محیط بانان را بیمه مسئولیت مدنی کردیم ولی دیده نشد!

به این بهانه سراغ هومن جوکار، مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ ایرانی رفتیم و با او به گفت‌وگو نشستیم تا هم از ماوقع با خبر شویم و هم جزئیات ماجرا برایمان روشن شود.

* آقای جوکار با توجه به اینکه بلاتر در سفری که اخیرا به ایران داشت، از استقبال سازمان محیط زیست برای درج نماد یوز ایرانی روی پیراهن تیم ملی استقبال کرد، به نظر می‌رسید که در اتفاقی نادر، فیفا با درخواست کشورمان موافقت کرده و نقش یوز ایرانی روی پیراهن تیم ملی درج شود اما ظاهرا به تازگی اعلام کرده‌اید که فیفا مخالفت خود را اعلام کرده و این اتفاق رخ نخواهد داد. چه شد که فیفا مخالفت کرد؟

- در همین ابتدا باید یادآوری کنم که قصد ما از این پیشنهاد، درج نماد روی پیراهن بازیکنان ملی پوش نبود و به این می‌اندیشیدیم که این نمادسازی به چه اشکالی می‌تواند روی دهد که یکی از آنها درج تصویر یوز ایرانی روی اتوبوس حامل بازیکنان بود، یکی درج نماد یوز روی پیراهن و چند شکل دیگر که بعدها درج نماد یوز روی پیراهن اقبال بیشتری در رسانه‌ها و بین مردم یافت و پیگیری شد.

اما ایده معرفی یوز ایرانی در جام جهانی فوتبال پیش از آنکه آقای بلاتر به ایران بیاید، مورد توجه ما قرار گرفت و به همین دلیل، در کارگروهی که به این منظور تشکیل دادیم، سعی کردیم که با مراجعه به کتاب قوانین فیفا، موضوع را بررسی کنیم. در این راه از متخصص این زمینه یعنی آقای هوشنگ نصیرزاده، مشاور حقوقی فدراسیون فوتبال هم بهره گرفتیم چراکه اول بحث‌مان بر این بود که آیا چنین امری شدنی است یا خیر و اغلب فکر می‌کردند نمی‌شود.

نهایت امر پی بردیم که اگر قرار باشد این امر محقق شود، تنها در سمت راست سینه پیراهن بازیکنان جایی به اندازه ده سانتیمتر هست که می‌توانیم از آن بهره بگیریم که در حال حاضر در آن آرم فدراسیون فوتبال کشورمان درج می‌شود.

البته قرار دادن نماد در این کادر تابع قوانینی است؛ من جمله آنکه تبلیغات تجاری نباشد، شبیه علائم تجاری نباشد، به مسائل دینی نپرداخته باشد و شرط و شروط دیگری که همه می‌بایست رعایت شوند و این گونه نیست که با موافقت رئیس فیفا، قوانین تغییر کنند.

بدین ترتیب پیشنهادمان را پس از آنکه با آقای بلاتر مطرح کرده و نظر موافق وی را دریافت کردیم، مکتوب کرده و در اختیار فدراسیون فوتبال کشورمان قرار دادیم تا به فیفا ارسال شود؛ با علم به این نکته که می‌دانستیم بابت حرف‌های رئیس فیفا قوانین را تغییر نخواهند داد اما از سوی دیگر، اطلاع رئیس فیفا از ماجرا می‌تواند سهم به سزایی در بررسی سریع تر درخواستمان داشته باشد، به ویژه آنکه فرصت چندانی تا جام جهانی باقی نمانده است.

* دلیل مخالفت فیفا چه بود؟

- از مخالفت فیفا مطمئن نیستیم. طی روزهای گذشته نامه‌ای از فدراسیون فوتبال به امضای آقای محمدنبی به دستمان رسید که در آن اشاره شده بود فیفا با درخواست ما مخالفت کرده است و من هم بر این اساس به برخی خبرگزاری‌ها گفتم که با طرح‌مان مخالفت شده است.

اما بعد از آن نامه، رئیس فدراسیون فوتبال در پاسخ به برخی خبرنگاران در این باره گفت که درج نماد یوز ایرانی با موافقت فیفا در حال پیگیری است و انجام خواهد شد. این اظهار نظر آقای کفاشیان موجب شد تا بار دیگر ماجرا را پیگیری کنیم.

پیگیری های دکتر شفیع پور، روابط بین الملل سازمان محیط زیست نشان داد که رئیس فدراسیون جهانی فوتبال در پاسخ به نامه‌ای که به امضای دو مقام، رئیس سازمان محیط زیست و معاون رئیس جمهور کشورمان و همچنین دبیر اجرایی یونپ(برنامه محیط زیست ملل متحد) رسیده و ضمن تشکر از وی، خواستار پیوستن وی به کمپین حفاظت از یوزپلنگ آسیایی شده بود، نامه‌ای سرشار از نکات مثبت نوشته در پایان ابراز کرده که به دلیل مشغله کاری فراوان، قادر به پیوستن به کمپین نیست.

