گهر، گوهری که در حال مرگ است+تصاویر

سرویس «تابناک» اجتماعی ـ هرچند سازمان محیط زیست و نهادهای ذیربط، همواره در آمارهای کذایی خود از نجات و رسیدگی به وضع منابع طبیعی و محیط زیست خبر داده و می دهند، مشاهدات خبرنگار «تابناک» از چیز دیگری درباره یکی از زیبارترین دریاچه های آب شیرین ایران، آن هم در دل کوه حکایت دارد.

بنا بر این گزارش، بی توجهی به ساماندهی حضور گردشگران در منطقه بکر اشترانکوه و دریاچه گهر، کوهی از زباله را در این مسیر انباشته و تخریب های زیست محیطی را پدید آورده است، حال آن که به این موضوع، بارها از سوی تشکل های زیست محیطی انتقاد شده است.

همچنین در این باره باید گفت که در آخرین مورد، حجم بسیاری از زباله ها در جنگلی که میان دو دریاچه گهر بزرگ و کوچک است، پیدا شده که نشان از تلمبار شدن زباله هایی دارد که عمدتا قوطی کنسرو بوده و به بیانی در دست کم یک دهه اخیر، این میزان زباله، روند حیات گونه های زیستی در این جنگل را با خطراتی روبه رو کرده است.
این در حالی است که هم اکنون دریاچه گهر در میان بی توجهی متولیان امر، شاهد حضور گردشگرانی به میزان ده ها برابر ظرفیت واقعی این اکوسیستم است که این موضوع نیز این دریاچه را در گذر نابودی قرار داده است.

در این گزارش آمده است: این دریاچه، از زيباترين درياچه هاي كوهستاني ايران، در 121 كيلومتري شرق استان لرستان و در 35 كيلومتري جنوب شرقي شهر دورود و در جنوب شرقی الیگودرز بوده که همچون نگيني در مركز منطقه حفاظت شده اشترانكوه در ارتفاع 2350 متري از سطح درياي آزاد قرار دارد و شامل دو بخش به نام هاي گهر بزرگ (كله گهر) و گهر كوچك (كره گهر) است.

درياچه گهر بزرگ، نزدیک 100 هكتار با عمقی بين 4 تا 28 متر، عرض 400 تا 800 متر و طول 1500 متری است.
ميزان بارش سالانه در منطقه، نزدیک 931 ميلي متر و بيشتر به صورت بارش برف است، به گونه ای که در سال هاي پر برف، یعنی از آغاز دي ماه تا اواسط اسفند ماه، سطح درياچه يخ بسته و مناظر زيبا و بديعي را براي علاقه مندان به طبيعت و گردشگران پدید مي آورد.

موقعيت درياچه گهر محصور شده در میان رشته كوه هاي اشترانكوه كه از سمت شمال به قله «ازنا» در «كول شاكول»، دره «دايي» قله «سن بران»؛ از شمال غرب به كوه «گزر سون» و «پريز كوه بزرگ»؛ از شمال شرق به «پريز كوه كوچك»؛ از جنوب شرق به كوه «تخت كالا» و در ارتفاعات «دره دزدان»؛ از جنوب به ارتفاعات «اسينه» و در جنوب غربي به كوه «گولك» و از شرق به قله «همايون» و «مالره» محدود مي شود.

همچنین منطقه حفاظت شده اشترانكوه با حيات وحش متنوع شامل حيواناتي است همچون بز، قوچ، آهو، كل، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه اي، كفتار، روباه، شغال، خرگوش و انواع پرندگان مانند عقاب، كبك، شاهين، تيهو و ديگر پرندگان بومي هستند. همچنین مار ماهي، لاك پشت، قورباغه، ماهي قزل آلاي رنگين كمان و ماهي خال قرمز نیز در اين درياچه زیبا زيست مي كنند.
البته در این باره باید گفت که تنها تنوع حیات وحش زیبا، باعث جذب مردم و گردشگران نشده و جاذبه هایی همچون واقع شدن درياچه در ارتفاع 2350 متري از سطح درياي آزاد، محصور بودن آن در ميان كوهساران اشترانكوه، رويش متنوع گل ها و گياهان دارويي، كوهنوردي، ماهي گيري با قلاب، شنا، قايق راني، ديدن حيات وحشي، راهپيمايي در كنار درياچه، از جمله دیگر جذابيت هايي است که خاطرات خوشي را براي هر بازديدكننده اي به يادگار خواهد گذاشت؛ بهترين زمان بازديد از درياچه از اواسط بهار تا اواسط تابستان است.

