روز ۱۵ اکتبر برابر ۲۳ مهرماه در ایران به عنوان روز بزرگداشت نابینایان و قانون عصای سفید، نامگذاری شده است. استفاده از عصای سفید به عنوان وسیله کمکی در رفت و آمد نابینایان و به عنوان نمادی برای شناخت نابینایان در سال ۱۹۲۱ میلادی توسط یک عکاس اهل شهر بریستول کشور انگلستان به نام جیمز بیگز که در اثر یک سانحه بینایی خود را از دست داد و برای در امان بودن از خطر وسائل نقلیه که در خیابان‌های اطراف محل زندگی وی در حال رفت و آمد بودند، متداول شد.
قانون «عصای سفید» با تلاش دو تن از محققان آمریکایی به نام‌های دکتر ناول پری ریاضی‌دان و دکتر جاکوپس تن بروک حقوق‌دان، به تصویب رسید و این روز به عنوان روز جهانی نابینایان نامگذاری شد.
در این قانون کلیه حقوق اجتماعی فرد نابینا به عنوان عضوی از یک جامعه متمدن انعکاس یافته است ونابینایان حق استفاده از کلیه امکانات رفاهی معمول در جامعه را دارند. آنان حق دارند از پیاده روها، خیابان‌ها، بزرگراه‌ها و وسایل حمل و نقل همگانی مانند هواپیما، قطار، اتوبوس، اتومبیل، کشتی، هتل، اماکن عمومی، مراکز تفریحی و مذهبی استفاده کنند. اگر در بعضی اوقات، محدودیتی برای استفاده از این تسهیلات و اماکن وجود داشته باشد باید برای همه افراد جامعه باشد و اگر شخص یا سازمانی فقط برای نابینایان در استفاده از تسهیلات همگانی، محدودیت ایجاد کند یا حقوق نابینایان عاقل و بالغ را نادیده بگیرد، مجرم شناخته می‌شود.
همچنین طبق این قانون رانندگان وسایل نقلیه نیز موظف به مراعات کامل نابینایانی که هنگام عبور و مرور از عصای سفید استفاده می‌کنند، هستند و دولت موظف است که نابینایان را به مشارکت در امور دولتی تشویق کند تا آنان به کار مشغول شوند، مسئولان دولتی همه ساله باید روز ۱۵ اکتبر(۲۳ مهرماه) را به عنوان بزرگداشت نابینایان و قانون عصای سفید، به نحوی شایسته ارج نهند و از مردم بخواهند که رفتار معقولانه‌ای با نابینایان داشته باشند و گام‌های صمیمانه و موثری برای آنان بردارند.
این بخش‌هایی از قانون جهانی عصای سفید است که بسیاری از بخش های آن در ایران اجرا نمی‌شود،مثلا در بحث اشتغال می‌توان به در نظر نگرفتن سهمیه استخدام ۳درصدی معلولان در وزارتخانه‌های دولتی، توجیه نبودن کارفرمایان به توانایی‌های نابینایان و کم بینایان و عدم اجرای آیین‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌های موجود در خصوص به کارگیری ۶۰درصد اپراتورهای تلفن از میان نابینایان مندرج در قانون جامع حمایت از حقوق معلولان اشاره کرد که رعایت نمی‌شود.
دستگاه‌های دولتی به نابینایان اعتماد نمی‌کنند
محمد‌رضا رضایی کوچکی نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با خانه ملت با بیان اینکه متاسفانه در کشور ما از ظرفیت‌های نابینایان به خوبی استفاده نمی‌شود، گفت: ما در قانون استخدامی کشور دستگاه‌های دولتی را موظف کردیم تا ۳درصد از نیرو‌های استخدامی خود را از معلولان و نابینایان به خدمت گیرند اما این قانون اجرا نمی‌شود.
نماینده مردم جهرم در مجلس شورای اسلامی ادامه می‌دهد: دستگاه‌های دولتی ترجیح می‌دهند از کسانی استفاده کنند که از نظر جسمی سالم باشند و این موجب منزوی شدن نابینایان می‌شود.
برنامه‌ای برای تحصیل نابینایان وجود ندارد
سیروس برنا عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز با بیان اینکه تحصیل و اشتغال از حقوق همه افراد جامعه است که باید دسترسی به آن آسان باشد گفت: اما تحصیل و اشتغال برای نابینایان به دلیل نبودن امکانات به یک معزل و دغدغه تبدیل شده است.
نیاز مطالعاتی روزافزون و محدودیت منابع مطالعاتی نابینایان در زمان مناسب مقدور نمی‌باشد. بالا بودن هزینه تهیه وسایل کمک آموزشی و عدم به کارگیری نیروی انسانی مجرب جهت همکاری با نابینایان و کم بینایان در جلسات آزمون‌های مختلف دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و عدم پیش بینی فضای مناسب سازی شده جهت برگزاری آزمون حوزه امتحانی نسبت به اختصاص وقت مناسب به این گروه از جمله مشکلات سر راه تحصیل نابینایان است.
مدیریت شهری نابینایان را کمتر می‌بیند
در بحث تردد نیز باید به مناسب نبودن فضاهای عمومی شهر، وسایل نقلیه عمومی و معابر شهری، نصب نشدن چراغ راهنمایی ویژه عابران نابینا، کمبود مسیرهای برجسته در پیاده روها، اختلاف سطح چشمگیر بسیاری از پیاده‌روها و انجام عملیات حفاری در آنها، حذف سرویس ایاب و ذهاب ادارات دولتی و توجه کم برای تردد روشندلان در ایستگاه‌های مترو اشاره کرد.