آنچه در پاسخ بلاتر برای ما جالب توجه بود، این بود که رئیس فیفا بار دیگر خود را سفیر یوز ایرانی خوانده و هیچ نشانی از مخالفتی با درج این نماد روی لباس ملی پوشان مطرح نکرد. به نظر می‌رسد که باید بیشتر کنکاش کنیم که نامه فدراسیون فوتبال جواب فیفا به درخواست ماست که ترجمه شده و به دست ما رسیده یا نظر فدراسیون فوتبال کشورمان است که اگر بدانیم نظر فیفاست، آن موقع برایمان سوال خواهد شد که چرا آقای کفاشیان چیز دیگری گفته است.

* یعنی نابسامانی‌های فدراسیون فوتبال گریبان یوز را هم گرفته؟ چرا نظر فیفا را خودتان مستقیم جویا نمی‌شوید؟

- راجع به فدراسیون فوتبال نمی‌توانم اظهار نظر کنم و البته این هم درست نیست که وقتی پیگیری امری به فدراسیون فوتبال سپرده شده، از مرجع دیگری هم پیگیری شود. ما هم چنین کاری نخواهیم کرد و پایبند به اصول دیپلماتیک خواهیم بود چراکه اگر غیر از این عمل کنیم، آشوبی به پا خواهد شد که برای مان خوب نیست و حکایت از دو دستگی در پیگیری این درخواست ملی خواهد داشت.

فقط باید بگویم که بنده بر اساس سندی مکتوب که از فدراسیون فوتبال به دستمان رسیده ابراز نظر کردم و به نظر می‌رسد که جای پیگیری بیشتر دارد.

* پیشنهاد شما جز درج نماد یوز ایرانی روی پیراهن ملی پوشان چه بوده و آنها در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

در کارگروهی که به این منظور تشکیل شده، برنامه جذابی برای معرفی یوز تدارک دیده شده که در دست انجام است. برای این کار از امروز تا آخرین بازی تدارکاتی تیم ملی برنامه‌هایی پیش بینی شده که حتی در جام جهانی نیز ادامه خواهد یافت.

برای بازی های تدارکاتی این گونه برنامه ریزی شده که گروه بزرگی، حدود ده هزار نفر، تصویر بزرگی از یوز ایرانی را که به صورت قطعات کوچک و پیکسل پیکسل تهیه شده به ورزشگاه خواهند برد و در طول بازی چند بار این تصاویر کوچک را به صورت موزاییکی کنار یکدیگر بالای سر خود قرار خواهند داد تا تصویر بزرگ شکل بگیرد.

کار ساماندهی این گروه آغاز شده و افرادی که قرار است این مهم را به انجام برسانند، آموزش های مقدماتی دیده‌اند و امیدواریم که این کار انجام شود تا یوز ایرانی در ذهن تمامی هموطنانمان شکل بگیرد.

از جمله برنامه‌های دیگری که در حال تدارک است، تهیه تی شرت هایی با تصویر یوز است که قرار است در جام جهانی بین تماشاگران بازی‌های تیم ملی کشورمان توزیع شود تا با این تی شرت ها به تماشای بازی ملی پوشان بنشینند.

بحث تدارک مالی و اسپانسرشیپ این اقدامات نیز در کنار تدارک دیگر امور جریان دارد و امیدواریم در مجموع بتوانیم کاری کنیم که یوز ایرانی در ذهن هموطنانمان نقش بسته و گامی موثر در حفاظت از این گونه در معرض انقراض برداشته شود.

* ماجرای بیمه یوزها و محیط بانان چیست و چگونه رقم خورد؟

- اول از همه باید بگویم که این بیمه در درجه اول بیمه محیط بانان است نه بیمه یوزها اما از آنجایی که ظاهرا اقبال جامعه به یوزهای ایرانی فزونی یافته، این ماجرا با بیمه یوز انعکاس یافت در حالی که در وهله اول، بیمه محیط بانان است.

پس از آنکه شرکت بیمه دانا تماس گرفت و برای بیمه یوزها اعلام آمادگی کرد، با مشورت هایی که داشتیم و پس از بررسی هایی که انجام دادیم، به عقد قراردادی رسیدیم که چند بند دارد و یکی از آنها بیمه یوزهاست؛ بیمه‌ای که پیشتر وجود نداشت و نیازمند تعریف مقررات خاصی بود.

