شاخص بورس با رشدی فزاینده در حال عبور از کانال ۶۰۰۰۰ واحدی است؛ اما پرسشی که مطرح میشود، این است که آیا رشد اعجاب انگیز بورس نشان از رشد اقتصادی است؟ آیا شرکتهای تولیدی کشور در حال رشد هستند؟ آیا رشد فزاینده بورس موجب بهبود اوضاع شرکتهای بورسی و افزایش تولید و به تبع آن افزایش درآمدها و دستمزدها شده است؟ آیا بهبود فضای کسب و کار و رونق اشتغال صورت گرفته است؟ این پرسش و دهها دست از این نوع، این روزها ذهن بسیاری از مردم و فعالین بازار را به خود مشغول کرده است و به دنبال یافتن پاسخی منطقی برای آن هستند.
در تحلیل وضعیت کنونی بورس، باید به این نکته اشاره کرد که رشد شاخص بورس به دلیل افزایش بیرویه قیمت سهام برخی از شرکتها بوده و این افزایش تا جایی پیش رفته که بسیاری از کارشناسان اقتصادی قیمت برخی از سهام را حبابی میدانند و خرید در قیمتهای به وجود آمده را برای معاملهگران خرد بازار خطرناک ارزیابی میکنند. واقعیت این است که این افزایشها در برخی از گروههای بورسی متناسب با وضعیت شرکتها نبوده است و بخش اعظمی از آن ناشی از مازاد تقاضا و احتمال تحقق تعدیلهای مثبت در برخی از گروههاست.
همچنین باید به این نکته توجه داشت که رشد شاخص بورس در این مدت، تأثیری در بهبود اوضاع اقتصادی کشور نداشته و با توجه به این که بورس در فصل گذشته طلاییترین روزهای خود را تجربه کرده است، هیچ اطلاعی در خصوص افزایش نرخ رشد اقتصادی و یا کاهش نرخ تورم اعلام نشده و از آنجایی که ماهیت کارکردی بازار سرمایه مهار تورم و افزایش رشد اقتصادی است، این شرایط با وضعیت کنونی همخوانی ندارد.
در تبیین علت رشد شاخص بورس، دلایل متعددی مطرح میشود که باید بگویم متأسفانه این رشد از بالا رفتن بیرویه نرخ تورم و نرخ ارز حاصل شده و رشد شاخص بورس در ماههای گذشته، رشدی تورمی بوده است، نه رشدی اقتصادی و به این نکته توجه داشته باشیم که بیثباتی در بازار ارز موجب بالا رفتن قیمت محصولات برخی از شرکتهای صادراتی شده است.
متأسفانه رشد شاخص بورس در همه گروههای بورسی تأثیر برابر نداشته و بسیاری از سهامداران در ماههای گذشته که بورس طلاییترین روزهای خود را تجربه میکند، قادر به برطرف کردن ضررهای گذشته خود در روزهای رکود نیستند. در این میان آن دسته از سهامدارانی که سبد آنها به سهام شرکتهای کوچک بورسی اختصاص داشته، از این رشد جا مانده و عمدتا رشد به آن دسته از سهامدارانی تعلق گرفته که درصد بیشتری از سبد آنها سهمهای بنیادی و شرکتهای بزرگ بورس بوده است. رشد شاخص بورس بیشتر به نمادهایی که تولیدات آنها با افزایشی شدید قیمتی مواجه شده، همجهت بوده است.
به علت افزایش بهای برخی از کالاها در ماههای گذشته شرکتهای تولیدکننده در گزارشهای شش و نه ماهه منتشره از خود سودهایی بالاتر از سودهای گذشته را اعلام میدارند و این تعدیلها که عمدتا دلایل تورمی دارد، در شرکتهایی که محصولات آنها با اقبال بازار و کمبود عرضه مواجه شده، همراه بوده است و در برخی نمادها از راه تسعیر نرخ ارز و بالاتر در نظر گرفتن درآمدهای ارزیشان، موجب تعدیل مثبت در گزارشها و رشد سودآوری شدهاند. از گروه فلزات اساسی، پتروشیمیها، پالایشگاهها و معدنیها به عنوان تأثیرگزارترین گروهها در بالا رفتن شاخص میتوان نام برد. این گروهها شاهد رشد قیمتی بودهاند و پیشبینی بسیاری از کارشناسان بازار که انتشار گزارشهای ۹ ماهه در این گروهها شاهد تعدیل مثبت در درآمدها خواهد بود، محقق شد. البته عدم وجود فرصتهای سرمایهگذاری مناسب در بازارهای موازی، برگزاری مجامع و ورود هلدینگ خلیج فارس به بورس از عوامل دیگر در روند افزایشی بورس تهران است.
