یافت که به شکل مطلوب و با امنیت بیش از پیش، تعامل بین سامانه‌های دستگاه‌های مختلف را می‌توانست مدیریت کند. در واقع اگر بخواهیم به صورت تخصصی بگوییم ESB (Enterprise Service Bus) کانالی کنترل‌پذیر و امن برای تعریف و انتقال وب‌سرویس است.
محسن زارع مدیر مشتری حوزه دولت الکترونیک شرکت توسن درباره فعالیت آغازین این شرکت برای تسهیل ارایه خدمات و سرویس‌دهی گسترده اعم از بانکداری، خدمات پستی، ثبت‌احوال و غیره، گفت: از سال ۹۵ و بر اساس قانون برنامه ششم توسعه، مبنی بر توسعه دولت الکترونیک و در راستای ایجاد زیرساخت‌های آن، مرکز تبادل اطلاعات ذیل وزارت ارتباطات راه‌اندازی شد و مناقصه‌ای برگزار گردید و در نهایت توسن مسئولیت چنین زیرساختی را بر عهده گرفت. در آن زمان و قبل از توسعه هسته مرکزی جهت تبادل اطلاعات، سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف مسئول ارائه اطلاعات خویش در قالب وب‌سرویس شدند و باید از پراکندگی این اطلاعات وسیع جلوگیری می‌شد. از سوی دیگر درجامعه با این موضوعات مواجه بودیم که افراد برای انجام امور اداری مجبور به حمل کلیه مدارک شناسایی خود بودند تا احراز هویت شوند و عموما کپی این مدارک باید در جایی بایگانی می‌شدند. اما با ایجاد این هسته و امکان استعلاماتی که در بستر دیجیتال و اپلیکیشن‌های مختلف فراهم گردید، همه آن موضوعات حل شد و امروز هر نهادی مسئولیت احراز بخش مربوط به خود را برعهده دارد.
شما با استفاده از هر اپلیکیشنی و یا ثبت‌نام در سامانه‌ای در صورت بارگذاری نام و اطلاعاتی که مورد نظرتان است، به سرعت این اطلاعات احراز شده و در خدمت‌رسانی تسریع صورت می‌گیرد که این مهم در بستر هسته‌ای است که در توسن طراحی شده است.
زارع گفت: از سال ۹۵ شرکت توسن سه سرویس اصلی کشور را که ثبت‌احوال، شاهکار و سرویس پست است را به عنوان سه سرویس از پرتراکنش‌ترین‌ها جهت استفاده کاربران ارائه داده است. در حال حاضر سالانه حدود ۳ میلیارد تراکنش که بخش عمده این تراکنش‌ها بر روی این سه سرویس اصلی صورت می‌گیرد انجام شده و با توجه به اینکه دولت همه دستگاه‌ها را ملزم کرده است که تنها مبدا تبادل اطلاعات از GSB باشد، دستگاه‌ها باید اطلاعات خود را بر روی این بستر بارگذاری کنند؛ لذا ما در توسن با راه‌اندازی سامانه ساتراپ و پیاده‌سازی سرویس‌های جدید این مسئولیت مهم را هم برعهده گرفته‌ایم.
بهنام جعفرزاده سرپرست فنی واحد دولت الکترونیک و سرپرست بخش ESB و تولید نرم‌افزار توسن، در توضیح تولید محتوای این بخش گفت: در گذشته دستگاه‌های دولتی یک‌سری ظرفیت‌های مشخص شده‌ای داشتند که به صورت شبکه‌ای سرویس‌دهی انجام می‌دادند، اما امروز با استفاده از خدمات ESB می‌توانیم اطلاعات را به درستی و با کیفیت از تمام سطوح دولتی به متقاضیان ارائه دهیم که سرویس‌ها به شکل پکیج بندی شده در سازمان فناوری اطلاعات قرار داده شده است و مشتریان می‌توانند از این سرویس‌ها در سامانه‌های مختلفی استفاده کنند. بالغ بر ۱۳۵۰ خدمت بر روی ESB ارائه شده است. سرویس‌های مرتبط با دستگاه‌های اجرایی مختلفی در حد وزارتخانه و یا دستگاه‌های اجرایی دولتی کوچک در این بستر تعریف شده‌اند. البته خدماتی برای شرکت‌های خصوصی هم داریم که توسعه آن ماموریت دوم ما در این مسیر است.
وی ادامه داد: در پروژه GSB که شامل فعالیت دولتی می‌شود نزدیک به ۲۰۰ دستگاه اجرایی در آن مشارکت دارند و کارکرد ESB بستری است که سربار کمی روی ارائه خدمات می‌گذارد. اما در کنار آن می‌توانیم سرویس‌های امن‌تری با پالیسی مختلفی در اختیار سرویس‌دهنده‌ها قرار دهیم.
جعفرزاده تاکید کرد: تکنولوژی ESB در زمره آخرین تکنولوژی‌های روز دنیا در زمینه مدیریت سرویس شناخته شده، که توسط شرکت توسن در کشور پیاده‌سازی شده است. زمانی که این بستر را انتخاب کردیم می‌دانستیم که با توجه به ابعاد ملی پروژه، باید حساسیت خاصی درانتخاب آن داشته باشیم، چون حجم اطلاعات بالا و در فضای مدیریت شده باید به مشتریان و کاربران ارائه شود.
