آخرین وضعیت بروز «هپاتیت» در ایران

گزارش تابناک به نقل از ایسنا، هپاتیت‌های ویروسی به پنج گروه A, B, C, D و E دسته‌بندی می‌شوند. هپاتیت A و E به روش مدفوعی_دهانی و از طریق دفع غیربهداشتی فاضلاب، آب‌ و غذای آلوده، عدم رعایت بهداشت فردی و عدم شست‌وشوی دست‌ آلوده با آب و صابون قبل از غذا خوردن، انتقال می‌یابد. روش انتقال هپاتیت‌های C, B و D نسبت به هپاتیت‌های E و A متفاوت است و از طریق خون و فرآورده‌های خونی آلوده، انتقال از زنان باردار آلوده به نوزاد و اقداماتی مانند حجامت، خالکوبی، خدمات پزشکی و دندانپزشکی با وسایل غیر استریل و آلوده منتقل می‌شوند.

کاهش تعداد ابتلا به هپاتیت در سطح جهان

براساس گزارش‌های منتشر شده، موضوع هپاتیت در کانون توجه سیستم بهداشتی و درمانی قرار گرفته و ۱۹۸ کشور نسبت به حذف این بیماری اقداماتی انجام داده‌اند و در این مسیر گام برمی‌دارند. سازمان بهداشت جهانی، آمار و ارقام مربوط به بیماری هپاتیت را منتشر می‌کند. گزارش سازمان بهداشت جهانی بیانگر این است که ۳۵۴ میلیون نفر از مردم جهان به دو هپاتیت B و C مبتلا هستند که از این تعداد، ۵۸ نفر مبتلا به هپاتیت C و ۲۹۶ میلیون نفر نیز به هپاتیت B مبتلا شده‌اند.

البته بررسی مقابله‌ای تعداد مبتلایان به بیماری هپاتیت بیانگر این است که با روند نزولی ابتلا به این بیماری روبرو هستیم. بررسی مقابله‌ای تعداد مبتلایان به این بیماری در سال جاری میلادی نسبت به سال گذشته کاهش یافته‌است. در حالی که ۳۵۴ میلیون نفر در سال ۲۰۲۳ به هپاتیت مبتلا شده‌اند اما تعداد مبتلایان به این بیماری در سال جاری میلادی، معادل ۳۰۴ میلیون نفر است. ۵۰ میلیون نفر مبتلا به هپاتیت C و ۲۵۴ میلیون نفر مبتلا به هپاتیت B، تعداد مبتلایان به بیماری هپاتیت را در سال جاری میلادی تشکیل می‌دهند. 

آیا هپاتیت مرگبار است؟

واکسن؛ راهکاری برای کنترل هپاتیت

متاسفانه بیماری هپاتیت، منجر به مرگ بیش از یک میلیون‌ نفر در هر سال می‌شود. دکتر رشید رمضانی، رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت پیش از این در گفت‌وگویی با ایسنا اعلام کرده بود: سالانه، حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در جهان به دلیل هپاتیت B و C جان خود را از دست می‌دهند. بنابر اظهار سازمان بهداشت جهانی، هر ۳۰ ثانیه، یک نفر جان خود را به دلیل هپاتیت از دست می‌دهد.

اگرچه میزان مرگ‌ومیر ناشی از ابتلا به بیماری هپاتیت در سطح جهان زیاد است اما بنابر اظهارات سیاستگذاران حوزه بهداشت و درمان کشور، میزان مرگ و میر ناشی از هپاتیت در کشور به واسطه اقدامات انجام‌شده، کم است. واکسیناسیون هپاتیت B،  فرصت خوبی برای پیشگیری از این بیماری فراهم کرده و اثربخشی بالایی دارد.

با توجه به اینکه هپاتیت B با تزریق واکسن قابل‌پیشگیری است، اهمیت و ضرورت واکسن بیماری هپاتیت در کانون واکسیناسیون ملی کشور قرار گرفته و به گفته رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت، تمام نوزادان ایرانی در بدو تولد واکسن هپاتیت B را دریافت می‌کنند. این در حالیست که برآوردها حاکی از آن است فقط ۴۵ درصد نوزادان دنیا در بدو تولد واکسن هپاتیت B دریافت می‌کنند.

بررسی کارنامه کاری وزارت بهداشت بیانگر این است که تزریق واکسن هپاتیت B فقط به نوزادان محدود نمی‌شود بلکه گروه‌های پرخطر که بنابر اظهارات مقامات وزارت بهداشت، تعداد آنها حدود ۶ میلیون نفر است نیز واکسن هپاتیت B را دریافت‌ کرده‌اند. ایران جزو منطقه مدیترانه‌شرقی سازمان بهداشت جهانی است و تزریق بیش از ۴۰ میلیون دوز واکسن هپاتیت B در این منطقه منحصر به فرد محسوب می‌شود. 

