روزنامه «شرق» نوشت: از سال 1382 تا کنون که قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید تا ابتدای سال 90 دست کم 40 اثر یا محوطه تاریخی ثبت ملی یا دارای ارزش ثبت، تخریب شده است.
این در حالی است که شهرام زارع کارشناس میراث فرهنگی و باستان شناس به شرق می گوید: " این آمار تنها بخش اندکی از محوطه ها و آثار تاریخی است که در این مدت یا از پیش از آن تخریب شده، اگر بخواهیم لیست کاملی از این آثار را گرد آوری کنیم به یک تیم تحقیقاتی کامل که در همه استان ها فعالیت کند نیاز است." آنگونه که این کارشناس می افزاید: " مطمئنأ آمار آثار و محوطه های تاریخی که به ثبت ملی رسیده باشند و یا دارای ارزش هایی جهت ثبت در فهرست آثار ملی باشند بسیار بیش از این است."
در سال ۱۳۸۲ با تصویب ایرانگردی و جهانگردی و سازمان میراث فرهنگی سابق با کلیه اختیارات، تعهدات، امکانات، نیروی انسانی و... از بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جدا و زیر نظر ریاست جمهوری تحت عنوان «سازمان میراث فرهنگی و گردشگری» فعالیت خود را آغاز نمود. این در حالی است که انتظار می رفت با انتقال سازمان میراث فرهنگی به معاونت ریاست جمهوری و اختصاص بودجه های بیشتر به آن مراقبت ، کاوش و مرمت آثار و محوطه های تاریخی به مراتب بهتر و بیشتر از گذشته شود. بررسی ها اما نشان می دهد، این سازمان به دلایلی که شاید بتوان یکی از آنها را سیاسی شدن این سازمان دانست هرگز آنگونه که از آن انتظار می رفت و می رود عمل نکرده است.
بر اساس قانون وظایف معاونت میراث فرهنگی سازمان اینگونه تعریف شده است: سياست گذاري و برنامه ريزي در خصوص حفظ، مرمت، احياء، ساماندهي و مديريت بناها، مجموعه بناها، محوطه ها و بافت هاي تاريخي كشور و نظارت بر اجراي طرح ها و برنامه هاي مربوط. همچنین تدوين ضوابط و دستورالعمل هاي لازم در خصوص حفاظت، نگهداري، مرمت و احياء ميراث فرهنگي غير منقول، اموال و اشياء تاريخي و نظارت بر حسن اجراي آنها در سطح كشور.
برنامه ريزي به منظور شناسائي آثار و بافت هاي ارزشمند فرهنگي – تاريخي و پيشنهاد ثبت آنها در فهرست آثار ملي. بررسي ارزش و قابليت آثار تاريخي غير منقول، اموال فرهنگي- تاريخي، ميراث معنوي و انجام اقدامات لازم براي ثبت آنها در فهرست جهاني. بررسي و پيشنهاد حريم محوطه ها، تپه ها، بناها و بافت هاي تاريخي و انجام اقدامات لازم براي تصويب آنها. ب
ررسي طرح هاي اضطراري به منظور حفاظت، استحكام بخشي، ساماندهي، مرمت و احياء آثار تاريخي غير منقول و نظارت بر اجراي طرح هاي مزکور. ساماندهي اموال منقول تاريخي و تهيه شناسنامه فني و فهرست مورد نياز براي آنها. شناسائي و مستند سازي آثار تاريخي- فرهنگي موجود در محدوده جغرافيائي اجراي كليه طرح هاي عمراني و اعلام نظر تخصصي در خصوص طرح هاي مذكور از ديدگاه ميراث فرهنگي كشور. بررسي و مطالعه به منظور توسعه پايگاههاي ميراث فرهنگي در آثار تاريخي مهم كشور و نظارت بر فعاليت و عمليات پايگاههاي موجود.
با این همه اما سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی از بدو راه اندازی تا کنون هیچ گاه انگونه که باید به صورت تمام و کمال و شایسته به این اقدامات نپرداخته است. تبدیل سازمان میراث فرهنگی به یکی از معاونت های ریاست جمهوری بیش از آنکه به نقطه قوتی برای این سازمان بدل شود به محملی برای کاهش کیفیت عملکرد و جدل های سیاسی و مدیریتی شده است. نگاهی به این هشت سال و نحوه عملکرد و بحث های پیرامونی عملکرد سازمان این مسئله را ثابت می کند.
در این مدت سازمان میراث فرهنگی بیش از هر چیز مدیران غیر کارشناس غیر متخصص و نامرتبط را به خود دیده است و همین مسئله نیز بیش از هر چیز انتقادات کارشناسان خود سازمان را برانگیخته است، اینگونه شد که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این سالها هیچ گاه آنگونه که شایسته نهادی با این جایگاه باشد عمل نکرد. همه این مسائل و پرداختن و توجه بیش از پیش به مسائل حاشیه ای سیاسی و تبلیغاتی موجب آن شد که توجه و اقدامات لازم و کارشناسی نسبت به آثار و محوطه های تاریخی و مرمت و نگه داری آنها به شکل علمی انجام نگیرد.