احتساب ۷.۵ میلیارد تراکنش توسط شرکت توسن
مشایخ در پاسخ به این پرسش که آیا شرکت توسن زیرساخت ۱۰ میلیارد تراکنش را برعهده دارد یا خیر؟ بیان کرد: در سال ۹۴ سازمان‌هایی هم بودند که ESB داشتند، ولی آن‌ها بیشتر سرویس‌دهی محلی و یا لوکال انجام می‌دادند و معماری آن با پروژه GSB یا همان ساتراپ کاملا متفاوت بود؛ در حالی که پروژه‌ای که ما آن را تعریف و توسعه داده‌ایم از بعد وسعت، یک پروژه ملی است و از این رو هست که شاید بتوانیم به جرات بگوییم که حجم عمده‌ی ۱۰ میلیارد تراکنش به ثبت رسیده توسط بسترسازی شرکت توسن بوده است.
زارع در خصوص توسعه تبادل اطلاعات و راه‌اندازی این پروژه در شرکت توسن گفت: بعد از راه‌اندازی هسته اصلی دولت الکترونیک و بستر‌های لازم در سازمان فناوری، نیاز به راه‌اندازی ESB داخلی در هر وزارتخانه و نهاد دولتی بوجود آمد. بر اساس برنامه ششم و در جهت تکمیل خوشه‌های هسته اصلی، وزارتخانه‌ها ملزم شدند تا در راستای دولت الکترونیک گام بردارند و ESBهایی را راه‌اندازی کنند که بتوانند آن سرویس‌ها را پوشش دهند و نهایتا ESBها با هم مرتبط شوند. قابل ذکر است که در حال حاضر بستر تبادل اطلاعات در وزارت اقتصاد، وزارت رفاه، شرکت توانیر و سازمان ثبت اسناد کشور که از سازمان‌های اصلی قوه قضاییه می‌باشند نیز توسط توسن راه‌اندازی شده است. شرکت توسن در این مسیر برای اینکه دولت الکترونیک شکل بگیرد و زیرساخت تبادل اطلاعات در دستگاه‌های مختلف توسعه یابد، اقدامات لازم را در دستور کار خود دارد.
توسن ایجاد کننده و حمایت کننده بستر تبادل اطلاعات است
زارع گفت: ما در توسن، بزرگ‌ترین سرویس خدماتی که در سطح دولت راهبری می‌کنیم سرویس ثبت‌احوال می‌باشد؛ کلیه اطلاعات اشخاص حقیقی و احراز هویت آن‌ها در این سرویس‌ها موجود است و در طول سال هم بیشترین تراکنش‌ها برای احراز هویت اشخاص از سرویس ثبت احوال صورت می‌گیرد. دومین سرویس پر کاربرد وب‌سرویس شاهکار است. از سال ۱۴۰۰ به بعد باید خط موبایل افراد به نام خودشان ثبت می‌شد، برای ارتباط با خود شخص؛ مثلا جهت احراز هویت، برای استفاده از رمز پویای بانکی. بنابراین، این دو سرویس ثبت‌احوال و شاهکار قسمت عمده بار ترافیکی و تراکنش‌ها را پوشش می‌دهند.
مشایخ در نهایت اظهار کرد: شرکت توسن به عنوان حمایت کننده از GSB، دو وظیفه اصلی پشتیبانی از سامانه و توسعه دهنده آن را بر عهده دارد. وسعت و حجم توسعه GSB با شرایط جامعه و نوع تقاضا متفاوت است مثلا در زمان پاندومی کرونا برای کاهش ارتباط فیزیکی جامعه، نیاز به ارتباطات غیرحضوری و استفاده از اپلیکیشن‌ها بیشتر شد و ما برای پاسخگویی به آن، سرویس‌های جدیدی به تناسب نیاز روز تعریف کردیم.
وی گفت: رویکرد تعریف پروژه ESB با توجه به محدودیت‌های زمان خود ترسیم شده بود. در آن زمان مناسب بود تا به جای سرعت دادن به ایجاد ESBهای محدود در خوشه‌های سرویس‌دهی دولت، یک بستر کلان آماده شود تا ارتباطی بین خوشه‌ها ایجاد شود. در حال حاضر نگاه توسعه بر روی ایجاد ESBهای متعدد در هر کدام از خوشه‌ها دوخته شده است. این امر دو نتیجه مثبت دارد: اول آن که قسمتی از بار وب سرویس‌ها از عهده GSB برداشته و به ESBهای خوشه‌ها منتقل می‌کند؛ دوم آن که معماری ESB را در کشور تسری داده و جو سیستماتیک نوینی در مدیریت ارتباط بین سازمان‌ها ایجاد می‌شود و این دو دستاورد در نهایت زمینه‌ساز گوشه‌ای از پیشرفت فناوری اطلاعات خواهد شد.