این گزارش همچنین در ادامه آورده است، در كنار درياچه گهر، امكاناتي چون سرويس بهداشتي و پاسگاه نيروي انتظامي و پاسگاه محيط زيست، كمپ موقت تابستاني هلال احمر با سی چادر برافراخته است که در آنجا به گردشگران، چادر و پتو اجاره داده می شود. همچنین بخشی از حاشيه درياچه داراي سيستم روشنايي با باطري هاي خورشيدي بوده و آب شرب نيز با لوله از چشمه كشيده شده است.
اما این همه جاذبه، باعث شده که هجوم و سیل گردشگر و کم کاری مسئولین و همچنین بی توجهی مردم به این زیبایی خدادادی، صحنه های بسيار دردناك و تأسف باري پدید آوردهد و دل علاقه مندان به محیط زیست را به درد آورد.

در همین زمینه، در تعطیلات اخیر،  خبرنگار ما سفری به این منطقه داشته که سفرنامه، مشاهدات و توضیحات وی درباره این منطقه زیستی در ادامه می آید:

اين نخستين باري نبود كه من برای كوهنوردي به قله هاي زيبا و منحصر بفرد اشترانكوه و قاليكوه مي رفتم، ولی نخستين باري بود كه به اين دخالت هاي ناشيانه و آسيب زاي گردشگران جوان و غالبا ناآشنا به اصول حفاظت از طبيعت و مسير دسترسي به درياچه گهر برخورد می کردم!

راه رسیدن به درياچه زيباي گهر از شهرستان اليگودرز، تقريبا 70 كيلومتر است كه تقريبا هشت كيلومتر آن، مسيري با شيب ملايم به صورت مالروست، حال آنكه مسير دسترسي به درياچه از مسير درود از شهر درود تا چشمه خيه، نزدیک 17 كيلومتر جاده آسفالته است و از چشمه خيه تا درياچه گهر، 18 كيلومتر مسافت مالروست تا به درياچه بروند و همین سبب شده است که بيشتر گردشگران، مسير شهرستان اليگودرز را برگزینند، چرا که با يك ساعت و نيم پياده روي به درياچه مي رسند؛ آن هم با شيب ملايم که ورودي هم پرداخت نمي كنند، حال آن که مسير درود، پنج ساعت پياده روي دارد و باید از مسير دشوار گردنه پنبه كار بگذری و ورودي هم پرداخت کنید.

مسير اليگودرز از شرق درياچه دسترسي دارد كه دقيقا حوزه آبگير درياچه به شمار می رود و همه آلودگي هاي ايجاد شده به دست گردشگران، مستقيم و غير مستقيم به درياچه مي ريزد.

نكته بسيار نگران كننده، غفلت مسئولان محيط زيست از حفاظت بهداشت و تخريب جنگل هاي پیرامون درياچه است.
سال گذشته، انتهاي ارديبهشت به همراه دوستانی كه همگي كوهنورد و آشنا به نگهداري از سرمايه ارزشمند طبيعت بودند، به ديدن مناظر زيباي درياچه گهر رفتيم و دیدیم شمار گردشگران از صد نفر بیشتر نمی شد، ولی امسال، در سيزدهم خرداد، تقريبا چهار هزار نفر گردشگر جذب شده بودند و متأسفانه، برخي نوجوانان، برای تفریح یا گرم کردن خود، اقدام به آتش زدن درختان سبز واقع در حاشيه درياچه و یا قطع درختان بید می کردندو باید گفت، حجم تخريب آنقدر بالا بود كه اشك هر بيننده با وجدانی را درمي آورد.

خانواده هايي را دیدیم كه در كنار درياچه، حیوان سر می بریدند و فضولات آن را به درياچه مي ريختند، به گونه ای که پوست و روده رها شده حيوانات در ساحل زیبای دریاچه، بوي تعفن و صحنه هاي بسيار بدي را پدید آورده بود.

ماهيگيراني را دیدیم كه قاچاقی تورهاي دام گسترده و برخي حتی در آب درياچه براي صيد ماهي، سم كلر ريخته بودند و نیز ماهياني که در كنار آب مرده بودند.