تخریب 40 اثر و محوطه تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی یا دارای قابلیت های ثبت، در این دوره نشانه ای گویا از فضای حاکم و نحوه ی مدیریت بر این سازمان است. حالا دو سال مانده به پایان دولت دهم باز هم یک مدیر غیر کارشناس و غیر مرتبط با حوزه فعالیت های سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی برای ریاست این سازمان انتخاب شده است. به نظر می رسد سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی در دهه اول ایجاد خود قرار نیست مدیری با تحصیلات و سواد مرتبط در ریاست خود ببیند.
فهرست 40 اثر یا محوطه تاریخی که از سال 82 تا کنون
تخریب شده اند
|
ردیف
|
نام
|
استان/شهر
|
قدمت
|
وضعیت کنونی
|
وضعیت ثبت/شماره
|
|
1
|
برم دلک
|
فارس-شیراز
|
ساسانی
|
تجاوز و تعرضشده با بیل مکانیکی
|
ثبت شده بود
|
|
2
|
محوطههای پشت سد سیوند
|
فارس-پاسارگاد
|
از پیش از تاریخ تا اسلامی
|
غرق شده در اثر آبگیری
|
ثبت نشده بود
|
|
3
|
امامزاده یحیی
|
زواره
|
اسلامی/ قرن 7 ق
|
تخریب شده
|
|
|
4
|
تل بقارا
|
خوزستان-بهبهان
|
هزاره 5 پم
|
تخریب شده
|
|
|
5
|
محوطه جوبجی
|
خوزستان-رامهرمز
|
عیلامی
|
تخریب شده در اثر کار عمرانی
|
؟
|
|
6
|
کوشک اسدآباد
|
خوزستان-بهبهان
|
ساسانی
|
|
؟
|
|
7
|
کتیبه خارک
|
بوشهر
|
هخامنشی
|
تخریب شده
|
؟
|
|
8
|
کتیبه پایه ستون های کاخ آپادانای شوش
|
خوزستان-شوش
|
هخامنشی
|
تخریب شده
|
|
|
9
|
سد جره
|
خوزستان-رامهرمز
|
ساسانی
|
غرق شده در اثر آبگیری سد جره
|
ثبت شده بود
|
|
10
|
محوطههای پشت سد جره
|
خوزستان-رامهرمز
|
همه دوره ها
|
غرق شده در اثر آبگیری سد جره
|
؟
|
|
11
|
محوطه قره‌كند
|
آذربايجان غربي ـ بوكان
|
دوره برنز
|
تبديل به پادگان سپاه شده و بخش زيادي از آن تخريب شده
|
ثبت ملي به شماره 573 در تاريخ 16/10/1345
|
|
12
|
محوطه قلعه سردار عزيز خان
|
آذربايجان غربي ـ بوكان
|
هزارة اول پم تا قاجار
|
بخشی از آن پادگان نظامی است و سال 1384 ضلع جنوبي آن به پهناي چند متر
تخريب شد تا كوچه 6 متري مجاور آن به خيابان 12 متري تبديل شود و بتوان در آن
مغازه و پاساژ ساخت.
|
به شماره 595 به ثبت ملي رسيده است
|
|
13
|
تپه شايگان
|
آذربايجان غربي ـ مهاباد
|
پيش از تاريخ تا هزاره اول
|
در مركز شهر مهاباد قرار دارد و چندين بار دي چند سال گذشته به بهانه
تعريض خيابان تخريب شده است.