متأسفانه تاکنون در طراحی و ساخت فضاهای سبز و بوستان‌های شهری نیز کمتر نیازهای افراد معلول به ویژه نابینایان در نظر گرفته شده و استانداردهای لازم در ایجاد و بهره‌گیری از این‌گونه اماکن کمتر لحاظ شده است.
مهدی عیسی‌زاده نایب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس، با بیان اینکه متاسفانه مدیریت شهری ما توجه کافی را به نابینایان ندارد ،گفت: سال گذشته در یکی از ایستگا‌های مترو تهران یکی از اعصا سفید به دستان ما به دلیل نبودن علایم هشدار دهنده در مترو به راه آهن مترو سقوط کرد و جان خودرا از دست داد.
خطر سقوط مصالح بر نابینایان جدی است
نماینده مردم میاندوآب درمجلس شورای اسلامی ادامه داد: یکی از گلایه‌هایی که روشندلان در مراجعه به ما می‌کنند این است که به دلیل خطراتی که آنها را تهدید می‌کنند نمی‌توانند ار مترو استفاده کنند؛ زیرا پس از گذراندن پله‌های مترو نمی‌دانند که به کدام سمت باید حرکت کنند و محدوده خطر کجاست و در کجا باید متوقف شوند.
عیسی زاده افزود: همچنین درایستگا‌های اتوبوس و معابر شهری هم مشکلات نابینایان در نظر گرفته نشده است و در بسیاری از معابر هم سطح نبودن پیاده رو با ورودی مغازه‌ها موجب زمین خوردن نابینایان و آسیب دیدن آنها می‌شود.
نایب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس گفت: شهرداری برای انجام خدمات آب و فاضلاب و برق و گاز در خیابان‌ها حفاری می‌کند؛ اما گاهی پیش آمده است که بیشتر از یک ماه آن مکان را به حال خود رها می‌کنند، این شرایط برای افراد عادی هم آزار دهنده است چه برسد به نابینان.
وی همچنین از بی توجهی پیمانکاران در ساخت و ساز ساختمان‌ها گلایه کرد و گفت: در بسیاری از ساختمان‌ها برای تردد معلولان تمهیداتی در نظر گرفته شده؛ اما برای اعصا سفید به دستان هیچ فکری نشده است.
عیسی‌زاده گفت: نابینایان در بسیاری از ادارات برای انجام کارهای خود با مشکل مواجه می‌شوند و گاها دیده شده یک فرد نابینا در یک ساختمان ۴ طبقه که آسانسور ندارد و پله‌های آن حصار کشی نشده دچار حادثه شده است.
عصا سفیدان باید آرامش داشته باشند
وی با بیان اینکه مدیران شهری احساس مسئولیت بیشتری در قبال عصا سفیدان جامعه داشته باشند گفت: باید مدیریت شهری را تقویت کرد تا عصا سفیدان در شهر احساس آرامش و امنیت کنند.
باتوجه به مفاد قانون جامع حمایت از حقوق معلولان ارگان‌های ذیربط موظفند به منظور مناسب‌سازی فضاهای سبز و اماکن تفریحی با سازمان های بهزیستی تعامل نمایند تا در این راستا نیز کمیته ای در سازمان بهزیستی به منظور مناسب سازی امکانات و فضاهای شهری تشکیل شود.اما تاکنون اقدامات مؤثری به منظور تحقق این امر صورت نگرفته است.
سیروس برنا بلداجی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با بیان اینکه متولی رسیدگی به امور نابینایان در حال حاضر سازمان بهزیستی و شهرداری است، می گوید: در طول دولت نهم و دهم اعتبارات بهزیستی افزایش داشته اما خدمات دهی این سازمان به جمعیتی که تحت پوشش این سازمان است چندان بهتر نشده است.
وی افزود: بهزیستی باید وسایلی همچون عصا و سمک و عینک را به طور عمده خریداری و در اختیار نابینایان قرار دهد اما متاسفانه در انجام این وظیفه کوتاهی می کند.
شهرداری موظف به فراهم آوردن امکاناتی برای روشندلان است
این نماینده مجلس در ادامه با بیان اینکه شهرداری موظف به فراهم کردن وسایلی برای گذراندن اوقات فراقت نابینایان و ایجاد پارک های مخصوص آنها است، گفت: نابینایان اوقات فراغت زیادی دارند که باید برای گذراندن آن برنامه ریزی شود .
محمد‌رضا رضایی کوچکی نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در مورد مشکلات نابینایان درحوزه سلامت، گفت: با وجود پیشرفت علم پزشکی و امکان پیوند قرنیه اما هنوز متولیان حوزه سلامت نتوانسته‌اند تسهیلات مالی را برای عمل پیوند قرینه نابینایان فراهم کنند.
وی با بیان اینکه بسیاری از نابینایان از نظر مالی در مضیقه هستند، تصریح کرد: نهادهایی حمایتی و وزارت بهداشت باید برای کاهش بار هزینه‌های درمانی نابینایان فکری کنند تا حداقل بخشی از جامعه نابینای ما بینایی خود را بدست آورند.
