کلکسیونی زیبا از دوره پهلوی در قصر آینه+ عکس

به گزارش ایسنا، رضا صراف‌زاده یزدی وقتی کارخانه رسیندگی جَنوب را ساخت، در زمین همجوار آن کوشکی را بنا کرد که شاهکار معماری به شمار می‌آید. این عمارت احتمالا همزمان با کارخانه جنوب در حوالی سال ۱۳۲۹ ساخته شده بود. گفته می‌شود در دهه ۵۰ گروهی معمار از تهران به سرپرستی «عبدالکریم نویدتهرانی» ـ معمار چیره‌دست ـ راهی یزد شده و گچ‌بری‌ها و آینه‌کاری‌های کوشک را انجام می‌دهد. با وجود آن همه ظرافت در تزئینات اما ظاهرا بنا کاربری ادارای داشته و صراف‌زاده‌یزدی که نماینده این شهر در مجلس شورای ملی بود وقتی برای ماموریت به یزد می‌آمد، در همین عمارت ساکن می‌شد یا مهمانش را به این کوشک می‌آورد.

کوشک صراف‌زاده در یزد به نام «قصر آینه» شناخته می‌شود، آن هم به دلیل تزئینات فاخر آینه‌کاری و گچ‌بری‌هایی که دارد. این عمارت همراه با مجموعه کارخانه ریسندگی جنوب، در سال ۱۳۵۷ مصادره شده و به بنیاد مستضعفان تحویل داده و سپس در سال ۱۳۷۷ با فتوای آیت‌الله محمد صدوقی، به موزه تبدیل و به عنوان نخستین گنجینه یزد آغاز به کار کرد. کوشک صراف‌زاده به شماره ۲۴۰۰ در سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

این عمارت زمانی در اختیار سازمان میراث فرهنگی بود اما بعد از مدتی، به دلیل ناتوانی در پرداخت اجاره‌بها، دوباره در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت. عمارت پس از مرمت از ۲۸ اردیبهشت سال ۱۴۰۱ با عنوان موزه نور و روشنایی در یزد آغاز به کار کرد.

منشأ و مبدا بسیاری از اشیائی که در این موزه به نمایش گذاشته شده‌اند مشخص نیست، برخی از آنها از موزه قبلی که «قصر آینه» بود به جا مانده‌اند و درباره بخشی دیگر از آثار، گفته شده است از مخزن موزه بنیاد مستضعفان منتقل شده است، مانند دیگر موزه‌های این مجموعه. پرویز فتاح، رئیس پیشین بنیاد مستضعفان در افتتاح یکی از موزه‌های گروه دفینه زیرمجموعه بنیاد درباره آثاری که در این موزه‌ها به نمایش گذاشته شده است، گفته بود: «تمامی این اشیاء از خانواده سلطنتی پهلوی و منسوبین دربار به دست آمده و از منازل آن‌ها جمع‌آوری شده است و پس از انقلاب امام خمینی (ره) و دستور صریح رهبری، در دسترس مردم قرار گرفته است.»

هرچند آثار ارزشمندی هم‌پیوند با موضوع آینه و نور، برای این موزه انتخاب شده است اما بنای موزه خود به تنهایی اثری فاخر و دیدنی به شمار می‌آید که در برخی تالارهای آن باید مکث بیشتری داشت.

موزه دارای چند رواق با نام‌های عتیق، خمسه، افرنگ، نور، مشکات، مخمل، منظر، آینه و آبگون است و اشیائی که به نمایش گذاشته شده به این ترتیب دسته‌بندی شده است «روشنایی پی‌سوز»، «شمع‌سوز»، «نفت‌سوزها»، «گازسوزها»، «برق‌سوزها» و «مجموعه آیینه‌ها»  که نزدیک به ۱۲۴ اثر است.

شروع بازدید از بخش آثار پیش از تاریخ و تاریخی است. آینه‌های مفرغی سه‌هزار ساله هم از جمله اشیاء کهنی است که در بدو ورود به موزه می‌توان تماشا کرد. راهنمای موزه توضیح می‌دهد که این آینه‌ها از گورهای متعلق به بانوان از تمدن مادها در غرب ایران به‌دست آمده‌اند. این صفحات مفرغی صیقل‌داده شده حدود سه ‌هزار سال پیش نقش آینه را ایفا می‌کردند.

دو کاسه سفالی با نقش‌هایی چلیپایی مربوط به تمدن جنوب‌ غرب ایران و دوره مس سنگی، جزو قدیمی‌ترین اشیاء به نمایش گذاشته شده در این موزه هستند.

در بخش دیگری آینه‌های عقد به دیوار آویزان شده‌اند. در حاشیه یکی از این آینه‌ها اشعاری از حافظ و دعای جوشن‌کبیر قلم‌زنی شده است و برخی هم مزین به دعای نگاه کردن به آینه هستند.

شمع‌دان‌های نقره‌ای و برنزی ساخت اروپا، آینه‌ای با گچ‌بری و نقاشی پشت شیشه که به سفارش ایران در قرن نوزدهم میلادی در فرانسه ساخته شده است. انفیه‌دان‌ها یا جعبه‌های دخانیاتی از جنس طلا با تزئیناتی از الماس، مدال‌های ذوالفقار که در فرانسه برای ایران تولید شده است، چلچراغ‌ها و نمونه‌ای آینه‌کاری‌ها از دیگر آثاری است که در موزه نور و روشنایی به نمایش گذاشته شده است.

موزه نور و روشنایی، سوای آثار پرمفهمومی که از گذشته تا معاصر به نمایش گذاشته، مکان قابل توجهی برای آشنایی با هنر آینه‌کاری در ایران است. پرونده‌ای که ایران به تازگی به یونسکو برای ثبت در فهرست میراث ناملموس فرستاده و امیدوار است که ثبت جهانی شود.

این موزه در خیابان آیت‌الله کاشانی، روبه‌روی پارک هفت تیر و در کنار کارخانه جنوب که قرار است به زودی به موزه تار و پود تبدیل شود، قرار دارد. برای تماشای موزه نور و روشنایی بهتر است یک تا دو ساعت زمان گذاشت. بهای بلیت آن، برای هر نفر ۴۵ هزار تومان است.