از سوی دیگر، این را نیز باید یادآور شد که در مسير و ساحل شرق درياچه اصلا سرويس بهداشتي به چشم نمی خورد ـ که البته آلودگي اين مولفه اخلاقي، تربيتي قابل گشودن نيست.
اما در غرب درياچه، مصيبت از نوع ديگري گريبان اين نگين زيبا را گرفته بود؛ تراكم جمعيت آنقدر زياد بود كه قابل تحمل نبود؛ در شب همه چراغ هاي آنجا، غير از يك چراغ ـ كه از سلول هاي خورشيدي تغذيه مي شوند ـ خراب بودند و روشن نمی شدند.

در این منطقه اما سه سرويس بهداشتي بود كه پاسخگوي انبوه جمعيت صف كشيده را نمي داد و این در حالی بود که تنها يك شير آب براي آشاميدن و شستن وجود داشت كه حكايت «يك مبيذ و چهل قلندر» را مي کرد.

خلاصه آن که مأموران هلال احمر و محيط بانان، تقريبا قدرت كنترل امنيت اخلاقي و امنيتي و بهداشتي آنجا را از دست داده بودند.

و اما شب... ما منتظر تجربه كردن آرامش كوهستان و ديدن آسمان پرستاره بوديم كه دعوا سروصدای افراد از یک سو و شلیک تیر هوایی آن هم برای تفریح برخی افراد از سوی دیگر، سبب شد که آرامش آنجا را حس نکنیم. ناگفته نماند، با توجه به اينكه حيوانات وحشي در آنجا هستند و منطقه حفاظت شده است، این کار آنان جاي بسي تأسف داشت؛ آتش زدن درختان، غم عالم و حسرت از دست دادن آن همه سرمايه طبيعي، گریبانمان را گرفت، حال آن که هيچ كاري از دستمان برنمي آمد؛ بنابراین، بر آن شدم برای انذار گردشگران در پاسداشت حرمت طبيعت، اين نوشته را قلم بزنم؛ شايد مسئولين هم به خود آیند و کاری كنند!
با توجه به این که باید از محل پاركينگ اتومبيل تا درياچه را آن هم در هر دو مسير، پياده رفت، ولی هيچ گونه ارتباط تلفني يا دسترسي به امكاناتي همچون جان پناه و وسيله نقليه، امكانات رفاهي ـ بهداشتي و يا جان پناه برای محفوظ ماندن از رخدادهای طبيعي (سرما، گرما، برف و باران) و يا انساني نیست و اینها همه در حالی است كه درياچه گهر، نه تنها در ايران، بلكه در سطح جهانگردي هم دارای شهرت بوده و در حال مطرح شدن است.

باید گفت، متأسفانه هيچ گونه كار فرهنگي در طول مسير و يا در كنار درياچه انجام نشده است؛ بنابراین، جا دارد در طول مسير تابلوهايي به اين مضمون: «از ريختن زباله در مسير خودداري کنيد» و يا این که دست کم «زباله هاي خود را در زير خاك دفن کنيد» نصب شود و يا این که مسئولان امر در طول مسير و در هر یک كيلومتر، يك زباله دان نصب کنند تا رهگذران مجبور به ريختن زباله های خود در راه نباشند و محيط زيست را آلوده نكنند و يا تابلوهايي به اين مضمون مي توان در كنار درياچه نصب نمود که «برای آرامش خود و ديگر گردشگران و نیز حيات وحش، از ايجاد سر صدا، جدا خودداري کنيد» و ده ها کار دیگر ... .

با این همه، گویا رعايت بهداشت محيط زيست به صورت دولتي، محكوم به شكست است و كار فرهنگي و فرهنگ سازي حرف اول را مي زند!

در پایان باید افزود، ما در هر منطقه زيباي گردشگري و مناظر طبيعي که وارد مي شويم، انتظار پاکیزگی و سرسبزی داریم و این که كسي آنجا را آلوده یا تخريب نكرده باشد؛ پس بهتر است، اين انتظار عملي در رفتار و عملكرد خودمان نیز به هنگامي كه در حال استفاده از طبيعت هستيم، تجلي یابد، چرا که «طبيعت، سرمايه ملي ماست؛ آن را پاس بداريم».