بین الملل تابناک؛ تهمینه غمخوار: به تازگی اخبار مختلفی در خصوص دیدار رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و بشار اسد رئیس جمهور سوریه در رسانه های مختلف منتشر شده است. از یک طرف، شبکه سی ان ان ترک به نقل از منابع دیپلماتیک ترکیه‌ای گزارش داده که ادعاها درباره دیدار اردوغان و همتای سوری وی در روسیه نادرست است. همچنین، شبکه هابرتورک نیز به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داده که اخبار دریافتی درباره این دیدار در روسیه واقعی نیست.
این اظهارات پس از آن بیان شد که روزنامه «دیلی صباح» به نقل از منابع خود مدعی شد که قرار است دیداری میان بشار اسد و اردوغان در مسکو برگزار شود و «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه مسؤلیت میانجیگری میان آنها را بر عهده دارد و ممکن است که از «محمد شیاع السودانی» نخست‌وزیر عراق نیز برای حضور در این گفت‌وگوها دعوت شود. گفتنی است پیشتر بشار اسد و اردوغان حسن نیت خود را برای برقراری روابط و آغاز گفتگوها اعلام کرده‌اند.
رجب طیب اردوغان، در یک نشست خبری پس از اجلاس ناتو در واشنگتن از قصد خود برای دیدار با بشار اسد و احیای روابط دو کشور خبر داد و گفته بود: «دو هفته پیش، از اسد خواستم در ترکیه یا یک کشور ثالث دیدار کنیم.» اردوغان با بیان اینکه «هاکان فیدان» وزیر خارجه ترکیه مسئول فراهم کردن ساز و کار این دیدار است، گفت: «می‌خواهیم با غلبه بر مشکلات موجود در روابط خوب، فرایند جدیدی را آغاز کنیم.»
در همین راستا و بر اساس اهیمت موضوع، خبرنگار تابناک گفتگویی با «ابراهیم فراهانی» کارشناس مسائل ترکیه انجام داده که در ادامه می خوانیم.
* اردوغان برای دیدار با بشار اسد ابراز تمایل کرده و علی رغم پیش شرطی که دمشق برای این دیدار قرار داده بود، صحبتی که به تازگی اسد مطرح کرده این است که مشکلی برای این دیدار وجود ندارد. دلیل دیدار از نظر اردوغان چیست و چرا سوریه علی رغم پیش شرط، حاضر شده که مذاکرات با رئیس جمهور ترکیه صورت گیرد؟
سیاست خارجی ترکیه توسط رجب طیب اردوغان برنامه ریزی و مدیریت می شود؛ به طوری که ما شاهد هستیم که در دو دهه اخیر، این سیاست خارجی چه در داخل و چه در خارج توسط رئیس جمهور دیکته شده است. در همین دو دهه اخیر هم نوسان سیاست خارجی ترکیه به وضوح قابل مشاهده بوده و با توجه به تحولات داخلی، منطقه ای و بین المللی این سیاست خارجی اتخاذ شده است. با وجود آنکه اردوغان دارای نوسانات زیادی در این سیاست خارجی بوده، اما یکی از نکات مثبت آن این است که این سیاست خارجی همچنان پویا است.
با توجه به بهار عربی که در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ در سوریه رخ داد، رجب طیب اردوغان به دنبال این بود که سوریه را تصاحب کند، اما با حمایت ایران از سوریه و ورود به سال ۲۰۱۵ و حمایت روسیه از دولت اسد، دمشق توانست بر مناطق بیشتری از سوریه تسلط پیدا کند، اما بسیاری از مناطق در دست تروریستها و یا کانتون ها تحت حمایت کردها باقی ماند؛ مثلا استان ادلب که تحت حمایت ترکیه قرار دارد.