|
؟
|
|
14
|
بقایای چهارطاق رکن آباد
|
فارس ـ شیراز
|
ساسانی ؟ ـ اسلامی
|
در پروژه تعریض جاده شیراز ـ مرودشت کاملاً تخریب شد
|
ثبت شده بود
|
|
15
|
محوطه غار باغ منصوری
|
فارس ـ شیراز
|
فرا پارینه سنگی
|
در پروژه پارک و فضای سبز کاملاً تخریب شد
|
ثبت شده بود
|
|
16
|
تل روباهی
|
فارس ـ مرودشت
|
نوسنگی (دوره جری ب)
|
عبور کانال زهکشی از میان تپه و تخریب حدود 85% از محوطه
|
بعد از تخریب ثبت شد
|
|
17
|
تپه سیف آباد
|
فارس ـ کازرون
|
ساسانی
|
عبور لوله گاز جنوب به شمال از میان تپه و تخریب 70% از محوطه
|
بعد از تخریب ثبت شد
|
|
18
|
تپه محمد جعفر
|
فارس ـ کازرون
|
ساسانی
|
تعرض شده با بیل مکانیکی
|
بعد از تخریب ثبت شد
|
|
19
|
معدن سنگ دوره هخامنشی گوندِشلو
|
فارس ـ مرودشت
|
هخامنشی
|
تعرض شده با استخراج معدن جدید
|
بعد از تخریب ثبت شد
|
|
20
|
اشکفت قد برمشور
|
فارس ـ شیراز
|
پارینه سنگی جدید
|
تعرض شده با بیل مکانیکی
|
ثبت شده بود
|
|
21
|
جبهه غربی کاخ آپادنای شوش
|
خوزستان ـ شوش
|
عیلامی تا هخامنشی
|
احداث هتل
|
ثبت شده بود
|
|
22
|
پناهگاه صخرهای پل فسا
|
فارس ـ شیراز
|
پارینه سنگی جدید
|
در پروژه تقاطع غیر هم سطح تخریب شد
|
ثبت شده بود
|
|
23
|
محوطه باز (کارگاه) قادر آباد
|
فارس ـ پاسارگاد
|
پارینه سنگی میانی
|
احداث آپارتمان و تخریب کامل
|
ثبت شده بود
|
|
24
|
جایگاه ستایش پاسارگاد
|
فارس ـ پاسارگاد
|
هخامنشی
|
منهدم شده به طور کلی توسط دینامیت قاچاقچیان
|
ثبت شده بود
|
|
25
|
تخریب کتیبه کرتیر نقش رجب
|
فارس ـ مرودشت
|
ساسانی
|
نام موبد موبدان در کتیبه کرتیر با سنگ فرس بریده شده است
|
ثبت شده بود
|
|
26
|
بنایی که بر فراز چاه مرتاض علی ساخته شده است
|
فارس ـ شیراز
|
اسلامی
|
در پروژه مرمت این بنا، توسط سازمان میراث فرهنگی فارس تخریب شد و بنای
دیگری با پلان متفاوت ساخته شد
|
ثبت شده بود
|
|
27
|
کتیبه مسجد وکیل
|
فارس ـ شیراز
|
اسلامی
|
دزدیده شد (اگر هم باز یافت شده باشد! اما درجای خود قرار ندارد)
|
ثبت شده بود
|
|
28
|
محوطه سیکل ترکیبی
|
فارس ـ کازرون
|
اسلامی
|
در پروژه سیکل ترکیبی تخریب شد که دارای گچبریهای بسیار زیبایی از دوره
ایلخانی بود
|
؟
|
|
29
|
اشکفت گاوی
|
فارس ـ مرودشت
|
پارینه سنگی میانی
|
روزنبرگ این غار را کاوش کرده بود که در پروژه استخراج سنگ آهک
پتروشیمی با دینامیت تخریب شد
|
بعد از تخریب ثبت شد
|
|
30
|
کتیبه میل تنگ کرم
|
فارس ـ فسا
|
ساسانی
|
به طور کلی منهدم شده با دینامیت قاچاقچیان به سودای گنج در میان ستون؟
|
ثبت شده بود
|
|
31
|
نقش برجسته بهرام دوم گویم
|
فارس ـ شیراز
|
ساسانی
|
این احتمال هست که این نقش در محوطه یک باغ وجود داشته باشد، اما از
سرنوشت این نقش برجسته کسی خبر ندارد!
|
ثبت شده است
|
|
32
|
محوطه لیان
|
بوشهر
|
عیلامی
|
در پایگاه هوایی قرار دارد و از سرنوشت آن کسی خبر ندارد!
|
ثبت شده است
|
|
33
|
خانه های تاریخی شیراز
(حدود 87 خانه تاریخی)
|
فارس ـ شیراز
|
قاجاری
|
در پروژه بین الحرمین بین شاه چراغ تا سید علاالدین حسین تخریب شده اند
|
؟
|
|
34
|
تپه ماد آباد
|
فارس ـ مرودشت
|
اسلامی
|
به طور کلی در پروژه احداث آپارتمان تخریب شد و بخشی حدود 5% آن برای
کاوش آموزشی دانشگاه مرودشت انجام شد
|
ثبت شده بود
|
|
35
|
تپه اشرف
|
اصفهان
|
7000 سال پیش
|
بعد از کاوش رها شده و به پیست موتور سواری تبدیل شده است
|
ثبت ملی
|
|
36
|
آتشگاه
|
اصفهان
|
پیش از اسلام
|
عدم محافظت در حریم منظری آن هتل ساخته می شود
|
ثبت ملی
|
|
37
|
ساختمان پرچم
|
تهران
|
پهلوی اول
|
تخریب کامل
|
عدم ثبت در آثار ملی
|
|
38
|
بازار قدیمی تهران
|
تهران
|
قاجاریه
|
تخریب و احداث قسمت های نوسازی در مرکز ای نبافت
|
ثبت ملی
|
|
39
|
بافت تاریخی شیراز
|
شیراز
|
زندیه
|
تخریب کامل برای ایجاد فضای تجاری در طرح بین الحرمین
|
ثبت ملی
|
|
40
|
تپه هگمتانه
|
همدان
|
مادها
|
بر روی قسمتی از آن سنگفرش ساخته شده است
|
ثبت ملی
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