اول از همه، به محیط بانانی توجه کردیم که محدوده بزرگی را می‌بایست تحت مراقبت داشته باشند؛ محدوده‌ای که گاه به دلیل وسعت، یک گشت ساده در آن یک و نیم روز ظول می‌کشد و این محیط بانان باید تحت کنترل داشته باشند تا در انتهای ماه معادل و گاه کمتر از دیگر محیط بانان حقوق بگیرند. همین موضوع می‌توانست موجب از بین رفتن انگیزه ایشان شده و در نهایت مخاطراتی برای یوزها به وجود آورد.

در گام اول این قرارداد، برای این محیط بانان و خانواده شان بیمه تکمیلی درمان در نظر گرفتیم.

در وهله بعد به مسئولیت مدنی محیط بانان توجه کردیم که بسیار مهم است؛ در شغل ایشان ممکن است گاه اتفاقات به جرح یا فوت ختم شده و اتفاقات شومی برای ایشان رقم بخورد چراکه عمل به مسئولیت برای ایشان گاه مساوی با رفتن به زندان خواهد بود و پروسه قانونی برای حمایت از ایشان بسیار طولانی و البته همراه با تردید هایی است.

به این دلیل محیط بانان را تحت پوشش بیمه مسئولیت قرار دادیم تا دست کم از نظر روحی در آرامش قرار داشته باشند.

بند بعدی قرارداد با بیمه دانا، بیمه آتش سوزی پاسگاه‌ها و اموال واقع در مناطق حفاظت شده است و پس از این سه بند، در بند بعدی به سراغ قشری رفتیم که ممکن است از یوزها آسیب ببینند؛ در این بند آمده که شرکت بیمه خسارت دام هایی که بر اثر حمله یوز آسیب دیده یا تلف شده اند، پرداخت نماید.

پرداخت خسارت حمله یوز به دام ها حتی در مورد حمله این حیوان به انسان (که تاکنون رخ نداده و احتمال روی دادن آن بسیار ضعیف است) نیز شامل می‌شد و پرداخت خسارت نیز نامحدود در نظر گرفته شده است. این بند می‌تواند اطمینانی به وجود آورد تا کسی نگران حمله این حیوان نشده و به مانند برخی که قصاص پیش از جنایت می‌‎کنند، موجبات کشتار یوز را فراهم نکند.

اگر بدانیم که در یک سال و نیم اخیر دو یوزمان را به دلیل اینکه برخی نگران وارد آمدن خسارت از طرف یوزها بودند، با رها کردن سگ‌های گله و تیراندازی، پیش از وقوع هرگونه خسارتی از پا در آورده اند، درخواهیم یافت که بیمه تا چه حد می‌تواند مانع تکرار این اتفاقات شود؛ هرچند باید تاکید کنیم که بیمه عامل بازدارنده خوبی است اما ممکن است کافی نباشد.

در بند پنجم و آخر قرارداد منعقد شده، بیمه متعهد شده که اگر یوزی بر اثر عوامل غیرطبیعی بمیرد، مثلا با خودرویی برخورد کرده و کشته شود، تا سقف پنج پرداخت خسارت در سال، مبلغ 50 میلیون تومان، معادل جریمه در نظر گرفته شده برای شکار این حیوان، پرداخت خواهد کرد. این سقف را هم به این دلیل در نظر گرفتیم که ماجرا لوث نشود چراکه پذیرفتنی نیست این تعداد یوز را در سال از دست دهیم.

مبلغ دریافتی نیز قرار است برای رفع مشکلی که به مرگ یوز منجر شده هزینه کنیم؛ مثلا اگر برخورد یوز با خودرو بوده، منطقه عبور حیوان از جاده را به روشی مانند نصب تابلوهای هشدار دهنده ایمن کنیم و مواردی از این دست.

* با بیمه شدن محیط بانان و یوزها و پرداخت خسارت، ایا می‌توانیم امیدوار باشیم که نسل این گونه منحصر به فرد حفظ شده و از خطر انقراض رهایی یابد؟

- مجموعه این اقدامات بیمه‌ای اقداماتی بازدارنده است که می‌تواند موثر باشد اما نمی‌توان گفت که با این اقدامات همه چیز تمام شده و محافظت کاملی رقم خورده است؛ معرفی این گونه‌های در خطر نیز چنین حکایتی دارد و تنها امید داریم که در سایه معرفی این حیوانات به مردم، نگاه مردم به آنها را متحول کرده و شرایط تهدید کننده نسل آنها را تغییر دهیم. تا همین‌جا هم موفقیت‌های خوبی به دست آورده ایم چراکه از یک سو می‌بینیم که نام یوز ایرانی به واسطه فوتبال در نقاط دور دست کشور نیز آشنا شده و روزی نیست که از یکی از مدارس کشور نقاشی‌ها و طراحی های دانش آموزان برایمان ارسال نشده و یا ایده‌های مختلفی از طرف افراد مختلف به دستمان نرسد.