گروه‌های پر خطری در جامعه حضور دارند که «پاشنه آشیل» کنترل هپاتیت  در کشور به حساب می‌آیند. بررسی‌ها بیانگر این است که شیوع هپاتیت در میان مردم عادی وجود ندارد و این بیماری در گروه‌های پرخطر شایع است و با عنوان «جمعیت‌های کلیدی» شناخته می‌شوند. زندانیان، افراد دارای رفتارهای پرخطر جنسی، افرادی که مواد مخدر تزریق یا استنشاق می‌کنند جزو گروه‌های پرخطر هپاتیت B و C به حساب می‌آیند.

وضعیت ابتلا به هپاتیت در کشور

سازمان بهداشت جهانی عمکلرد مشابهی در مواجهه با بیماری هپاتیت مانند سایر بیماری‌ها دارد؛ یعنی کشورها را بر اساس شدت شیوع بیماری به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی کرده است. براساس تقسیم‌بندی سازمان بهداشت جهانی، شیوع هپاتیت در کشورها به چهار دسته «بسیار بالا»، «متوسط»، «کم» و «بسیار پایین» تقسیم می‌شود و کشورهایی که میزان شیوع این بیماری در آنها حدود هشت درصد است جزو کشورهای با شدت شیوع بسیار بالا محسوب می‌شوند. ایران در گروه کشورهای با شیوع بسیار پایین هپاتیت است. 

بنابر اظهارات رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت، روند شیوع هپاتیت رو به کاهش است؛ به نحوی که کمتر از یک درصد جمعیت کشور به بیماری مزمن هپاتیت B و کمتر از ۰.۲ (دو دهم) درصد نیز به هپاتیت مزمن C مبتلا هستند. میزان مرگ‌ومیر ناشی از هپاتیت B و C مانند شیوع ابتلا به این بیماری رو به کاهش است و در وضعیت مطلوبی قرار داریم. 

بیماریابی «فعال» و «غیرفعال» هپاتیت در کشور

البته پیشگیری و کنترل بیماری هپاتیت فقط به تزریق واکسن محدود نمی‌شود بلکه شناسایی به موقع بیماران نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. وزارت بهداشت با توجه به اهمیت شناسایی به‌هنگام مبتلایان به هپاتیت، دستورالعملی را در اختیار دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور قرار داده است. رشید رمضانی در گفت‌وگویی با ایسنا پیش از این درباره این دستورالعمل گفته بود: دستورالعملی به دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور ابلاغ شده و نسخه جدید این دستورالعمل در حال ویرایش است. وزارت بهداشت به تمام دانشگاه‌های علوم‌پزشکی ابلاغ کرده«بیماریابی فعال» و «بیماریابی غیرفعال» را برای حذف هپاتیت در دستور کار قرار دهند. به طور مثال اگر زنان باردار، افراد با سابقه رفتار پرخطر، افراد دارای سابقه تزریق مواد مخدر به مراکز درمانی مراجعه کردند، دانشگاه‌های علوم‌پزشکی با رضایت فرد مراجعه‌کننده می‌توانند با استفاده از کیت نسبت به شناسایی احتمالی فرد مبتلا به هپاتیت اقدام کنند که این روش، روش بیماریابی غیرفعال است. کیت‌های تشخیص سریع هپاتیت به میزان کافی در اختیار دانشگاه‌های علوم‌پزشکی قرار گرفته است. 

به گفته وی، مراقبان سلامت در روش بیماریابی فعال نیز با مراجعه به مکان‌هایی مانند زندان که احتمال شیوع هپاتیت وجود دارد نسبت به شناسایی گروه‌های پرخطر و معتادان اقدام می‌کنند و بیماران هپاتیت با استفاده از کیت‌های تشخیص سریع شناسایی می‌شوند.

درمانی رایگان هپاتیت

وزارت بهداشت با هدف کنترل بیماری هپاتیت، خدمات درمانی هپاتیت B را برای برخی گروه‌ها به صورت رایگان ارائه می‌دهد و درمان هپاتیت C نیز در کشور رایگان است. به گفته رئیس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت، به دلیل اینکه این احتمال وجود دارد گروه‌های پرخطر نتوانند هزینه درمان هپاتیت B را پرداخت کنند، درمان این بیماری برای گروه‌های پرخطر رایگان است. همچنین درمان هپاتیت C به صورت رایگان انجام می‌شود و ایران نخستین کشوری است که درمان این بیماری را به صورت رایگان انجام می‌دهد.