رشد شاخص تا کجا ادامه دارد؟ در غیاب برنامههای دولت یازدهم و نبودن اطلاعات کافی در بازار، افزایش شاخصهای بورس نگرانکننده و هشداردهنده است. در حال حاضر هیچ دلیل قابل قبولی برای افزایش شاخصها وجود ندارد. اگر بپذیریم که بازار اجازه دارد تا یک بار خود را با تغییرات نرخ ارز تطبیق دهد، باید گفت عملا این تطبیق از حدود یک سال پیش که نرخ ارز در حال نوسان است، صورت گرفته و بنابراین آنچه باقی است، انتظارات سودآورانه در آینده از این بازار است و با توجه به این که هنوز دولت جدید روی کار نیامده و برنامههای خود را ارائه نکرده است، کما این که ممکن است این برنامهها انقباضی و در راستای اصلاح ساختار باشد، بنابراین این افزایش شاخصها نگرانکننده و هشداردهنده است.
هماکنون نقش آفرینان بازار سهام در روند افزایش قیمتها مشخص نیستند و سؤال اساسی اینجاست که از این افزایش شاخصها چه کسانی منتفع میشوند، نتیجه کل این است که شاخصها رو به افزایش هستند، ولی معلوم نیست این افزایش، ناشی از نقش آفرینی شرکتهای نفتی، سیستم بانکی یا سایر شرکتها است؟! چراکه هر کدام از اینها تفسیر خاص خود را میطلبد.
راهبرد سرمایهگذاران در این شرایطالبته باید این نکته را مورد توجه قرار داد که پس از سالها فرهنگسازی در بازار سرمایه و ایجاد خوشبینی در فعالین اقتصادی در کنار مدیریت و عملکرد مناسب بورس، فضای مطلوبی بین سرمایهگذاران ایجاد شده است و نباید از اهمیت این اعتماد شکل گرفته غافل شد. با نگاهی بسیار خوشبینانه به بورس تهران، میبینیم که در سال گذشته ۴۸ درصد و ماهانه به طور متوسط ۴ درصد بازدهی ایجاد کرده است. اگر میزان بازدهی بورس با تورم مقایسه شود مشاهده میکنیم که بورس تهران نسبت به شاخص تورم ۱۳ تا ۱۵ درصد بازدهی داشته است که این موضوع معقول بوده و نشان میدهد که بورس تهران به طور مطلوب عمل کرده و ارزش سرمایه بسیاری از افراد حفظ شده و افزایش پیدا کرده است. لیکندر صورتی که رشد فعلی بورس تداوم یافته و فراتر از ۴ درصد در ماه باشد، نگرانی از وجود حباب ایجاد میشود.
در این میان، نقش بورس و شرکتهای بورسی بیش از پیش اهمیت پیدا میکند. در این شرایط که شاخصها روند صعودی را میپیمایند، شرکتها و بورس باید در دادن اطلاعات تسریع کنند و آن را در اختیار مردم گذارند تا مردم نیز در یک فضای همراه با توهم، اقدام به خرید نکنند، چراکه احتمال صدمه و آسیب به آنها زیاد میشود.
همچنین هنوز سرمایه از بازارهایی مانند طلا، ارز، خودرو، مسکن، لوازم خانگی و... به بازار سرمایه کوچ است و وضعیت فعلی بازار سهام عادی نیست و این احتمال هست که با آمدن دولت جدید و اعلام برنامهها، فضای انتظارات تغییر کرده و شرایط دیگری به وجود آید. بازار سرمایه نسبت به ریسکهای سیاسی سریعا واکنش نشان میدهد، چرا که در هر یک از این اخبار امکان دارد تحریمها و یا توافقات جدیدی اعمال شود. تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری برخی سهام متناسب با نرخ دلار افزایش قیمت میخوردند، اما اکنون به دلیل یک آینده با ثبات از روند بازار ارز این شرکتها نیز به تأثیر از این امر رشد آنچنانی ندارد.
بازده بورس در سه سال گذشته، چنان بوده که بورس اوراق بهادار تهران بین بورسهای فدراسیون جهانی بورسها همیشه عناوین اول تا دوم را از آن خود کرده است. اما نکته بااهمیت این که سرمایهگذاران باید با تحلیل وارد بازار سرمایه شوند و به سهامداران توصیه میشود حتماً با بررسی اطلاعات حسابرسی شده دقیق شرکتها، گام به این بازار بگذارند. به علاوه، تشکیل پرتفویی از صنایع گوناگون از دیگر راهکارهایی است که میتوانند با ریسک کمتری نسبت به سود آینده سرمایه خود امیدوار باشند. همچنین پیشنهاد میشود سهامداران با هدف مشخص وارد بورس شوند و از مشاوران حرفهای برای خرید سهام بهره ببرند.