از سوی دیگر، اردوغان با زمینه فکری خود در سالهای گذشته بعد از بهار عربی، به دنبال این بود که پناهندگان سوری در ترکیه را به نوعی برای مرزهای جنوبی خود یعنی شمال سوریه و مناطقی که توسط سه کانتون کردی حمایت و اداره می شود، سازماندهی کرده، بافت جمعیتی آن را تغییر داده، تهدیدهای مرزی کردها را کاهش داده و شاید پایان بخشد. اما، هیچ گاه این اتفاق رخ نداد. مهمترین دلیل این موضوع، وجود پناهندگانی است که در ترکیه هستند و با توافقات اسد می توانند به سوریه باز گردانند؛ در حالی که تعداد این پناهندگان به خصوص در استانبول زیاد و در حدود سه تا پنج میلیون است که هم با بحران امنیتی و همچنین بحران تورم، مواد غذایی، سوخت و سایر امکانات مواجه هستند.
در خصوص دیدار اردوغان و اسد، رئیس جمهور سوریه به پشتوانه روسیه در مذاکرات شرکت خواهد کرد. البته شرط اساسی برای ایجاد روابط با ترکیه خارج شدن نیروهای ترکیه از شمال سوریه است که این موضوع بعید به نظر می رسد، زیرا سرمایه گذاریهای بسیار زیادی توسط ترکیه در مناطق شمالی سوریه به خصوص ادلب انجام شده است. حتی در برخی از مناطق سوریه، لیر ترکیه به عنوان پول رسمی کشور استفاده می شود و ترکیه دفاتر پستی و مدارس زیادی را در سوریه راه اندازی کرده است. البته هزینه بسیاری از این سرمایه گذاریهای ترکیه به عهده قطر بوده است. قطر و ترکیه در یک جبهه اخوانی قرار داشته اند و همچنان حمایتهایی از یکدیگر انجام داده اند. حمایتهای امنیتی و نظامی ترکیه پشت سر قطر قرار دارد.
* دیدار روسای جمهور ترکیه و سوریه حاصل رایزنی هایی بوده که صورت گرفته و در واقع، در دی ماه ۱۴۰۱ اسد و اردوغان دیداری داشته اند که البته ترکیه از مخالفین بشار اسد حمایت میکرده است. بر همین اساس آن دیدار دیدگاه ترکیه را به سوریه نزدیک کرده است. نقش روسیه در نزدیکی دیدگاه سوریه و ترکیه چیست؟
همواره اردوغان از سال ۲۰۱۲ از مخالفین سوریه حمایت کرده و به دنبال جایگزینی اسد بوده است. همچنین، او در سال ۲۰۱۶-۲۰۱۵ پس از آزاد سازی حلب، به سوریه نزدیک شد و توافقاتی را منعقد کرد. ترکیه همواره به دنبال این مسئله است که یک قدرت آلترناتیو در برابر اسد باشد که با حمایت ایران، روسیه و همچنین به پشتوانه اتحادیه عرب که رقابت سنگینی بین ترکیه و عربستان در جهان اسلام وجود دارد، وارد این مذاکرات شود.
موضوع قابل بحث در این مذاکرات با حمایت روسیه، بیشتر پیرامون موضوع پناهندگان سوری و یا طرحهای بازسازی است. البته ترکیه به هیچ عنوان نمیتواند با توجه به کسری بودجه خود؛ کمک چندانی برای سوریه ارسال کند. ترکیه بیشتر با حمایتهای کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله قطر و امارات میتواند در بازسازی سوریه نقشی ایفا کند.
* آیا ترکیه حاضر است از شمال سوریه عقب نشینی کند و از آن کریدوری که در شمال سوریه و یا ادلب راه اندازی کرده خارج شود؟ آیا چنین موضوعی قابل تصور است؟
ترکیه هرگز حاضر نیست شمال سوریه را ترک کند. یکی از شروط اردوغان این است که ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر عمق مرز شمالی سوریه و مرز جنوبی ترکیه تخلیه شود و تحت نفوذ و تسلط ترکیه باشد که این موضوع می تواند بخش بزرگی از خاک سوریه را ضمیمه خاک ترکیه کند. کما اینکه ما شاهد هستیم که استان هاتای همچنان مورد اختلاف طرفین است و اسکندرون در زمان حافظ اسد که از سوریه جدا شده بود، در ترکیه است. بر همین اساس، بعید است که ترکیه قصد تخلیه جدی را داشته باشد و با هزینه های انجام شده بدون برداشت منافع از منطقه جدا شود.
اردوغان از ترس کوردها دست به هرکاری می زند